Nog eens over het "Antropisch Principe"

Een tijdje geleden had ik het over het “antropisch principe” (1) dat een “verklaring” zoekt voor het feit dat heel veel parameters van ons universum zeer nauwkeurig zijn zoals ze moeten zijn om ons soort leven mogelijk te maken (2). In zijn oorspronkelijke mythische variant was de verklaring: omdat God het zo voor ons heeft in elkaar gezet. In een alleen maar verwaterde variant op dat mythisch idee klonk het als “omdat als het niet zo was wij er niet zouden zijn om het vast te stellen. Maar we zijn er toch, ergo, de parameters moeten wel zijn zoals ze zijn”.

In de versie die Lee Smolin er aan geeft in The Life of the Cosmos en waar je (hoewel hij er ook niet voor is) tenminste iets mee kan aanvangen heet het “als we aannemen dat er heel veel verschillende universa bestaan, dan zou het al vreemd moeten lopen als er niet ééntje bij was die gunstig was voor ons soort leven”. In dat geval zouden wij (vanzelfsprekend) inderdaad in dat gunstige geval zitten.

Nu zegt Smolin daarvan wat ik zelf ook altijd gevonden heb, namelijk dat dat wel bijzonder gemakkelijk is. Je hebt één universum dat je probeert te verklaren, maar als "verklaring" verzin je dat er niet één universum is, maar een veel groter pak! En in plaats van in te zien dat je nu evenveel méér te verklaren hebt als je er net bij verzonnen hebt, beweer je integendeel dat je het probleem hebt opgelost. Ik schreef er meteen bij dat ik begreep dat ik het nog niet begrepen had (zit niet zo te fronsen, wij filosofen noemen dit “Socratische wijsheid”) maar het blijft hoe het er bij mij uitziet.

Maar, ging Smolin verder, als je nu één assumptie aan dat verhaal toevoegt krijg je iets dat je kan proberen te “falsifiëren”. Namelijk, als je aanneemt dat het ontstaan van leven een grote zeldzaamheid is, dan is het zeer waarschijnlijk dat wij leven in een universum waarin er geen ander leven is; of toch zo heel weinig dat we er niets van te zien krijgen. Immers, in een verzameling van verschillende universa waarin toch leven voorkomt zullen er (gegeven de tweede assumptie) veel meer zijn waarin er maar heel weinig leven is. Dus zou het wel erg toevallig zijn als wij integendeel in dat zeldzame geval zaten waarin er juist wel heel veel leven is.

Op die manier krijgt het “anthropisch principe” een air van “falsifiëerbaarheid” over zich, zodat wij Popperianen het toch een beetje serieuzer kunnen nemen (3). Maar ik moet bekennen dat ik alweer een beetje teleurgesteld ben – en dus alweer haast moet concluderen dat ik er nog niet veel van begrepen heb. Maar hier is wat ik er van zie, en waarom ik er een probleem mee heb. Laat me dus aannemen – zoals ik toch al doe, om de simpele reden dat ik vind dat het genre “science fiction” er veel spannender door wordt – dat we ontdekken dat de Melkweg uitpuilt van leven. Aangezien dat een regelrechte weerlegging zou zijn van het vermoeden dat ik net formuleerde kunnen we er alvast niet van volhouden dat het niet falsifiëerbaar is? Niet waar?

Wel, ik ben er niet gelukkig mee. Voor mij was dat “anthropisch principe” iets dat ging over hoe al die parameters er zo netjes moesten uitzien. En wat we net gefalsifiëerd hebben is dan ook niet dat principe, maar de nieuwe assumptie dat leven een zeldzaam gebeuren is (4). Voor zover ik het begrijp kan het principe best overeind blijven zonder die tweede assumptie – het blijft tenslotte een variant op “God heeft het voor ons zo in elkaar gezet”. Dus ik blijf het een zwak concept vinden, en zelfs de poging om het falsifiëerbaar te maken zie ik nog altijd niet zitten: het kan aan mij liggen...

-------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/07/vragen-bij-het-anthropisch-principe.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/07/vragen-allemaal-vragen.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/09/de-wetenschappelijke-methode.html
(4) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/07/leven-toch-niet-zo-onwaarschijnlijk.html