Je voelt hoe hij verbijsterd rondkijkt naar de wereld van de aandelen in de Indische Compagnie en de overheidsobligaties. Er zijn de "stieren" en de "beren", en er is de "settlement", en er zijn de makelaars, en de handelaars, en de opslagplaatsen, en bovenal, er zijn de transacties waarin "haring wordt gekocht die nog niet gevangen is, en graan dat nog niet gezaaid is". Het is ook de tijd van de tulpenbollenmanie en de Zuidzee Zeepbel. En de lezer voelt, Braudel wandelt daar rond met hetzelfde gevoel van desoriëntatie waarmee de hedendaagse lezer zit te staren naar de beurskoers van de banken.
"Speculatie!" verklaart Braudel, "het is allemaal opgezet om geld uit de zakken van de kleine vissen over te hevelen naar die van de grote haaien". En ik wandel - met die brede grijns, dus - achter hem aan en bedenk dat de grootste historicus, zelfs de grootste economische historicus, wanneer hij in een stuk wereld terechtkomt dat niet zijn wereld is, in precies dezelfde val trapt als iedereen die er niet mee vertrouwd is: "ik begrijp niet hoe het werkt en dus is het verdacht". In het bijzonder wanneer je net slachtoffer geworden bent van de Grote Tulpenbollenmanie (natuurlijk is het "de schuld van de banken" wanneer jij een tulpenbol hebt gekocht en daar de prijs voor een huis hebt voor neergeteld) klinkt dat allemaal heel overtuigend.
Maar het neemt niet weg dat een wandeling aan de hand van Fernand Braudel, zelfs in een wereld waarmee filosoof-Koen door een puur toeval van twintig jaar geleden veel meer vertrouwd is dan Braudel zelf, altijd buitengewoon leerzaam is. Kijk nu, zit ik nauwelijks minder verbluft dan Braudel te denken: dus forward contracten, en afwikkeling tegen settlement en niet tegen delivery; dat bestond ook al in 1,688? Sterker nog, blijkens statuten van de Italiaanse handelssteden van de jaren dertienhonderd was dat in 1,688 allemaal al "ancient history"? Welwelwel... (Maar in dat geval moet je er wel sporen van terugvinden, voor zij die die sporen tenminste willen zien, in de handelspraktijken van de Islam van die eeuwen, en zelfs de eeuwen daarvoor?)
Het sterkste van al is misschien wel dat ik dat zelf allemaal al vaak heb verteld, in de tijd dat ik presentaties gaf over de "moderne" financiële markten, en er bij wijze van achtergrond graag op wees dat "bied-" en "laatprijzen" voor geld - dus heel "moderne" handelstechnieken voor het wisselen van de ene munt in de andere - al eeuwen geleden bestonden - zij het dat het niet via Reutersschermen zal gebeurd zijn. Of die keer dat ik afbeeldingen van een serie middeleeuwse en Renaissance schilderijen had gemaakt, en kon laten zien dat de evolutie naar wat wij een hedendaagse "markten zaal zouden noemen zich al heel lang geleden aftekende! Dat was allemaal ongelofelijk interessant, en toch wandel ik aan de hand van Braudel over die markten van destijds en nog altijd valt mijn mond open van verbazing.
Mijn grijns verandert helemaal in een brede glimlach wanneer ik op het punt kom waar Braudel een notaboekje van een makelaar aantreft en verbluft naar de berekeningen van "long" en "short" zit te staren, en waar "per verschil" wordt afgerekend, misschien zelf door trekking van een wissel op een volgende handelsbeurs. Een makelaar zou er misschien snel doorheen zien, verklaart hij, maar "ik geef toe dat ik niet het geduld had om me er helemaal door te werken".
Maar dat is vanzelfsprekend allemaal heel normaal, en het lijkt me integendeel het kenmerk van de ware groten, dat ze temidden van de vele details waarover je gemakkelijk pedant kan doen op grote schaal doordringen tot de essentie van de zaak. Tot het punt dat de lezer die wèl vertrouwd is met de wereld van de forwards en de settlements toch nog wegdroomt, en voor zijn geestesoog de wereld van de middeleeuwse jaarmarkt ziet veranderen in de wereld van het Londense Beursgebouw van de achttiende eeuw, waar de wissel-, grondstoffen- en verzekeringsmarkten van praktisch de hele wereld samenkomen.
Fernand Braudel... Zou ik het vijf sterren durven geven op die schaal van me (1), waar vijf sterren "eigenlijk" niet voorkomen, tenzij dan voor dat hoogst uitzonderlijk meesterwerk waar je een glimp van genialiteit achter vermoedt? Ik denk het wel, eigenlijk.
---------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/03/kwotering.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten