Eén van de ideeën van Paul Krugman die vriend en vijand het meest verbaast is zijn voorstel om inflatie te creëren (ik heb het op een dag met mijn eigen ogen zien staan, ik heb geen url bijgehouden, maar ik heb zelf gezien dat er minstens één tamelijk recente url van moet bestaan). Want "iedereen die ook maar iets van het onderwerp weet, beseft dat de economie daar geen haar rijker van wordt, omdat het alleen maar de prijzen doet stijgen" (1). En hoewel je je altijd kan terugtrekken achter het "argument" van "Krugman is een idioot"; als je ook buiten je dierbare parochianen enige indruk wil maken moet je je eerder afvragen wat onze Nobelprijs Economie ("ook maar iets van het onderwerp weet") in feite bedoelt.
Dus na een hoop gefrons en gepuzzel heb ik enkele van zijn stappen met url en al bij elkaar.
Stap 1 is dat de crisis niet veroorzaakt is door de hoge staatsschulden, maar wel (een tikje indirect) door de euro. Die elimineerde wisselkoersrisico's en veroorzaakte zo (een stap die ik graag wel wat explicieter had gezien: iemand?) grote kapitaalstromen van het centrum (vanaf nu "Duitsland" genoemd) naar de periferie (bij wijze van voorbeeld hierna "Spanje" genoemd) (2). Merk op hoe in de tabel Spanje of Ierland in de periode voor 2007 niet tussen de landen met een hoge schuld prijkten, maar wel tussen de landen met forse kapitaalinvoer.
Dat veroorzaakte dan weer (stap 2) forse prijsstijgingen in "Spanje" relatief tot "Duitsland", zoals je kan zien in de tweede grafiek van het artikel hier (3). Dat is vol te houden als je productiviteit evenveel stijgt, of als er voldoende vertrouwen is om de kapitaalstromen zelf op gang te houden, maar als dat niet zo is, dan is het ook niet vol te houden. Dat was dan ook de financiële geschiedenis van Spanje (Italië, Griekenland...) voorafgaand aan de euro. Lires of peseta's daalden voortdurend in waarde tegenover de Duitse mark, en dat heb ik zelf, die in die jaren negentig actief was als commerciëel dealer in de wisselmarkten (4) van zeer dichtbij gevolgd, elke dag opnieuw. Na de euro veranderden die voortdurende devaluaties in voortdurende kapitaalstromen, tot op een dag de koek op was: iedereen wilde er tegelijk weer uit.
Daaruit volgt dat (stap 3) de relatieve prijzen van "Duitsland" en "Spanje" weer in lijn moeten gebracht worden. Dat kan op twee manieren. De eerste manier is dat de prijzen die gestegen zijn toen er kapitaal binnenvloeide terug moeten dalen wanneer het kapitaal er weer wegvloeit. Dat is "deflatie"...
"(...) that vicious and rightly feared process in which the decline of some incomes leads to the decline of other incomes, and so forth." (5)
Nu zal het hele spectrum, van Hayek tot Krugman je vertellen dat dat een heel moeilijke, heel harde weg om te gaan is ("vicious and rightly feared"), met veel sociale onrust, stakingen, overvallen op rijke kapitalisten en niet opgehaald vuilnis van weken in de straten. Een mens zou van minder gaan denken aan de andere manier: de manier waarbij niet de prijzen in "Spanje" terug dalen, maar wel de prijzen in Duitsland stijgen (6). Dat is dus inflatie, en dat is precies het soort voorstellen waarvan elk weldenkend mens je met hoog opgetrokken wenkbrauwen begint aan te kijken (1).
Nu zal het hele spectrum, alweer van Hayek tot Krugman, je verzekeren dat inflatie in feite erg gemakkelijk te creëren is, vergezeld van lange preken over de gevaren van inflatie. Allemaal terecht: de nood om er altijd maar verder mee te gaan, het korte termijn denken, de analogie met druggebruik... De reden waarom dat "hele spectrum" een spectrum is, en niet enkel één geconcentreerd punt van afkeer, is dat de extremen van dat spectrum van mening verschillen over de relatieve ernst van "inflatie versus deflatie". Ook Hayek noemt deflatie wel dat "vicious and rightly feared process", maar hij vermoedt (géén dogmatische herhaling van één of ander religieus dogma bij Hayek, hij vermoedt dingen, en het "ziet er naar uit" en "het lijkt er op dat".) dat de lange termijn gevaren van deflatie minder erg zijn dan de lange termijn gevaren van inflatie.
Terwijl het andere extreem (de term "extreem" verdoezelt mogelijk teveel dat we hier wel over de vleugels van luciede links en rechts praten), zoals Krugman, denkt dat (stap 4) in sommige gevallen de onmiddellijke nadelen van deflatie zo hoog kunnen oplopen dat het middel helemaal niet erger is dan de kwaal, maar wel integendeel.
Hoe dan ook, het is een visie, en het heeft helemaal niets te maken met varianten op een thema zoals "ze willen alleen maar meer macht voor de overheid". Het heeft alleen te maken met een analyse van de causaliteit van de crisis. Die causaliteit vertrekt van kapitaalstromen (en dus niet van schulden), loopt over stijgende prijzen en dalend vertrouwen via een omweg over de relatieve gevaren van inflatie en deflatie, tot de conclusie dat een periode van inflatie in het centrum minder zwaarwegend is dan een periode van deflatie in de periferie. Ik vond het wel de moeite om te proberen dat spoor van begin tot einde te volgen.
-----------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2011/10/over-geld-drukken-en-inflatie.html
(2) http://krugman.blogs.nytimes.com/2011/09/23/origins-of-the-euro-crisis/
(3) http://krugman.blogs.nytimes.com/2011/11/26/mysterious-europe/
(4) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/11/ik-blaas-de-aftocht.html
(5) Hayek, The Constitution of Liberty, Chapter 21, nr. 3
(6) http://krugman.blogs.nytimes.com/2011/01/18/european-inflation-targets/
3 opmerkingen:
De vraag is natuurlijk of de Duitsers (en Nederlanders en anderen) daarmee akkoord gaan. Het is een vorm van overdracht. Bovendien lossen de concurrentie- en andere verschillen hiermee niet op, het is slechts symptoombestrijding.
Ik ben nooit verbaast geweest over het feit dat Krugman voor inflatie pleit. Dat doet hij altijd namelijk. Als je zijn adviezen over de voorbije twintig jaar leest, dat pleit Krugman altijd voor inflatie, wat ook de reden voor de crisis (schulden, "liquidity trap"...). Toch ben ik deze keer wel verrast. Als een crisis veroorzaakt werd door kapitaalstromen dan zie ik volgende maatregelen: ofwel neem je stappen om die stroom opnieuw op gang te krijgen (aantrekkelijk investeringsland), ofwel vervang je die stromen met "eigen" kapitaal - meer sparen dus. Dit zijn duurzame oplossingen en ze vereisen niet dat Duitsland zichzelf uit de markt moet prijzen. En hoe ga je alléén in Duitsland inflatie creëren?
Bovendien heb ik bedenkingen bij het feit dat het niet een schuldenprobleem is maar een probleem van kapitaalstromen. Wat hebben die kapitaalstromen naar Griekenland, Ierland, Spanje etc..dan eigenlijk gefinancierd? En waarom stopt Krugman bij 2007? Omdat het pas nadien om overheidsschulden gaat? Dan ging het voordien om private schulden. Net zoals in de V.S. - al is de volgorde anders - financierden die kapitaalstromen dus vooral schulden - van overheden en gezinnen, en niet productieve greenfield investeringen. Daar zit de clue, niet in de kapitaalstromen op zich.
Daarom komen de schulden opnieuw in beeld, en eigenaardig genoeg, kan ik dan wel verstaan dat men zou pleiten voor inflatie: om zo de vicieuze circel die "debt-deflation" is te doorbreken. Gek genoeg verzwakt Krugman - door het wegmoffelen van de schuldenproblematiek - zijn eigen pleidooi.
Ivan: Aangezien Krugman het daar over "de oorzaak van de crisis" heeft, en aangezien de crisis begon in 2007, lijkt het me heel normaal dat hij kijkt naar de periode voorafgaand aan de crisis. Dus in twee woorden, hij stopt in 2007 omdat "oorzaken" voorafgaan aan "gevolgen".
Daarnaast lijkt me dat je standpunt over "meer sparen" precies het "deflatie" standpunt vertegenwoordigt. Dat standpunt heb ik in mijn tekst ook duidelijk meegegeven; ik wou alleen tonen dat er een soortgelijke logica achter de ideeën van Krugman zit, gebaseerd op een andere beoordeling van de relatieve gevaren van inflatie vs deflatie.
Dus iets als *indien* je aanneemt (zoals bijvoorbeeld Krugman wel doet, maar bijvoorbeeld Hayek niet) dat (bijvoorbeeld in dit tijdperk) het inflatieprobleem kleiner is dan het deflatieprobleem *dan* is Krugmans idee beter dan het "meer sparen" idee.
Dat betekent helemaal niet dat je dat ook werkelijk moet aannemen. Het betekent hoogstens dat de varianten op "Krugman is een idioot" een tikje te licht wegen.
Verder denk ik dat de alomtegenwoordigheid van het woord "schuld" grotendeels een kwestie van semantiek is; van een boeklhoudkundig woordenspel. Tegenover assets staan liabilities, dus als er kapitaalstromen waren, dan ontstonden er schulden. En inderdaad, als er op een bepaald moment minder "private schulden" (en dus per definitie minder "privaat gefinancierde assets") moeten komen, en als iedereen het er over eens is dat "deflatie" een zeer harde, zeer moeilijk te realiseren politiek is, dan lijkt het logisch om de dalende private schulden op te vangen met stijgende publieke schulden.
Tenslotte denk ik dat ook Krugman het er wel over eens zal zijn dat de schulden productieve investeringen moeten financieren. Dus ik zou zeggen, meer scholen, en dus salarissen voor leraren, bijvoorbeeld in de technologie. Meer en betere infrastructuur, efficiëntere gerechtsbedeling... ik denk dat de lijst lang is: allemaal productieve investeringen die zich upfront vertalen in salarissen, en dus vraag, zodat de "demandshock" wordt aangepakt.
Overigens, maar zonder er aan te denken dat ik het nog nodig kon hebben en dus niet bijgehouden, durf ik wedden dat ik Krugman wel degelijk het positieve effect van de inflatie op de schulden heb zien vermelden. Alleen, het maakt geen deel uit van de stappen die ik hier bij mekaar heb gezet. Misschien omdat ik dat gewoon mis heb. Misschien, ook, omdat ook Krugman het er wel mee eens zal zijn dat het een positief effect is dat de negatieve gevolgen van inflatie niet kan compenseren. Ik weet het niet.
Een reactie posten