dinsdag 1 november 2011

Fractioneel bankieren: even racapituleren

Ze zijn actueel, en ze geven aanleiding tot levendige discussies, dus ik ga nog maar even door over het "fractioneel bankieren". Het idee is: je bent een spaarbank, er komt geld binnen op een spaarboekje en je leent dat geld aan iemand die er een huis mee koopt. De dag waarop de spaarder zijn geld opvraagt ("korte termijn") kan je het woningkrediet ("lange termijn") nog niet terugvorderen, en dus moet je het op een andere manier financieren, bijvoorbeeld doordat een andere spaarder geld op zijn spaarboekje zet. Deze manier waarop het bankwezen werkt heet in het Engels "maturity mismatch" en wordt vaak (volgens mij onnauwkeurig, maar ik kan dat mis hebben) "fractioneel bankieren" genoemd.

En in de zoektocht naar "de schuld van de crisis" wordt vaak, zij het in eerder beperkte kring, het fractioneel bankieren als oorzaak aangeduid.

Maar ik moet zeggen, ik ben niet erg onder de indruk. Vaak is gewoon het niveau zwak. Je hebt in dit klimaat natuurlijk gewoon "volkswoede", en je hebt ook altijd mensen die (a) denk- en kennisfouten op het simpelste niveau maken, (b) erg beginnen te spartelen als je die aanwijst, en (c) beginnen te schelden als dat spartelen niet werkt. Die combinatie (en alleen de combinatie, dus inclusief schelden als ze geen gelijk kunnen krijgen) noem ik dom links of rechts of iets anders, de positie op het spectrum doet er niet toe.

Maar boven het niveau van "wolkswoede" en dom (in dit geval, denk ik) rechts, heb je diverse gradaties libertariërs (dit zijn mensen die echt over een filosofie beschikken!) waarvan je er op het hoogste niveau een paar aantreft die van mij de kwalificatie "luciede" (in dit geval) rechts krijgen, of specifiek "luciede libertariërs".

(Bijvoorbeeld: Ivan Janssens (1), met wie ik hierover serieuze, zware meningsverschillen heb, en die ik ondanks mijn eigen uimmm, "karakertrekken" - ik weet heus wel dat die er ook meer dan genoeg zijn - nog nooit heb zien spartelen en nog nooit heb zien schelden.)

Dus ik geef toe dat mijn "recapitulaties" wel een beetje dienen om "dom rechts" uit te lachen ("karaktertrekken"...), maar ik zeg ook dat ze dienen om luciede rechts/libertarisch mee te delen waar er in mijn ogen (nuance, ik geef het toe, maar als je dit leest is er kans dat je aan "in mijn ogen" toch een béétje belang hecht) nog werk aan is. Of waar je me nog iets bij kan leren: zoals hier in andere onderwerpen ook al vaak gebeurd is.

Voor mij zijn de volgende problemen aan het licht gekomen.

1. Vertrekkend van een libertarische assumptie (zoals lezer Felix zeer juist opmerkte hoeft dat niet voor iedereen op te gaan) krijg je het eigenaardige effect dat je vertrekt uit een absoluut verbod op overheidsoptreden, dat met een perfect consistente redenering leidt tot het punt dat je overheidsoptreden nodig hebt om het risico uit te sluiten dat anders de overheid wel eens zou kunnen verplicht zijn op te treden (2).

2. De poging om met "kwalificaties" als "de zichtrekening is een deposito, geen lening" het fractioneel bankieren als "fraude" te omschrijven lijkt me het paard voor de kar te spannen (3). Om te weten wat voor een contract een gegeven, tussen vrije individuen afgesproken, overeenkomst precies is, moet je eerst kijken naar wat ze precies hebben afgesproken; alsook naar wat (voor zover je kan weten) hun bedoeling was. Terwijl de critici van het fractioneel bankieren eerst die kwalificatie (die de uitkomst van het denkproces moet zijn; en niet de premisse) kiezen die hun punt zou bewijzen, en vervolgens het hele bankwezen die interpretatie door de strot willen duwen.

(Ik geef terzijde mee dat, als ze hiermee gelijk zouden halen, de spaarbanken als allereersten de boeken kunnen sluiten. Of ze er de OTC handel in CDS - jaja, heel bewust jargon, maar de lezer die een béétje op de hoogte is weet héél goed wat ik bedoel - mee zullen wegwerken durf ik betwijfelen.)

3. Op het sturen van mensen die het niet met ze eens zijn naar één of ander heropvoedingskamp na, heb ik nog geen voorbeelden kunnen bedenken van maatregelen die ik als méér overheidsoptreden, meer regulerend, meer "betuttelend", meer "beschermend van de consument tegen zichzelf" zou ervaren, dan een verbod op "maturity mismatch". Het moet me echt van het hart dat de reacties op dit bezwaar van me, op alle niveau's (voor zover ik tenminste reacties heb gekregen), me ontstellend zwak leken. Je mag aan "denial" doen, maar als je buiten het preken voor je eigen parochie enig effect wil bereiken stel ik voor daar nog eens heel goed over na te denken.

4. Een probleem dat ik in feite niet echt serieus kan nemen is het idee dat onder een goudstandaard fractioneel bankieren niet eens mogelijk is, komt ook nu weer terug in de discussies (3). Het punt is natuurlijk dat een bankier die een stapel goudstukken binnenkrijgt en denkt dat hij ze niet zeer binnenkort moet teruggeven, er even goed een lange termijn operatie mee kan financieren (in de hoop intussen een andere goudspaarder te vinden), als onder een andere dan de goudstandaard. En omgekeerd, als je alleen maar maturity mismatch wil verbieden, zie dan punten 1 tot 3 hierboven, maar verwar dan de redenering niet door over "goudstandaard" te beginnen.

Ziezo. Ik geef het nogmaals toe, het is zeker opgemaakt vanuit een idee van "ik ben niet bepaald onder de indruk". Maar er is toch meer aan de hand ook: er bestaan een paar mensen over wiens verdere commentaren ik best nog verder zou nadenken.

--------------------------------------
(1) http://www.ivanjanssens.be/dutch/weblog.asp
(2)
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2011/10/het-voordeel-van-al-die-conversaties.html
(3)
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2011/10/fractioneel-bankieren-en-juridische.html
(4) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2011/10/weer-controverse-rond-fractioneel.html

4 opmerkingen:

Kri.st zei

Er zijn overigens libertariërs die fractioneel bankieren wel zien zitten. David Friedman is er zo een. (Friedman is een aanrader overigens, als je hem nog niet ontdekt hebt).
Friedman gaat zelfs zo ver te stellen dat als men de geldproductie aan private banken overlaat fractioneel bankieren automatisch volgt, want een fractionele bank produceert geld goedkoper dan een "full reserve" bank. Competitie doet dan de rest.

"I think a system of private fractional reserve banking, preferably based on a market basket of commodities rather than a single metal, is a sensible way to produce money. A system of private fractional reserve banking based
on a monetary metal is an inferior, but also pretty good, way of doing it. A 100% reserve system is a relatively costly way of producing money, and as a result is unlikely to survive in a competitive market."

De enige manier om fractioneel bankieren te voorkomen is het inderdaad door de staat te laten verbieden...

In Schotland bestond er een free banking system tot het midden van de 19de eeuw. Je ziet daar nog steeds overblijfselen van telkens je in Schotland ponden uit een ATM haalt. Op bankbiljetten stond toen de text "one pound sterling on demand, or in the option of the Directors one pound and sixpence sterling at the end of six months after the day of demand". Een originele oplossing om bank runs te voorkomen...

Friedman vindt Rothbard (blijkbaar de inspiratie van de libertariërs die hier commentaar schrijven) ook niet echt overtuigend:
"I've read [Rothbard's] argument against fractional reserve banking (In "What Has the Government Done to Our Money," if I remember correctly), and discussed it with people who support his positions. It is wholly unconvincing, for two reasons:

1. It is not fraud to make a contract when you know there is some possibility you will be unable to fulfill it--if it were, essentially all contracts would be fraudulent.
2. It is certainly not fraud when you make it clear to your customers that there is some possibility you will be unable to fulfill it--as the Scottish banks (to take the obvious example--some of them had option clausies) did."

Koen Robeys zei

Alleen vraag ik me dan af hoe de "libertariër" (correct me if I'm wrong, ik definiëer het als iemand die elke vorm van overheidsoptreden afkeurt en wil uitsluiten) kan vermijden dat hij een "liberaal" wordt. (Voor het gemak definiëer ik dat als iemand zoals ikzelf: het is toch zeker *mijn* blog? Ik bedoel: ik wil een kritisch-rationalistische benadering van elke vorm van overheidsoptreden, en enkel als de baten groter zijn dan de kosten is het toegelaten.)

In ieder geval: hoe zal de libertariër vermijden dat het hele systeem instort, en wij (in naam van de ideologische zuiverheid) allemaal naar de middeleeuwen gebombardeerd worden, tenzij in gevallen zoals deze garanties te proberen, en reddingen, en lending of last resort? En als hij "situaties zoals deze" wil vermijden, hoe gaat hij dat doen zonder er voor te zorgen dat er geen "too big to fail" meer bestaat; met andere woorden, alweer overheidsoptreden om te vermijden dat er overheidsoptreden zou nodig zijn?

Kri.st zei

De Libertariër zal antwoorden "Give me Liberty or give me death".

Je moet begrijpen dat lucide Libertariërs (als een David Friedman) helemaal niet argumenteren dat de markt alles kan oplossen. Hun argument is echter wel dat uit "de markt kan dit niet oplossen" niet automatisch volgt "de overheid kan dit oplossen" of "de overheid moet dit oplossen". De wereld is nu eenmaal niet perfect. Sommige dingen zijn niet oplosbaar. Soms is het beter te accepteren dat dingen af en toe fout gaan, als prijs voor een vrije samenleving. Dat is natuurlijk een keuze waar je het niet eens mee mag zijn.
Zelfs al zijn sommige dingen oplosbaar door een beetje overheid dan nog blijft voor de Libertariër het probleem hoe men er voor zorgt dat het bij "een beetje overheid" blijft.
Het argument van iemand als Friedman is niet dat de markt perfect is, maar dat de overheid net als de markt uit mensen bestaat, en dus aan dezelfde imperfecties lijd. Daarom is aannemen dat de overheid wel kan slagen waar de markt faalt volgens Friedman behoorlijk naïef.

Koen Robeys zei

Natuurlijk geloof ik meteen dat luciede libertariërs beseffen dat markten niet alles kunnen. En natuurlijk volgt daaruit niet automatisch dat de overheid dat wel kan. Er volgt overigens ongeveer evenmin uit dat de overheid helemaal niets kan.

Dus het antwoord op mijn vraag is dat een libertariër geen "liberaal" wordt omdat hij per... ja, sorry, ik zie nog steeds geen verschil met een religieus dogma. Het is echt niet kwaad bedoeld; ik zie het gewoon niet.

Dus, er kunnen problemen zijn die we liever niet oplossen dan een prijs in vrijheid betalen: dat kan, dat kan heel redelijk. Maar blijkbaar kijken de libertariërs nooit naar de vraag hoe groot het probleem is. Groot, klein, pijnlijk, een kwestie van leven of dood: het heeft er allemaal niets mee te maken, er mag geen overheid optreden. Het staat los van de realiteit, de uitkomst ligt vast.

Zoals je gelukkig zegt, we hoeven dat niet te aanvaarden, en ik denk wel dat we een groot stuk van de reden hebben gevonden waarom de libertarische positie niet zo ongelofelijk veel succes heeft.

(En als het al succes heeft, lijkt het me nogal gebaseerd op de oeverloze verwarring van geest die we hier momenteel allemaal kunnen zien - of in het beste geval een hoop rhetorische trucs.

Maar van mij mag het allemaal. Ik denk gewoon dat er inderdaad luciede èn eerlijke libertariërs bestaan; en daarvan verwacht ik dat ze zich niet teveel illusies zullen maken.

Het probleem van de libertariër dat je niet weet hoe je ervoor zorgt dat het bij "een beetje overheid blijft" geef ik natuurlijk toe. Maar als het probleem dat je oplost erg groot is, en de prijs is alleen maar een risico dat je nakomelingen wat staat moeten ontvetten...

Tenslotte wil ik het nog wel eens zien, de dag dat de libertariërs met al hun consequent zijn ontdekken dat welvaart ook *werkelijk* niet de pot goudstukken is die ze zich hebben aangeschaft. De dag, namelijk, dat ze ontdekken dat ook zij met hun goudstukken niets kunnen kopen omdat de hele rest van de economie op nochtans onberispelijk libertarische wijze naar het stenen tijdperk is vergleden.

Ik wil het nog wel eens zien. Hoewel ik heel hard hoop dat ik het niet zal hoeven te zien. Momenteel lijken we nochtans flink op weg.