De Islam en de Wetenschap

Op het blog van Luc Van Braekel staat een “gastcommentaar” (1) dat wel gemaakt lijkt om mijn punt van enkele dagen geleden (2) te illustreren. Hoe meer de partijen in een conflict op elkaar lijken, des te hardnekkiger is het conflict en des te verbetener proberen ze zichzelf als verschillend af te schilderen. Aldus de filosoof René Girard. En dus, schreef ik, kan je een constante stroom aan propaganda verwachten tussen het Westen en de Islam. Eén van die propagandastromen is het ontkennen dat de Islam grote beschavingen heeft gedragen, bij de grootste die de planeet ooit gekend heeft.

En dus vernemen we dat de Islam helemaal geen grote wetenschap en/of cultuur heeft gekend, en dat ze eigenlijk helemaal niet veel invloed op het Westen hebben gehad, en daarbij, ze hebben het toch allemaal afgekeken van de joden, en van de Indiërs, en van de Grieken, en van de antieke Perzen, en van de Assyriërs, en van de Egyptenaren, en van de Chinezen... Ja, als ze niet oppassen gaan ze nog beweren dat de Islam het van zwarten heeft overgenomen.

De gebruikte techniek is precies dezelfde die we van andere propagandaverkopers kennen: de litanie. Je kent dat van dom links: er komt een lange jammerklacht over de uitbuiting van de wereld, met veel voorbeelden als Bhopal, en als je er op wijst dat in de eeuw van Bhopal, voor het eerst in vele millennia, de levensverwachting in het getroffen land verdubbeld is, wel, dan worden ze gewoon boos.

Het is evenwel veel gemakkelijker een litanie op te stellen, dan die punt per punt te gaan weerleggen. Het is veel gemakkelijker te beweren dat één of andere obscure naam uit de dertiende eeuw helemààl geen grote bijdrage heeft geleverd aan de wetenschap, dan de historische feiten op te zoeken, je ook nog een idee te verwerven van het onderwerp in kwestie – zeg: wiskunde – en vervolgens een oordeel te vellen. Om maar te zwijgen van de ontmoediging die je wel eens treft als een ander stuk propaganda toevallig wel in je kennisgebied valt, zodat je het weerlegt, en er een geloei en gescheld opstijgt dat horen en zien vergaan.

Dus daar begin ik niet meer aan: nog een belangrijke regel is dat mensen de dingen geloven die ze willen geloven. En omdat twee conflicterende partijen meer willen geloven dat ze niet op elkaar lijken, naarmate ze juist wel op elkaar lijken, willen ze geloven dat ze helemaal niet op elkaar lijken. Onbegonnen werk om al die details uit te vlooien, en dan tegen dat soort stroom in te roeien. Maar we kunnen wel in algemene termen enkele dingen opmerken die niet kloppen.

Daarbij zijn er twee verschillende perspectieven. Bij het eerste perspectief kijk je terug vanuit het Westen naar de geschiedenis. En dan tref je het grote punt aan van wat ik eerder “rechts en toch goed” (3) heb genoemd. Geen enkele andere beschaving, nul, zero, nada, noppes, is er bij benadering in geslaagd de technologische en wetenschappelijke prestaties te evenaren, waarmee het Westen het armoede evenwicht heeft doorbroken. Dus kan je er terugkijkend vanuit die prestaties terecht op wijzen dat de prestaties van de Islam daarbij in het niets verzinken. Maar dan wegen ze wel met twee maten en gewichten (4). De vraag is waarom de criteria van het hedendaagse Westen wel worden toegepast op de Islam van eeuwen geleden, om daaruit af te leiden dat het niet veel voorstelt, terwijl dezelfde operatie niet gebeurt met al die andere beschavingen, Indiërs, Chinezen, en heel de rest, waarvoor nochtans precies hetzelfde geldt.

Bij het tweede perspectief kijk je enkel naar de beschavingen van het verleden. Op dat moment slaat de hele litanie weer toe. Nogmaals, ik ga ze niet punt per punt opzoeken, omdat enkele illustraties zullen volstaan. Zo krijgen we te horen dat de Islam “het” allemaal heeft ontleend aan “andere” beschavingen. Maar enige rondneuzen in de geschiedenisboeken leert dat precies hetzelfde geldt voor alle beschavingen. Een heel groot deel van de prestaties van alle beschavingen (met als uitzondering telkens dat Europa van het jongste millennium) zijn prestaties die ze hebben ontleend aan anderen. Dat geldt voor de Grieken even goed als voor de Chinezen, of de Europeanen van voor die uitzonderlijke groei, enzovoort. Ik heb het al gehad over hoe je volgens dat criterium kan ontkennen dat de Romeinen een grote beschaving hadden (5) (noem eens een Romeinse wetenschapper?). En guess what? Ik lees juist in mijn boekje over de Perzen dat er een hele strekking bestaan heeft om te ontkennen dat de Perzen onder de Parthen een beschaving hadden: ze hadden het allemaal ontleend aan de anderen!

Een variant is dat het eigenlijk allemaal te danken was aan joden en Grieken enzovoort. Ik zie het gewoon al voor me, hoe binnen 500 jaar het dom rechts van een andere beschaving de behoefte zal hebben om te ontkennen dat het Westen veel heeft bijgedragen aan de menselijke ontwikkeling. Ik zie ze er op wijzen dat Einstein en Freud en vele anderen eigenlijk joden waren, en dus heeft het Westen niet veel bijgedragen, etcetera.

En deze! Ibn Sina en Averroes waren eigenlijk een Spanjaard en een Pers! Ja, dat de Perzen deel uitmaakten van de Islam, dat is waarlijk een grote ontdekking. Maar Ibn Sina en Averroes waren, vanzelfsprekend, moslims, die leefden en werkten in de geürbanizeerde cultuur van de Islam van die dagen, met scholen waar ze hun opleiding kregen, en een spirituele cultuur die hen deed deel uitmaken van een wereldbeschaving. Ik zie een dom rechts van binnen enkele eeuwen al beweren dat Galileï “eigenlijk” een Italiaan was, en dus, uim, uim, en dus eigenlijk een Romein! En dus heeft het Westen niet veel bijgedragen, en omdat dom rechts van alle tijden zal geloven wat ze willen geloven – etcetera.

En hier is er nog één. Die grote geleerden van de Islam, waarvan ze toch wel voelen dat ze ze niet krijgen weggepoetst, werden door hun eigen Islam ook nog vervolgd! Dat is één van die verhalen die je, om het goed te doen, eerst eens met opgetrokken wenkbrauwen zou moeten natrekken. Want ik heb een beetje ervaring met propagandisten, en ik twijfel er geen seconde aan dat ze moeilijkheden hebben gehad. Maar toch, ik zou wel eens het hele verhaal willen kennen, en dan zal ik er eens het proces van Socrates naastleggen, en de wedervaren van de Pythagoreërs, en ik vergeet het proces van Galileï, en trouwens, had ik het niet over Einstein en Freud? Allebei op de vlucht geslagen voor de vervolgingen van hun thuisland! Je ziet, natuurlijk heeft het Westen maar heel weinig bijgedragen aan de mensheid, het kwam allemaal van de vervolgde joden en de antieke Romeinen enzovoort.

Twee maten en gewichten, ik zei het al, en mijn conclusie is dat we ze maar niet te serieus moeten nemen. Ze doen me denken aan de propaganda van dom links, en daarmee is de cirkel rond: dom links en dom rechts lijken enorm sterk op elkaar (7) – zal ik maar als oefening aan de lezer laten welke filosoof voorspeld heeft dat ze dan ook enorm veel moeite zouden doen om die opvallende overeenkomsten niet te moeten zien?

---------------------------------------------
(1) http://lvb.net/item/4393
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/03/300-de-perzen-zijn-boos.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/08/rechts-maar-toch-goed-david-landes.html
(4) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/08/islam-ups-en-downs.html
(5) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/09/op-wandel-in-het-vierde-millennium.html
(6) Brosius, The Persians, An Introduction, 2,006
(7) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/09/de-opvallende-parallel-tussen-dom_26.html