Laat me eerst teruggrijpen naar die middeleeuwen van rond het jaar 1,000 zoals beschreven in (onder andere) North & Thomas (2). Het is een wereld met veel land en weinig bevolking en geïsoleerde gemeenschappen. Beschouw dan nu een stuk land, ergens, afgelegen, ver weg van alles. En laat iemand op het idee komen daar een oogst op binnen te halen. Alleen, van wie is die oogst?
Er bestaat weinig of geen centraal gezag, en voor zover het bestaat heeft het geen benul van zoiets als eigendomsrechten. Wel rusten op een gegeven stuk land - maar vaak alleen in theorie - allerlei verplichtingen van diverse aard. Bijvoorbeeld valt het land onder de koning van Frankrijk, die verwacht dat er ridders worden geleverd als het oorlog is. Maar los daarvan heeft de koning het land misschien ooit ook wel uitbesteed aan de hertog van Bourgondië, in ruil voor zoveel graan per jaar. Detail: dat was vijf generaties geleden, en intussen liggen de koning en de hertog in oorlog. Aan wie moet de pachter nu hoeveel, en wanneer?
En wat als hetzelfde stuk grond, al dan niet "legaal" (want hoe zou iemand dàt in godsnaam ooit kunnen uitmaken) ook nog aan een kerk was toegewezen, om te bidden voor veel zieleheil in ruil voor alweer een toelage in graan? Terwijl ook nog een avonturier aan het hoofd van een bende rabauwen gewoon het recht van de sterkste uitoefent, en er een kasteel opzet en de boer verplicht in zijn levensonderhoud te voorzien?
Een toestand waarbij helemaal niet duidelijk is wie de "wettige" eigenaar is van een stuk land; omdat er geen "wet" is, of omdat het wettelijk gezag veel te ver weg en veel te inefficiënt is om te worden uitgeoefend, is precies wat er vandaag in veel landen van de Derde Wereld gebeurt. Een overheid heeft ooit een stuk land verkocht aan iemand die het "illegaal" verder verkaveld heeft. De laatste houder heeft zijn stuk al drie generaties geleden gekocht voor goed geld, maar zonder wettelijk erkende eigendomsoverdracht. Alle "eigenaars" van aanpalende stukken zitten in precies dezelfde toestand; dus zelfs als er eens een "wettelijk gezag" passeert en probeert een "eigenaar" uit te zetten krijgt hij meteen te doen, niet alleen met die ene "eigenaar", maar met de hele groep die in de lokale gemeenschap woont, en maar al te goed beseft dat het hen ook kan overkomen.
Je moet je maar eens gewoon voorstellen dat je in die wereld een stuk grond wil kopen (en dus de analoge problemen als je het wil verkopen). Het is niet zoals bij ons zo dat je een grond hebt en er vervolgens - binnen algemene regels - mee kan doen wat je wil. Het is wel zo dat er een hoop, al dan niet gekende lasten en plichten kunnen rusten op die grond, en als de eigenaar verandert dan gaan de lasten en plichten over op de nieuwe eigenaar. Net zoals er misschien ook veel meer eigendomsclaims op diezelfde grond kunnen rusten, en als de eigenaar verandert: dan is dat het probleem van die nieuwe eigenaar. Nog veel zin om zomaar eens een stuk grond te kopen? En als verkoper: denk je dat je veel enthousiaste kandidaten zal vinden? En dus, tenslotte, als in onze wereld onroerend goed een hoge waarde heeft: voel je al komen waar dat zoal aan ligt...?
Zo staat er tenslotte een heel hoofdstuk in over de Verenigde Staten uit de late jaren zeventienhonderd, met lange uitlopers in de negentiende eeuw. Je kan het zeker al raden? Een gegeven stuk grond, ergens in heel die enorme massa land die "de nieuwe wereld" is hoort, volgens het geëxporteerde Britse recht toe aan de kroon, dus via Britse mechanismen aan één of andere koloniale grootgrondbezitter. Natuurlijk arriveert de "geharde pionier" (in het begin werden ze "squatter" genoemd; ik denk dat de Nederlandse vertaling "kraker" zou zijn), en die heeft met Brits gewoonterecht uit de andere kant van de wereld, bestuurd vanuit Massachusetts op drieduizend kilometer daarvandaan, niet echt veel te maken. Hij zet er een blokhut op en maakt de grond vrij en haalt er jaren, zelfs decennia lang een oogst op en al die tijd is er nooit een kat van de regering te zien. Dus hoe zal die gemeenschap reageren wanneer er dan op een dag toch één met een papier van "de Kroon" staat te zwaaien?
Laat staan wanneer hij er al eens voor betaald heeft, met de waarde van de blokhut en bruikbaar gemaakt land inbegrepen, van iemand die het al twintig jaar in bezit had; of misschien zelfs gewoon gekocht van de Indianen?
Al die toestanden, van de middeleeuwen over een heel groot deel van de Amerikaanse geschiedenis tot een heel groot deel van de wereld van vandaag vertonen die overeenkomst: er zijn geen duidelijk gedefiniëerde eigendomsrechten; voor zover ze er zijn worden ze niet goed (correct, efficiënt,...) ingezet, en het rechtstreeks gevolg is een gedeprimeerde economie, als gevolg van de onzekerheid. Hoeveel investeerders zullen kapitaal verschaffen aan schuldenaren waarvan ze niet eens weten of de grond die ze in pand willen geven wel van hen is? En als er weinig "aanbod" is, volgens de beroemde wet waarin ook het woord "vraag" voorkomt, zou het aangeboden kapitaal dan goedkoop, of integendeel eerder duur zijn?
Voor zover er in dat soort omstandigheden al beschikbaar kapitaal is, natuurlijk.
En dat maakt allemaal dat je een nogal verrassend verband ziet! De grens tussen de samenlevingen waarin quasi iedereen quasi niets heeft, en de samenlevingen waarin brede lagen van de bevolking tot een zekere welstand zijn gekomen, dat is de grens tussen samenlevingen die niet, of juist wel, fatsoenlijke eigendomsrechten hebben uitgewerkt. Denken we ook terug aan dat eerder voorbeeld van een toestand met, of integendeel zonder eigendomsrechten: veestapels versus visbestanden (3). Dat maakt dat het willen ontzeggen van eigendomsrechten aan samenlevingen neerkomt op het willen beroven van die samenlevingen van hun economische toekomst. Géén eigendom is diefstal! Wie zou het ooit gedacht hebben...?
Ik weet zeker dat ik in conversaties met "links" - en daar was beslist ook dom links bij; herinner je, "dom" wordt het als ze er om beginnen te schelden - te horen kreeg dat "correlatie geen causaliteit is". Helemaal akkoord, natuurlijk: het is niet omdat de plaatsen waar eigendomsrecht goed gedefiniëerd is ook de plaatsen zijn waar het meest welvaart is, dat er ook een oorzakelijk verband is. Maar hoe ze willen volhouden dat de plaatsen waar geen goede eigendomsrechten gedefiniëerd zijn arm zijn door "de schuld van het kapitalisme": dat moeten ze toch nog eens wat precieser uitschrijven.
-----------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/02/een-fraaie-paradox-hernando-de-soto.html
EN: http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/02/hernando-de-soto-maar-welk-etiket-moet.html
(2) North & Thomas, The Rise of the Western World, 1,973
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2009/12/een-tragedy-of-commons-probleem.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten