Toen een tijdje geleden Paul Krugman zich in een postje (1) afvroeg waarom iets als bitcoin ook maar enige waarde zou hebben - in tegenstelling tot vragen als "waarom geloven mensen dat bitcoin waarde heeft, met als gevolg dat ze er nog iets voor betalen ook?" - kreeg hij meer reacties voor zijn (vind ik) ongelukkige titel dan om de uitstekende vraag. Ook de aanpak van "er zullen die en reden zijn waarom het niet veel waarde kan hebben en bovendien ben ik er tegen" leek me eerder nogal stoorzenderig. Hoe kan je op die manier verwachten veel antwoorden te krijgen?
Laat ik uit sympathie beginnen met mijn eigen poging! Volgens mij is de intrinsieke waarde, zoals ik heel recent (2) verklapt heb, van zowel bitcoin, als van papiergeld, als van goud, precies dezelfde: niets. Of desnoods, zo dicht bij "niets" dat het verschil met de gebruikte; de betaalde waarde van geen belang meer is. Een beetje zoals het me niet kan schelen of de waarde van mijn Dexia aandelen nu gezakt is naar 0 euro, dan wel 0.01 euro. Alleen, zelfs als je op één of andere mysterieuze manier op Speels maar Serieus bent aangeland kan ik me inbeelden dat die opinie van me je niet zo heel doorslaggevend lijkt...
Laten we ons dus liever afvragen wat Friedrich Hayek zou geantwoord hebben! Daarbij zal je misschien verrast zijn te vernemen dat Hayek er helemaal geen bezwaar tegen had dat de overheid zou meespelen:
"I feel I ought to tell the reader at the outset that in the field of money I do not want to prohibit government from doing anything except preventing others from doing things they might do better." (Denationalization of Money, Note to the Second Edition)
En misschien zou je nog eens opnieuw verrast zijn te vernemen dat Hayek het heel normaal vond dat een overheid een zekere waarde kon creëren voor papiergeld, door er eenvoudig belastingen in te heffen:
"A government must of course be free to determine in what currency taxes are to be paid and to make contracts in any currency it chooses (in this way it can support a currency it issues or wants to favour) (...)." (Denationalization of Money, chapter V, §4)
Neem daar eens een voorbeeld aan, libertariërs! In plaats van dat slappe "ik vind dat fractioneel bankieren minder goed werkt dan de goudstandaard en dus moet het verboden worden" (door wie, in godsnaam?) krijgen we een oneindig veel krachtiger standpunt. "Aangezien ik verwacht dat de vrije markt een veel beter soort geld zou ontwikkelen dan de overheid (redeneert Hayek) is het me volslagen worst als de overheid begint met haar eigen geld een voordeel toe te kennen". Nu, je hoeft het daarom niet te geloven, maar je zal met me eens zijn dat je nu van Hayek verwacht dat hij ook vertelt hoe een uitgever van een eigen papiergeld een functie kan uitoefenen analoog aan wat de overheid daar voor doet: namelijk ervoor zorgen dat je het geld altijd kan uitwisselen tegen iets anders; in het geval van de overheid: tegen belastingschuld.
Dat is precies waar Hayek inderdaad op antwoordt, en wel in chapter VIII van zijn "Denationalization of Money". De waarde van de uitgegeven munt zou ondersteund worden door een wettelijke verbintenis (ik neem aan dat hij bedoelt: een soort contract dat voor bevoegde rechtbanken afdwingbaar is) om het uitgegeven papier te wisselen tegen minimaal een vooraf bepaald aantal eenheden van andere munten (zoals de dollar, mark en Zwitsere Frank), die op hun beurt een welbepaalde hoeveelheid grondstoffen zou vertegenwoordigen. Het idee, lijkt me, is dat er een bodem ligt onder de waarde van je geld als je er voor zorgt dat het altijd minstens die hoeveelheid van die grondstoffen waard is, of het financiëel equivalent in munten uitgegeven door diverse overheden (en de keuze van die laatste zou in handen van de aanbieder zijn).
Behalve een wettelijke verplichting, bedoeld om een bodem te leggen, zou hij ook een intentie publiceren om te proberen de waarde van zijn munt zo constant mogelijk te houden. We weten immers al (3) dat het een groot probleem is wanneer de waarde van iets dat als geld moet gebruikt worden voortdurend stijgt: mensen zijn minder geneigd het uit te geven en de economie zou wel eens aan de grond kunnen lopen. En daarmee, denk ik, rekent hij er op zowel het probleem op te lossen dat geld een zekere waardevastheid moet hebben, als het probleem dat er geen artificiële reden mag zijn om er op te blijven zitten.
Nu mag je me zeker corrigeren als ik het bovenstaande zonder meer fout heb, en ook als ik gewoon de echte betekenis van dat chapter VIII te sterk heb versimpeld. In afwachting neem ik maar even aan dat het bovenstaande juist is, en... wat zien we dan gebeuren?
Volgens mij zien we gebeuren dat Hayek heel expliciet uitlegt waarom hij goud als een heel zwakke basis voor een geldsysteem ziet (je kan het immers niet naar believen of nodig bijmunten; je wordt beperkt door de beschikbare hoeveelheid; technologie enzovoort). En in dat geval zien we gebeuren dat hij impliciet - want in Hayeks tijd bestond bitcoin nu eenmaal nog niet - zegt dat bitcoin precies hetzelfde probleem heeft.
Maar in dat geval begin je ook te zien waar mijn eerdere "bezwaren" bij bitcoin precies over gingen. Krugman hoeft het niet met de Hayek-agenda eens te zijn, maar andere mensen vinden misschien wel dat er een manier moest zijn om een vrije markt het geldverkeer te laten organiseren. Misschien zou Hayek bitcoin al erkennen als een in principe bruikbare technologie? In dat geval denk ik dat we ook een heel precies antwoord hebben gekregen op de vraag wat voorbij die technologie de volgende stap moet zijn. Ik voel me zoals toen God aan Kaïn kwam vragen "waar is uw broer?": alsof Hayek ons komt vragen: waar is uw plafond?
-----------------------------------
(1) http://krugman.blogs.nytimes.com/2013/12/28/bitcoin-is-evil/?_r=0
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.be/2013/12/over-papiergeld-goud-en-bitcoin.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.be/2007/09/goud-kevers.html
EN http://speelsmaarserieus.blogspot.be/2008/11/deflatie-een-probleem.html
EN http://speelsmaarserieus.blogspot.be/2009/05/terug-naar-het-bankieren-van-vroeger.html
EN http://speelsmaarserieus.blogspot.be/2013/04/bitcoin-hoera-het-stijgt-hoewel.html
4 opmerkingen:
Zou je in de praktijk niet krijgen dat ingevolge Gresham's law er zowiezo een feitelijk monopolie van 1 geldsoort komt?
Ik denk (let op de nuance) van niet, om iets dat Hayek ook in "Denationalization of Money" heeft gezegd: Gresham's law werkt alleen als mensen verplicht kunnen worden om twee geldsoorten te aanvaarden aan een vaste koers.
Bijvoorbeeld, als je verplicht bent om voor een bepaald product één goudstuk OF één zilverstuk van gelijk gewicht te aanvaarden, dan zou iedereen altijd zilver aanbieden. Maar als de markten vrij zijn, dan zouden de aanbieders van producten de aanbieders van metaal verplichten om meer zilver te geven voor hetzelfde product. Er komen met andere woorden wisselkoersen, en de verschillende geldsoorten bestaan naast elkaar.
Misschien een beetje zoals in de huidige internationale handel; ik weet het niet.
Ik heb het boek niet gelezen en ik ben een complete leek, dus dit is heel erg een buikgevoel maar ik vermoed dat in de meeste omstandigheden geld door netwerkeffecten tot een practische monopolietoestand komt. Ik weet maar van een historisch voorbeeld in de moderne tijden waar er veel verschillende geldsoorten in omloop waren: de Free Banking Era in de VS.
En het was niet bepaald een eclatant succes.
http://en.wikipedia.org/wiki/Free_Banking_Era
During the free banking era, the banks were short-lived compared to today's commercial banks, with an average lifespan of five years. About half of the banks failed, and about a third of which went out of business because they could not redeem their notes.
Iets dergelijks zal wel een belangrijk deel van de voordelen van het overheidsmonopolie zijn. Ergens heb ik gelezen dat Hayek zelf dan weer in een heel andere periode had geleefd, namelijk de inflatie uit de Weimar periode. En daarin zag hij voor zijn ogen gebeuren dat mensen nu eens de ene geldsoort gebruikten, en dan weer de andere, allemaal door elkaar, grotendeels op basis van het vertrouwen dat het gebruikte geld zijn waarde zou behouden. Die ervaring zou dan weer de basis geweest zijn voor zijn geloof dat meerdere systemen naast elkaar konden bestaan. Ik ben zelf ook maar een leek, natuurlijk...
Overigens merk ik dat in de volgende titel van je url Greshams law optreedt, maar dan wel nadat "all national banks were required to accept each other's currencies at par value". Dat lijkt alvast een puntje voor Hayek te zijn.
Anderzijds heeft Krugman laatst een stukje geschreven dat heel erg tegen Hayeks argument ingaat, dat overheden "altijd" het geld misbruikt hebben:
http://krugman.blogs.nytimes.com/2013/12/31/cynical-fantasies/?_r=0
Alweer ben ik veel te weinig kenner om te weten wie gelijk heeft. Maar van een heel ander libertarisch argument, namelijk "dat goud al 6000 jaar een waardevast geld biedt", weet ik dan weer wel waarom ik daar zo hard moet om lachen. In werkelijkheid is goud maar heel zelden als geld gebruikt, en in tijden van meer dan genoeg crisissen.
Een reactie posten