Behulpzaam als altijd helpt scholier Thomas de tafel afruimen. In de bovenste la heeft onze vaatwas aan de zijkanten twee smalle stroken waarin je alleen koppen en bekers kwijt kan. Allebei hebben ze bovenaan een soort dakje, het ene wat hoger dan het andere, zodat je onder het ene alleen kopjes kwijt kan, en onder het andere koppen maar ook de hogere bekers. De ruimte boven de ene strook is dan ook wat hoger dan de andere: daar kan je alleen nog maar erg platte en kleine spullen kwijt.
"Papa", zegt scholier Thomas als hij ziet dat ik enkele bekers uit het multifunctionele stuk heb weggehaald en herplaatst in het stuk waar enkel bekers kunnen, "waarom heb jij mijn spulletjes verzet?".
Tja. Daar moet papa toch even over nadenken. Ja, waarom, eigenlijk? Het is zonder nadenken gebeurd, er zit iets in ons dat maakt dat we dat soort dingen gewoon doen. Gelukkig is papa ook nog filosoof! Krijg dat soort dingen anders maar eens boven water, zonder dat het rationaliseringen mogen zijn, en zonder dat een scholier van zes jaar in de gaten heeft dat je je er vanaf wil maken!
"Wel" zegt papa na ingespannen nadenken (Freud... Wittgenstein...) "het punt is, wanneer je plaats hebt die je op verschillende manieren kan gebruiken (wijst het multifunctionele midden aan), en je hebt andere plaats die je maar op één manier kan gebruiken (wijst de smalle stroken met beperkte hoogte aan), dan gebruik je de ruimte die het meest nuttig (bruikbaar, veelzijdig, andere...) zo laat mogelijk. En dus plaats je geen bekers in het veelzijdig stuk als je ook nog plaats hebt waar je toch alleen maar bekers kan zetten. Het gevolg is (en nu zwaait papa triomfantelijk met een klein steelpannetje) dat je met de ruimte in het midden vrij deze pan er ook nog bij krijgt, terwijl je er met de bekers in het midden geen plaats meer voor had".
En dan had papa dat met de hand moeten afwassen: een beetje zoals delen door nul in de wiskunde ook een geldig tegenargument is.
Ik denk dat het een belangrijk principe is. Hier gaat het niet om hoe je het lekkerste voor het laatst bewaard, maar wel het meest veelzijdige. Neem nu: geld! We gebruiken geen koper als we harde en toch deelbare spullen zoeken om ons sociaal verkeer te regelen, want koper; dat kan je eigenlijk gebruiken voor de "smalle stroken" uit de beeldspraak van de vaatwas. Van koper kan je bijvoorbeeld electrische draden maken, dus waarom zou je nu je nuttige koper gebruiken als geldmiddel als je er wel iets beters mee kan doen?
Nee, neem dan veel waardelozere metalen, waar je in feite helemaal niets mee kan doen, zoals goud. Goud is immers quasi waardeloos spul. De enige reden waarom het enige waarde heeft is dat het bruikbaar is als geldmiddel; tenminste, als je economie nog simpel genoeg is, zodat je tot vandaag in achterlijke streken in Indië de mensen ziet aanschuiven om goud te kopen. Zodra je economie te complex, en dus te rijk wordt, is er natuurlijk al snel niet genoeg goud meer om de economie te weerspiegelen, en dan is het beter er op te blijven zitten (zolang je er tenminste op kan vertrouwen dat later iemand er iets voor zal willen geven), en dan wordt het er alleen maar nog schaarser van, en op de duur zit je in de vicieuze cirkel die maakt dat Hayek het een primitief bijgeloof noemde.
Ik vraag me echt af of de vaatwas metafoor daar niet een beetje licht op werpt.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten