woensdag 6 december 2006

Moderne Kunst

Een scène uit het destijds populaire programma De Mol spookt nog af en toe door mijn hoofd. De deelnemers hadden tot opdracht een “abstract kunstwerk” te maken. Dat kunstwerk zou vervolgens tussen andere abstracte kunstwerken op een tentoonstelling voor “moderne kunst” terecht komen. Er werd ook nog een specialist uit Madrid verwacht, en daarmee zouden de programmamakers de tentoonstelling afwandelen, en op het einde vertellen dat ze er een amateurwerk hadden tussen gesmokkeld. De opdracht zou geslaagd zijn indien de specialist het kunstwerk van de deelnemers niet als zodanig zou kunnen ontmaskeren.

En aangezien ik altijd alles beter weet, en ik ervan overtuigd ben dat de zogenaamde moderne en abstracte kunst één groot complot is om een bende snobs zichzelf en elkaar de indruk te geven dat ze iets voorstellen (terwijl hun productsels op een bestek van enkele weken rijp zijn voor de vergetelheid), zat ik me geweldig te verkneukelen. De deelnemers togen aan het werk, en op basis van allerlei ideeën (“die twee pijpen stellen het verlangen naar de horizon, en dus de oneindigheid voor”: tuurlijk, tuurlijk) wrochtten zij hun abstract kunstwerk bij elkaar. En natuurlijk was het onmogelijk dat iemand ooit dat werk uit de rest zou kunnen halen: ik had het toch zeker zelf gezegd?

En het kunstwerk kwam temidden van de tentoontstelling terecht en de expert uit Madrid arriveerde, en het bezoek begon. Ik herinner me onder andere dat er een taart met allerlei spijkers in geslagen tussen stond – alsof iemand ooit dààrvan het verschil met een haastig in mekaar geflanst stel buizen zou kunnen zien!

De expert becommentariëerde plichtsgetrouw alle vertoonde gedrochten, en kraamde daarbij de obligate, en door mij voorspelde onzin uit. Veel dramatiek hier, veel gevoel daar, de taart met spijkers was alweer heel wat punten op de schaal van Beethoven waard, en het volgende “meesterwerk” getuigde ook van veel inspiratie. Maar kijk me nu, toen ze bij het werk van de deelnemers aan het spel arriveerden, toen trok de expert aan zijn lip, krabde zich over de kop, en sprak “terwijl hier, dat lijkt me wel eerder de inspiratie van de kunstacademie”.

Onnodig te zeggen dat, toen hij eenmaal hoorde dat er eentje eigenlijk nep was, hij onmiddellijk terugdacht aan de kunstacademie, en onze deelnemers hadden gefaald in hun opdracht.

En ik zat met een existentiële crisis. Ik was er nochtans héél zeker van geweest. Het is, nogmaals, onmogelijk dat er een verschil tussen al die spullen gemaakt kan worden, het is allemaal pure poppekast. Hoe - kan - dat - nu?Ik weet het! Dat programma is doorgestoken kaart! Want de feiten mogen dan niet kloppen, maar de theorie is toch juist.

Of niet soms?

8 opmerkingen:

Anoniem zei

Ik denk dat je te veel betekenis zoekt achter het feit dat die expert de amateurs er kon tussen uithalen. Dat sluit namelijk helemaal niet uit dat het om een poppenkast gaat.

Laten we eens de volgende analogie nemen. Een stel mensen beweren paranormaal te zijn terwijl ze in feite oplichters zijn met een aantal knappe goocheltrucs. Dan wordt er aan iemand die nooit aan goochelen gedaan heeft, misschien zelfs zelden een show gezien heeft, gevraagd om zelf een paranormaal schouwspel of te zetten. Waarna een expert komt kijken naar de optredens van onze amateur en enkele professionelen. Stel dat onze expert er onze amateur kan uitpikken, betekent dat dan dat het toch om echte paranormalen gaat? Nee het betekent gewoon dat die anderen beter zijn in googechelen.

Op de zelfde manier hoeft het resultaat uit die aflevering van "de mol" niet meer te betekenen dan dat de amateurs minder goed waren in het spelen van dit soort poppenkast.

Anoniem zei

I sometimes share your feelings. "I can do that! My 5 year old daughter could do that. My dog could do that!"
But the point is: they don't. The definition of an artist has shifted away from someone with an artistic soul (whatever that might be) and a brilliant technique towards someone with an artistic soul. In other words, a credible artist is someone who thinks of doing, and actually does things, which others don't think of doing and which, according to him, are beautiful, poetic, thought provoking, shocking,...
And why not? I have to confess that admire people who spend their time veiling urban monuments with great white drapes or who gather thousands of naked people for a picture. I can do it, technically. Not psychologically, nor would i find the energy.

Anoniem zei

Ik zit ook in dezelfde richting als axxyanus te denken: de 'elite van de moderne kunstenaars' is volgens mij een behoorlijk klein groepje, en die gasten zullen elkaar wel redelijk goed kennen. Dan krijg je redeneringen als 'afgedankte stofzuigers - typisch voor een Van Pieperzele' - prachtig kunstwerk overigens.

Dat groepje kan zo gewoon zichzelf in stand houden. Kom je dan met afgedankte strijkijzers af, dan val je natuurlijk meteen door de mand.

Koen Robeys zei

Axxyanus: you made my day! Het existentiële probleem neemt zienderogen af.

Waarvoor dank,

Koen

Lieven zei

Er zijn ook gevallen bekend waar de experts compleet er naast zaten. http://abcnews.go.com/2020/GiveMeABreak/story?id=563146&page=1

Maar ik zie eigenlijk het probleem niet echt. Het is een mooi voorbeeld van de werking van de vrije markt. Kunst is waard wat iemand er voor wil geven.

Koen Robeys zei

Lieven: ik denk dat je me overschat. Ik denk nogal liberaal, maar ook weer niet zo liberaal dat voor elk probleem de vraag wat "de markt" ervan denkt de oplossing is.

In het bijzonder bij kunst- en andere werken denk ik niet dat een soort beslissing bij meerderheid, (of bij elite) het antwoord is. Ik weet niet wat het antwoord dan wel is, en daarmee zie je het probleem: het zit in *mijn* ogen.

:-)

Koen

Lieven zei

Het gaat er mij niet over hoe liberaal je bent, maar je bent een fenomeen aan het beschrijven dat wel degelijk een markt is: de hedendaagse kunstmarkt. Welke artiesten daarvan over een paar honderd jaar nog gaan gekend zijn is een onafhankelijke kwestie. Als je kijkt naar wat wij nu de belangrijkste componisten of schrijvers van een periode vinden, zie je vaak dat dat niet de bestsellers van hun tijd waren.

Koen Robeys zei

Lieven: Ben je de zaak nu niet aan het omdraaien? Ook voor mij is de vraag "wie er over honderd jaar nog bekend zal zijn" (of welk criterium je voor artistieke waarde maar zou willen gebruiken) "een onafhankelijke kwestie". Maar het is wel de kwestie waarover ik begon. Dus vanuit mijn "probleem" bezien was het juist de vraag hoe het met de marktwerking zit die de "onafhankelijke kwestie" is.

Niet dat je daarover niet mag beginnen, natuurlijk. Maar je schreef ook dat je "mijn probleem niet zag", omdat je de waarde van kunst zag als wat iemand ervoor wil geven. En juist *omdat* dat voor mij een onafhankelijke kwestie is, kan ik het *tegelijk* eens zijn met dat laatste idee, en *tegelijk* nog steeds mijn probleem hebben.

Ik moest immers opbiechten dat ik geen idee heb voor een goed criterium voor de artistieke waarde van kunst. Maar daarom hoeft de geldelijke waarde me nog geen goed criterium te lijken. Dat is immers een "onafhankelijke kwestie"!