Het gebeurt tegenwoordig vaak dat mensen me vragen waarom ik weinig schrijf over de financiële crisis. Daar zijn verschillende redenen voor. Bijvoorbeeld dat het onderwerp te moeilijk is om er in enkele paragrafen veel over te vertellen. Juist daarom heb ik me al twee keer tot een klein deelaspectje beperkt (1). Toch krijg je ook dan te maken met typische problemen. Bijvoorbeeld ging de eerste van die twee posts over hoe de crisis voor een deel ook de crisis van de nieuwe boekhoudwetgeving is. Maar zo samengevat voel je meteen hoe dat niet interessanter is dan het telefoonboek. En dus haken de lezers af, en als de lezers afhaken, waarom zouden de schrijvers dan volhouden?
Je kan als schrijver evenwel volhouden door "het publiek te geven waar het om vraagt". Je moet dingen schrijven over de crisis die wèl interessant en spannend zijn! Alleen, dan daagt alweer een probleem op, dat misschien wel het belangrijkste van allemaal is. De dingen die over de crisis waar zijn, zijn niet “spannend en interessant”. En de dingen die “spannend en interessant” zijn - de dingen die “het publiek” wil horen, dus - zijn niet waar.
Er is één simpele waarheid over de financiële markten die doodeenvoudig vlak voor onze neus ligt - zelfs vlak voor de neus van veel mensen die er alle dagen mee werken en dus perfect in staat zijn om de feiten te interpreteren - en dat is dat de markten (filosofisch gesproken: precies zoals de toekomst in het algemeen) onvoorspelbaar zijn (2). Dus de dingen die we zouden moeten schrijven gaan als “hoe lang zal het nog duren? We weten het niet.” En “Hoe ver zal het nog zakken? We weten het niet.” En “Zullen er (nog) banken over de kop gaan? We weten het niet.” Enzovoort.
Maar daarmee kom je niet in de belangstelling. Integendeel, dat roept enorm veel weerstand op, zelfs bij de mensen die het alle dagen met hun eigen handen toepassen. Bijgevolg, als het ware per definitie, zijn de mensen die wel in de belangstelling komen door een selectieproces geraakt. Ze komen in het nieuws omdat ze niet zeggen dat ze het niet weten. Met andere woorden, omdat ze een hele uitleg doen met geleerde analyses en brede overzichten van de wereldeconomie, die allemaal “spannend en interessant” klinken.
En veel daarvan is ook “spannend en interessant”, zolang je maar goed voor ogen houdt dat het alleen gaat om de geschiedenis van de crisis – terwijl wat de mensen willen weten is hoe het met de toekomst zit. Het selectieproces maakt dus dat je eerst een aantal mensen interviewt die om één of andere reden als “expert” bekend zijn – voorzitters van Centrale Banken, bijvoorbeeld, of professoren in de economie – en daar pik je dan de verhalen uit waarvan je de historische analyses kan voorstellen alsof je er iets over de toekomst mee kan zeggen. En omdat dat is wat de mensen willen horen, is dat wat de mensen ook krijgen.
En niet het correcte antwoord “we weten het niet”.
En er is nog een tweede punt dat in het nieuws komt omdat de mensen het willen horen. Dat heeft de vorm van “vroeger was de wereld fris en monter, maar door de onuitsprekelijke perversie van [één of andere variant op het monster van Frankenstein] zit de boel nu in de soep.
Alleen wie over de crisis schrijft met de bankiers op de plaats van Frankenstein komt met zijn teksten in het nieuws.
Maar de waarheid is dat de hele financiële geschiedenis van de mensheid één serie monetaire experimenten is. En dat die heel geregeld in de soep draaiden. Vandaar de tweede url in voetnoot (1) waarin ik schreef dat de crisis voor een groot deel voortkomt uit één van de veiligste en meest eerbiedwaardige aspecten van de kredietverlening, namelijk de hypothecaire kredieten!
Nu is er zeer zeker ook een hoop “financiële innovatie” in het spel geweest op het stuk van de vraag “waar is al dat geld vandaan gekomen?”. Het punt is namelijk dat banken op een bepaald moment in de geschiedenis – pakweg: enkele eeuwen geleden – ontdekten dat ze zelf in een zekere zin geld konden “drukken”. Toen grepen de overheden in om te maken dat banken daarbij bepaalde grenzen in acht namen: kapitaalverplichtingen, reservevereisten, dat soort dingen. Omdat we hier niet in een politiestaat leven zorgde de wetgever er ook voor dat er heel precies werd gedefinieerd wat banken precies waren. Einde van dat specifieke bedrijf.
Alleen lag daarmee de weg open voor allerlei constructies waarbij geld nu werd “gedrukt” (aanhalingstekens omdat hier niet echt drukpersen in het spel zijn) door gelijkaardige technieken, maar zonder dat er, strikt genomen, banken in het spel waren. In andere woorden, sommige gladde jongens probeerden weer eens iets nieuws buiten de greep van de overheid, en daarom buiten het circuit van de banken... En laten we niet vergeten dat het precies aan dat soort innovatie is dat we heel veel van onze welvaart te danken hebben.
Desondanks draait er af en toe eens iets in de soep, en dat is wat ook hier gebeurde. Ik schreef het al: als het hypothecair bankieren zich nu eens gewoon had gehouden aan haar eigen beproefde standaarden van gezonde financiën, dan had het verhaal er heel anders uitgezien.
Maar met al die nuances kan je hoogstens nog zeggen dat een klein groepje mensen (en niet langer “de banken” als groep) een grote fout hebben gemaakt (en niet langer dat ze een complot in gang hebben gezet om de rijken rijker te maken, en de armen armer) en de lezer voelt het al komen. Dat is niet wat het publiek wil horen, en dus krijgen ze het ook niet te horen.
Dat soort overwegingen hoort allemaal bij de reden waarom ik niet veel over schrijf over de huidige crisis. De dingen zeggen die de mensen niet willen horen is geen manier om je populair te maken. In het bijzonder wanneer die dingen ook nog waar zijn oogst je er alleen maar heel veel irritatie mee. Natuurlijk, op een nauwelijks gelezen blog als dit kan er af en toe al eens iets meer. Dus, hey, psssst! Niemand weet hoe de crisis zich zal afwikkelen, en het is niet zo dat je door één of andere groep zondebokken af te slachten de problemen kan oplossen.
Niet verder vertellen?
------------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/02/goed-nieuws-voor-de-linkse-critici.html
EN http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/02/de-subprime-crisis-en-het-monster-van.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/11/financile-voorspellingen.html
EN http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/11/meer-over-financile-voorspellingen.html
EN http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/11/steeds-die-financile-voorspellingen.html
EN http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/04/nog-eens-financile-voorspellingen.html
4 opmerkingen:
"en het is niet zo dat je door één of andere groep zondebokken af te slachten de problemen kan oplossen"
Dat klopt niet echt. Er is wel degelijk een groep zondebokken die we behoren af te maken. Het heet de centrale bank en is, in essentie, de oorzaak van deze problemen.
Lode: dat lijkt me nu een geval van "proving my point"...
Nog actueler dan die affaire is de hele zaak rond 'koopkracht' en de inflatie, en de heisa van de zakbonden.
Stel dat je ideeën waar zijn, en niemand kan voorspellen wat het effect van innovatieve economisch instrumenten zal zijn (ik weet niets van economie, maar je stelling klinkt me correct in de oren).
Ik veronderstel dan dat ook de banken en de financiële instellingen, en bij uitbreiding hun werknemers, op de hoogte zijn van die onvoorspelbaarheid. Maar hebben ze dan niet de morele plicht om voorzichtig te zijn?
Ik ga er van uit dat de banken en andere financiële instellingen die het spelletje speelden, wisten dat er iets raars aan de hand was. Als ik alles goed begrijp, lag aan de basis een risico (subprime leningen), dat gedekt was door de veronderstelling dat huisprijzen zouden blijven stijgen. Dit lijkt m.i. overigens erg op de definitie van een zeepbel. Vervolgens hebben innovatieve instrumenten blijkbaar gediend als een soort zwart gat waarin de informatie over dat risico verdween. Beide elementen lijken me evenveel redenen om voorzichtig te zijn. Zeker vanuit een moreel standpunt, omdat er een vorm van "moral hazard" meespeelt, namelijk de veronderstelling dat de overheid d.m.v. de centrale bank wel zal ingrijpen als the shit hits the fan.
Misschien is het naïef om in een economische discussie een moreel argument boven te halen, maar laat ik het toch maar doen: hoe zit het met de morele aspecten van de zaak?
Wie een nieuw geneesmiddel op de markt brengt, moet vooraf liefst zo uitgebreid mogelijk aantonen dat er geen ongewenste nevenwerking zijn. Misschien kan zoiets niet in de economie als nieuwe instrumenten uitgedacht worden, maar is dat dan geen bijkomende morele reden om voorzichtig te zijn?
Een reactie posten