Glijdend door de historische statistieken van Angus Maddison (1) valt mijn oog op Ierland. Maddison geeft een cijfer voor de bevolking in 1700 en daarna voor 1820 (vanaf dan wordt het regelmatiger en voor vele recente decennia geeft hij de jaarlijkse evolutie). En wat ik zie is dat de bevolking in Ierland in 1700 bestond uit 2 miljoen inwoners, en dat het voor 1820 over meer dan 7 miljoen gaat.
Dat is een factor 3.69: geen enkel ander Europees land komt zelfs maar in de buurt. Engeland en Zweden halen respectievelijk 2.48 en 2.04, en al de rest zit ergens tussen 1 en 2.
Het is een enorme groei. En ja, ik was gaan kijken omdat ik weer eens ergens over de grote hongersnood van de jaren veertig van de negentiende eeuw was gestruikeld, en inderdaad: 8.5 miljoen inwoners in 1846, en dan die hartverscheurende crash: mensen die massaal verhongeren; de scènes kunnen zo naast de drama's die de burgerbevolking is overkomen aan het Oostfront van de Tweede Wereldoorlog. Het duurt tot 1931 (!) voor het aantal weer begint te stijgen: probeer je de verwoesting van een Europees land voor te stellen dat uitgerekend in die periode van expansie, van industrialisering, van constant stijgende welvaart, zo haar bevolking ziet emigreren.
En ik denk terug aan die discussies van lang geleden... Je moet weten: het was de schuld van het kapitalisme! We weten allemaal dat Ierland een monocultuur van aardappelen was, en dat een schimmel de aardappelen deed rotten op het veld, maar het was toch de schuld van het kapitalisme. Ja, want volgens het Marxisme was de rijkdom van uitgerekend Engeland tot stand gekomen door de plundering en dus de verarming van de proletariërs. En Engeland was in die jaren rijk aan het worden, en Ierland was in die periode geruïneerd, dus het model (ik kan het niet genoeg toegeven) was logisch waterdicht en consistent om Aristoteles te doen opkijken en de voorspelde feiten kwamen uit dat Eddington er telegrammen naar Einstein zou van sturen...
En toch was de theorie niet juist. Niet dat je moest over aardappelen beginnen: "jamaar, de Britten hebben nog voorraden weggesleept toen de mensen al lagen te verhongeren!" En ik twijfel er geen moment aan, maar als dat je criterium is, dan waren de Romeinen "kapitalisten", en de Grieken, en de Perzen, en de Arabieren, en de Mongolen... (Enzovoort.)
Het heeft iets bizars, de ijver waarmee mensen simpele ("één-voudige") theorieën gaan verdedigen, en dit des te meer (zo lijkt het soms) naarmate ze harder hebben moeten werken om die theorie met zijn één enkele causale factor te begrijpen.
Jammer, achteraf bezien, dat ik destijds nooit aan dat zo duidelijk Malthusiaans scenario heb gedacht. Neem een doodarme bevolking aan de rand van subsistentie. Introduceer de aardappel, en beschouw de verbluffende bevolkingsexplosie. Natuurlijk zijn ze nog steeds even arm ("het is de schuld van het kapitalisme"). Introduceer nu die vreselijke aardappelziekte - wat verwacht je? Hongersnood? Ja? En dus, als er hongersnood uitbreekt...
... is dat de schuld van het kapitalisme!
Moraal van het verhaal? Ken je nog andere monocausale, zeg gerust: simplistische theorieën, die ook op perfect consistente modellen gebaseerd zijn; die ook heel fraai de waargenomen effecten precies aan de beweerde oorzaken kunnen koppelen; en die sommige mensen ook harder lijken te verdedigen naarmate we mogen vrezen dat ze veel werk hebben gehad om ze te begrijpen? En heb je ze ook al zien spartelen als je probeert op alternatieve causaliteiten probeert te wijzen die hun eigen verhaaltje onderuit dreigen te halen?
Ikzelf dacht onmiddellijk aan de theorie dat "negers dommer zijn dan blanken". Maar ik weet zeker dat sommige lezers nog andere voorbeelden kunnen opnoemen.
-----------------------------------------
Ga naar http://www.ggdc.net/MADDISON/oriindex.htm en klik "historical statistics"
Geen opmerkingen:
Een reactie posten