Een ongemakkelijk gevoel bij Hayek

Lezend in Malthus (1) overvalt me een zeldzaam moment dat ik me ongemakkelijk voel bij Hayek. Temidden van het optimisme van het einde van de achttiende eeuw - de eeuw van de Verlichting, dus - schreef Malthus zijn Essay on the Principle of Population (1798). Het mag gezegd dat hij een hoop koud water goot over al dat optimisme. Aangezien een bevolking niet kan groeien voorbij het punt waar de omgeving in staat is die bevolking te voeden, en aangezien in normale omstandigheden een bevolking altijd sneller groeit dan haar bevoorrading, komt er altijd een punt waarop "de natuur" het evenwicht herstelt. Alleen gebeurde dat herstel noodzakelijk door extra sterfte, en vertrouw moeder natuur maar dat, als zij "extra sterfte" wil veroorzaken, ze daarvoor de meest afschuwelijke middelen zal kiezen. Oorlog, epidemieën en hongersnood, dus, en wie zal ontkennen dat Malthus een goede beschrijving van 6000 jaar menselijke geschiedenis had neergezet?

Alleen zag Malthus niet alleen in het verleden, maar ook in de toekomst het onvermijdelijke optreden van de wet opdoemen, en dus zag hij niet waarop al dat optimisme gebaseerd was:

"I see no way by which man can escape from the weighth of this law which pervades all animated nature. No fancied equality, no agrarian regulations in their utmost extent, could remove the pressure of it even for a single century." (An Essay on the Principle of Population, chapter I.)

Het gevolg daarvan was weer dat pogingen om de problemen van de armste lagen van de bevolking te verzachten hopeloos gedoemd waren om op niets uit te lopen. De "Poor Laws", pathetische voorafschaduwingen als ze waren van wat wij als "Sociale Zekerheid" zijn gaan beschouwen, waren voor Malthus alleen maar pleisters op een been dat niet alleen van hout was, maar bovendien pleisters die misschien individuele gevallen van wanhopige ellende konden verzachten, maar toch alleen de totale ellende zouden vergroten. Nota bene, Malthus geloofde, of beter gezegd, beredeneerde dat echt; ik denk werkelijk niet dat we hem kunnen verdenken van rationalizeringen van zijn eigen politieke belangen. Hoe dan ook bleef de conclusie bij het noodzakelijke lijden van de bevolking:

"Were I to propose a palliative, and palliatives are all that the nature of the case will admit, it should be, in the first place, the total abolition of the parish laws." (An Essay on the Principle of Population, chapter V.)

Dat lijkt behoorlijk op wat veel mensen vandaag nog altijd over sociale zekerheid denken: probeer eerst eens met klimaatverandering... even wachten... See? De critici zijn vaak dezelfden die ook denken dat sociale zekerheid het probleem alleen maar vergroot! Weliswaar lijkt het minder, heel veel minder op Hayeks opinies over sociale zekerheid dan veel van Hayeks ingebeelde aanhangers graag zouden geloven. Maar de overeenkomsten met Hayeks pessimisme in (bijvoorbeeld) Prices and Production uit 1931 lijken me nogal treffend. De pogingen om met allerlei artificiële ingrepen problemen op te lossen mogen dan goed bedoeld zijn (vindt Hayek) en ze zullen zeker op bepaalde niveau's bepaalde problemen aanpakken, maar op de grote schaal zullen ze de problemen alleen maar verergeren. En vandaar naar de "hedendaagse" ideeën over hoe overheidsoptreden ook de huidige crisis alleen maar schijnbaar aanpakken maar in werkelijkheid verergeren, is maar een kleine stap.

Maar het punt is, we weten dat Malthus het met zijn voorspellingen mis had. Ik heb het altijd erg gemakkelijk, in de zin van goedkoop, gevonden dat wij later zo om Malthus gelachen hebben, maar minstens had hij het op een heel interessante manier mis. (In feite zit ik het te lezen omdat ik er graag een zo goed mogelijke "formule"ring van zou willen maken, om dan de verschillende elementen uit de vergelijking naast de realiteit te plaatsen. Stand van zaken: het is moeilijker dan ik had verwacht, maar volgens mij moet het lukken.)

Het gevolg is dat ik de logica verdacht overeenkomstig vind, verder dat zowel Malthus als Hayek naar best vermogen geen betere conclusie wisten te trekken, en tenslotte dat ik Hayek, in de verschillende jaren sinds ik hem "ontdekt" heb één van de meest messcherpe geesten heb gevonden die ik over dit onderwerp ken. Dus ofwel had Hayek dit mis (maar waarom dan?), ofwel had Malthus het achteraf bezien minder fout dan we zo graag geloven - wat ik me wel vaker heb afgevraagd(2) - of misschien zie ik nog iets anders heel erg over het hoofd?

-----------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.be/2013/10/niets-nieuws-onder-de-zon.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.be/2010/01/de-hele-wereld-omzetten-in-mensen.html