The Physician is een roman die je bij de ontspanningsliteratuur zal aantreffen: precies het soort literatuur dat je van iemand met mijn literaire smaak mag verwachten. De voornaamste verdienste is dat het ontspant. Maar toch zit er een aspect aan vast dat ikzelf op het blog van Luc Van Braekel heb geleerd, en dat is het concept “Leitkultur”. Voor zover ik het idee goed begrepen heb slaat het op het feit dat er binnen een bepaalde samenleving best verschillende culturen naast elkaar kunnen bestaan, maar dat er tegelijk één bepaalde cultuur dominant is. De dominante cultuur “respecteert” dan de andere culturen in de mate dat die laatsten zich goed realizeren dat die dominante cultuur er is. En, minstens zo belangrijk, het “maatschappelijk verkeer” (ik neem die term maar gewoon over, onder assumptie dat we weten wat die betekent) van die samenleving vindt plaats volgens de beginselen van die Leitkultur. Er kunnen dus best binnenskamers dingen gebeuren die helemaal niet overeenkomen met de Leitkultur, maar in de openbare wereld zal het niet waar zijn.
Als ik het zo goed begrepen heb, dan sta ik daar helemaal achter – ja, dan kan ik vol trots een persoonlijke anecdote vertellen om te illustreren hoe ik dat begrijp! Ik was een pas beginnende stagiair in een Belgische bank, en om de mensen van een druk kantoor waar ik een maandje passeerde wat te helpen, opende ik wel eens een rekening voor een passerende klant. Dus zit er op een dag zo’n donkerogige schoonheid voor mij, nog jonger dan ikzelf, en ik ga gewoon door de routine: invullen van de gegevens door ze allemaal op te vragen, en gecontroleerd met een identiteitsbewijs. En ik kom bij het punt waar ik moet vragen naar “Burgerlijke Stand” en ik krijg te horen: “verstoten”.
En ik kijk op de (als ik me dat goed herinner) Belgische identiteitskaart, en inderdaad, ik lees: “verstoten”. En ik kijk in haar ogen, en zij kijkt in mijn ogen en er valt geen woord, een volle, héél lange seconde lang, en ik weet nog als de dag van gisteren dat door mijn hoofd ging: ik val nog liever dood dan dat in te vullen. En zonder een woord te zeggen vul ik “gescheiden” in, en dat was dat. Als het een misdrijf was is het hopelijk al lang verjaard, rekening geopend, nooit meer iets van gehoord.
Voor mijn part mogen ze elkaar verstoten zoveel ze willen, maar als ze in mijn (hey, bij wijze van spreken, hé) bank in Antwerpen, België, EU, een rekening komen openen, dan heet het “gescheiden”. Van Leitkultur had ik nog nooit gehoord, maar ik voel het vandaag nog op precies dezelfde manier.
The Physician speelt zich af in de eerste helft van de elfde eeuw van onze tijdrekening. Rob J. reist als leerjongen van een rondreizende barbier die ook nog “genezende” drankjes verkoopt, door het toenmalige Engeland en hij krijgt de passie voor de geneeskunst te pakken. Maar daarvoor ben je in het Europa van de elfde eeuw natuurlijk aan het verkeerde adres. Rob reist onder de moeilijkheden die je in die tijden –voor de Kruistochten! - kan verwachten helemaal naar Perzië, en met een beetje hulp van de schrijver kan hij in Isphahan aan de slag als leerjongen. En zo wordt hij een student van de grote Ibn Sina.
Pas veel later, wanneer hij in Europa zal terug zijn, zal Rob het verschil zien tussen de primitiviteit waarmee Europeanen aan, bijvoorbeeld, geneeskunde doen, en de vooruitstrevendheid van de Perzische Maristan. Intussen leeft en studeert hij in die andere wereld, en één van de moeilijkste dingen die hem confronteren is, jawel, de Leitkultur.
Hier is wel het woordje uitleg nodig, dat de auteur het ongeloofwaardig vond dat een Christen in die tijd in Perzië zou getolereerd worden, en dus laat hij Rob in Perzië rondreizen vermomd als een jood. OK, het is fiction: weet je wat? We geloven het! Zo krijgen we te zien hoe joden onder de Islam hun eigen cultuur en hun eigen godsdienst mogen beleven. Maar wanneer ze aan de Maristan gaan studeren, dan zullen ze de Koran leren, en ze zullen het Islamitisch recht bestuderen, allemaal in het Perzisch, natuurlijk, en al die dingen zullen een integraal, en zwaar, onderdeel zijn van het examen om een afgestudeerd geneesheer aan de school van Ibn Sina te worden.
Want de Islam, in de elfde eeuw, is in Perzië, zoals in delen van Indië en Turkije, alsook het aloude Tweestromenland en Egypte, de Leitkultur! Joden mogen er leven, en werken, en zelfs studeren. Idem voor Turken, of Grieken (veronderstel ik maar), en de hele rest van de mogelijke meute, maar aan het openbare leven zullen ze deelnemen onder de voorwaarden van dat openbare leven. En aangezien dat openbare leven een bloeiende geneeskundige cultuur, met propere ziekenzalen, studieboeken en fatsoenlijk onderwijs impliceert, accepteren de studenten, al dan niet met de nodige moeilijkheden, die conditie, en ze verwerven zich een kosmopolitische cultuur, de toenmalige Leitkultur van die streken, tegelijk met een opleiding.
En anders mogen ze natuurlijk altijd teruggaan naar hun eigen primitieve Europa, of naar welke andere streken ook.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten