Via Paul Krugman (1) vind ik een FAQ van Standards & Poors (2) over de reden waarom zoveel Europese ratings verlaagd zijn. Over de economie zal ik me niet uitspreken, maar over de achterliggende filosofie kan ik alleen maar positief zijn. Geen monocausale - zeg gerust "simplistische" - theorieën ("het is de schuld van het kapitalisme") bij S&P, maar wel een breed front aan problemen, die allemaal een aandeel in het resultaat hebben. De Europese politici hebben onvoldoende maatregelen genomen om een waaier (en dus niet "één enkel") aan problemen aan te pakken. Ik som even op:
(1) tightening credit conditions
(2) an increase in risk premiums for a widening group of eurozone issuers
(3) a simultaneous attempt to delever by governments and households
(4) weakening economic growth prospects
(5) an open and prolonged dispute among European policymakers over the proper approach to address challenges
Ik vind dat ze nogal voor zichzelf spreken, maar vooral punt 3 valt me op. Het woord "delever" slaat op een fenomeen waarover we het hier al eerder hebben gehad, soms onder de naam "vleesmoleneffect" (3), in het begin (heel lang geleden) gewoon in termen van balansopbouw (4). Het komt er op neer (maar dat is dus één enkele factor temidden van verschillende andere) dat iedereen tegelijk schulden wil afbouwen!
Alleen al puur boekhoudkundig is de schuld van de één de belegging van de ander. Dus als iedereen schulden wil afbouwen, en niemand wil schulden aangaan, dan koopt iedereen de beleggingen af van de beleggers: terwijl de beleggers niemand kunnen vinden aan wie ze hun binnengestroomde liquiditeiten kunnen afgeven in ruil voor een toekomstige terugbetaling ("schuld"). Dus per vraag en aanbod dalen de rentevoeten (tenzij, natuurlijk, in landen waarvan niet duidelijk is of zij hun schulden wel zullen terugbetalen). Dus als je jezelf er al op betrapt hebt dat je tegelijk pleit voor schuldafbouw en hogere rentes, dit onderwerp is een aandachtspuntje.
Veel erger (voor zover ikzelf dat tenminste kan inschatten) is het vleesmoleneffect (5). Als iedereen ook werkelijk tegelijk de schulden wil doen dalen kom je per simpele wiskunde terecht in een kamikazeduik, die veel groter is dan je ooit zal te weten komen met een paar slogans over "teveel schulden". Dus als je er jezelf ooit op betrapt hebt alleen maar over schuldafbouw te praten als je het over de aanpak van de crisis hebt, en nooit over een mogelijk breder plaatje: zodra je zeker weet dat je het concept "vleesmoleneffect" correct zelf kan formuleren (dat mag gerust zijn om er de fouten uit te halen: zolang je het maar correct kan formuleren); ikzelf denk alvast dat S&P de kwestie daar niet voor niets oprakelt.
Wat ik tot mijn verwondering nog mis in het lijstje is nu juist het probleem van de overheidsschulden zelf. In mijn ogen is het een "verworven weten" dat "de" oorzaak van de crisis in Griekenland een enorme ontsporing van de overheidsfinanciën is (natuurlijk kan ik het mis hebben; maar op dit moment zie ik geen enkel argument om het zelfs maar in vraag te stellen). "Complexe wetenschap" betekent hier dat, als je je bewustzijn maar voldoende vernauwt (tot ergens in grootte orde een percent van de Europese economie) je inderdaad tot een quasi monocausale verklaring komt. Daarnaast blijven verschillende landen veel problemen hebben met de schulden, niet omdat die schulden op zich niet houdbaar zijn, maar omdat ze eerder nipt houdbaar zijn; en dus de "garantie" van hun banken niet zo zwaar weegt als ze allemaal zo vroom hopen. Dus ik vraag me af, waarom kon het er niet als een zesde puntje bij staan?
Overigens vermeldt S&P het onderwerp wel, een beetje verder in de commentaren:
"We also believe that the agreement is predicated on only a partial recognition of the source of the crisis: that the current financial turmoil stems primarily from fiscal profligacy at the periphery of the eurozone. In our view, however, the financial problems facing the eurozone are as much a consequence of rising external imbalances and divergences in competitiveness
between the EMU's core and the so-called "periphery". As such, we believe that a reform process based on a pillar of fiscal austerity alone risks becoming self-defeating, as domestic demand falls in line with consumers' rising concerns about job security and disposable incomes, eroding national tax revenues."
Daarmee komt "vleesmoleneffect" weer op een andere manier in beeld. Niet alleen via de omweg van de imploderende balansen van de bank, maar ook via problemen als werkonzekerheid en beschikbare inkomens kan "fiscal austerity" een "self-defeating" beleid worden. Immers, de hoogte van de schuld is niet als absoluut getal van belang, maar wel in termen van terugbetalingscapaciteit. Die capaciteit drukken we doorgaans uit in termen van het BNP van een land. Dus als de schuldafbouw neerkomt op een gelijktijdige, maar nog grotere afbouw van het BNP, dan heeft je politiek het probleem alleen maar vergroot.
Filosofisch gesproken (ik kan het niet voldoende vaak toegeven) lijkt het me een gezonde benadering; helemaal niet het komplot waarvan ik de rating agencies wel eens verdacht zie worden. Een tikje te "links", misschien, gezien het ontbreken van de schulden zelf in het lijstje. Maar ach, daarmee zitten ze inderdaad nogal in de lijn van Krugman, en die heeft nu al zo vaak gelijk gehad...
--------------------------------------
(1) http://krugman.blogs.nytimes.com/2012/01/14/sp-on-europe/
(2) http://www.standardandpoors.com/ratings/articles/en/us/?articleType=HTML&assetID=1245327305715
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2011/08/meer-schulden-om-een-schuldcrisis-te.html
(4) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2009/01/bc-en-ad.html
EN http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/12/schuldafbouw-eisen-in-een-crisis-die.html
(5) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2011/10/herkapitalizering-van-de-banken.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten