De "weg met ons mentaliteit" is de naam die we - beschouw die "we" gerust als een behoorlijk rechts stuk van het politieke spectrum - geven aan een neiging om onze Westerse verwezenlijkingen af te wimpelen en integendeel te vervangen door een schuldgevoel over hoe we in feite alleen maar rampen hebben ontketend (1). Het is ook een bron van irritatie voor mensen die zoals ik proberen vanuit het helderblauwe deel van dat spectrum naar de wereld te kijken. Je kan je heus wel bewust zijn van dingen die serieus zijn mis gegaan, en toch even opmerken: wie heeft nu getoond hoe je het armoede evenwicht moet doorbreken; hoe je intellectuele en politieke ontvoogding naar de massa's brengt en de gelijkheid van mannen en vrouwen realiseert? Je kan je heus wel bewust zijn van beschavingen die in China, Indië of onder de Islam al grootse dingen deden toen het Westen zich nog (of terug) in een staat van quasi-barbarij bevonden, en nog altijd met plezier opnieuw dat lijstje afgaan. Newton! Bach! Rubens! Weg met ons? Bring them on!
Dus was het een lichte schok, nu ik de laatste tijd weer nogal in Nietzsche zit te snuisteren (2), toen ik op het volgende citaat stuitte:
"Beleeft juist de zelfkleinering van de mens, zijn wil tot zelfkleinering sedert Copernicus niet een onstuitbare bloei? Ach, het geloof in zijn waardigheid, uniciteit, onvervangbaarheid in de hiërarchie van levende wezens is vervlogen - hij is dier geworden, dier, zonder metafoor, verachting of voorbehoud, hij, die in zijn vroegere geloof bijna God zelf was." (Nietzsche, Genealogie der Moraal, Derde Essay, nr. 25)
Dat is dan 1880 of zoiets, en dat is precies dezelfde klacht! Alleen gaat het een heel stuk dieper dan de simpele tegenstelling tussen "rechts" en "links" die wij er zo graag van maken. Je ziet onmiddellijk dat Nietzsche kniediep in zijn "wat is voornaam?" mentaliteit zit, en daar liever een irrationeel geloof in de "waardigheid" en de "uniciteit" zou aantreffen dan het intussen onvermijdelijk inzicht dat de mens een dier is. Maar hij ziet wel in dat wat er op het eerste zicht uitziet als een onoverbrugbare tegenstelling in feite een sterk verbonden eindproduct is: het één, de neerkijkende minachting, is in feite het resultaat van het ander: de superieure resultaten van de Westerse wetenschap.
Wie een béétje vertrouwd is met Nietzsche haalt nu ongeveer zijn schouders op. "Genealogie" denkt die nu bij zichzelf, "schoonheid en begeerte", rationaliteit uit botheid, rechtvaardigheid uit wreedheid, astrologie uit astronomie, de lijst is lang. Voor mijn part. Het is in feite allemaal triviaal. Maar toch... was het niet ook al een beetje wat die oude post uit voetnoot (1) probeerde te vertellen? Daar staat tenslotte ook dat het helemaal niet zo moeilijk is om de zwakte en zelf-kleinering om te buigen tot een sterkte. En zo is het op het einde een nieuw resultaat van de Westerse wetenschap, dat wij tenminste in staat zijn onze eigen fouten onder ogen te zien. Ik geef wel toe dat we daar ondertussen al niet meer de enigen in zijn.
----------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.be/2006/07/de-weg-met-ons-mentaliteit.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.be/2013/12/nietzsche-de-nazi.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten