Alle geschiedenisboeken hebben het er over. Tegenstanders van een sterke staatsbemoeienis citeren het als een schoolvoorbeeld van waar ze bezorgd om zijn. Eigenlijk staat het bekend als één van de grootste debacles uit de geschiedenis van de beschavingen. Laten we maar eens een kijkje nemen.
Het jaar onzes Heeren 1,400 AD. In China is de Mingdynastie aan de macht, en het is de machtigste beschaving op aarde. Alleen enkele rijken uit de Islambeschavingen komen in de buurt: Ottomanen, Moghols of Perzen, maar (voorlopig) geen Europeanen. Die zijn aan het einde van hun middeleeuwen al niet meer de (semi-)barbaren van een half millennium daarvoor, maar ze zijn toch ook nog lang niet op het punt waar ze enkele eeuwen later zouden staan. En op dat moment had China dan ook een ruime voorsprong, op een breed spectrum aan onderwerpen: wetenschappelijk, technologisch, cultureel.
Als één van de oorzaken van de (veel) latere Europese dominantie wordt gewoonlijk de industrializering genoemd: terecht. Maar toch had China in die tijd al een staalindustrie, met hoogovens en gieterijen, die de vergelijking met de omvang en de kapitalizering van de eerste Europese Industriële Revolutie had kunnen doorstaan. Als andere oorzaak van de Europese dominantie krijgen we soms de vooruitgang van de Europese scheepsbouw voorgeschoteld, alsook de techniek van het oceaanvaren: terecht. Maar in 1,400 bezat China deze techniek ook, en in de eerste decennia van de vijftiende eeuw gebruikten ze die om de oceanen af te varen tot aan de Afrikaanse kusten. En ze gebruikten daarbij schepen, en vloten, in vergelijking waarmee de schepen van de Portugezen, of de Hollanders, practisch een eeuw later, maar notedopjes waren.
Kortom, de Chinezen liepen voorop, en geen klein beetje, en eigenlijk waren een hoop elementen voorhanden die, verschillende eeuwen later, in Engeland de Industriële Revolutie zouden opstarten. En dus is de vraag: waarom gebeurde dat niet in het China van de Ming? Waarom, en hoe, raakten ze hun ruime voorsprong kwijt?
Dat is natuurlijk een zeer complex onderwerp, en veel grotere geleerden dan wij allemaal situeren de oorzaken op heel verschillende plaatsen in de tijd: van voor het jaar 1,000 tot na het jaar 1,750. Maar één verhaal komt erg vaak terug, en dat is "De Schepen Van De Ming".
De Ming, dus, bezaten een oceaanvloot die tot 1,430 (of zoiets) de zeven wereldzeeën afvoer. En toen, zoals ik het me een tikje vaag herinner, barstte aan het Keizerlijk Hof een machtsstrijd los tussen de Mandarijnen en de Eunuchen. De Mandarijnen waren de erfgenamen van de eeuwenoude tradities, de Confuciaanse beschaving, die zich altijd had moeten verzetten tegen bedreigingen uit het noorden en het westen. De Eunuchen waren de moderne "kapitalisten", de mannen van de zee, de handel in het oosten en het zuiden, en dus de welvaart. Zij waren de kosmopolieten die niet zozeer het oude China wilden verdedigen tegen de barbaren van de steppen, maar het nieuwe China wilden binnenvoeren in de vaart der volkeren: schepen, handel, de oceaan.
En om welke reden dan ook, bijvoorbeeld, de toenmalige economische crisis, haalden de antiglobal--, oeps, ik bedoel: de Mandarijnen, hun slag thuis, en de Keizer verbood de oceaanschepen.
En omdat de wil van de Keizer wet was, van Peking tot de kust van de oceaan, lagen De Schepen Van De Ming te rotten aan het strand, en een kleine eeuw later arriveerde de eerste Portugezen...
... en the rest is history.
(Bijvoorbeeld: kannonneerboten, opiumoorlogen, "verboden voor honden en Chinezen", enz.)
Mee gebaseerd op hun (intussen) superieure scheepvaart, domineerden de Europeanen meer en meer de oceanen, en nog enkele eeuwen later was er geen concurrentie meer: Rule Brittannia, gevolgd door Pax Americana.
Hoe wisten de Europeanen te ontsnappen aan wat de Chinezen overkwam? Wel, als een Europese heerser iets soortgelijks in zijn bol kreeg, dan kon de intelligentsia altijd nog uitwijken, bijvoorbeeld naar Parijs. En als het daar mis ging, dan was er nog Amsterdam. Of Londen. Maar in China was er niets. De Mandarijnen konkelden, de Keizer sprak, de Chinezen plooiden terug op zichzelf, en de cultuurwaarden waren gered.
En "de cultuurwaarden"; dat moeten we (vanzelfsprekend) lezen als "de normen en waarden bij de gratie waarvan een bepaald elite altijd al aan de macht is geweest, en die macht liefst nog een tijdje wil behouden". Dus:
De macht van het Chinese rijk stortte op enkele eeuwen in elkaar, maar "de cultuurwaarden" waren toch gered.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten