Kennis, had ik in mijn post van gisteren gezegd, is nog lang geen wijsheid. En wij, Belgen die naarstig op zoek zijn naar "wijzen" om te vermijden dat ons land uiteenvalt, vragen ons natuurlijk af waarop we dan wel wijzen moeten beoordelen. Al was het maar om het spektakel te vermijden dat politiekers andere politiekers "wijzen" noemen. Laten we van onderaf opbouwen...
Gezond verstand. Dit is een zeer gevaarlijk criterium. Zoals Descartes al zei, gezond verstand moet het meest rechtvaardig verdeelde goed ter wereld zijn, vermits niemand klaagt dat hij er te weinig van heeft. Je ziet het probleem. Echte wijzen zijn zeker in staat om bij wijze van "gezond verstand" onnodig moeilijke zaken tot hun essentie te herleiden. En elke clown kan denken dat hij onnodig moeilijke zaken tot hun essentie herleidt. En natuurlijk noemt hij het "gezond verstand", en natuurlijk komt het geen moment bij hem op dat "gezond verstand" zegt dat de wereld plat is, de zon rond de aarde draait en soorten niet uit elkaar kunnen evolueren.
Feitenkennis. Met feitenkennis zijn we op weg naar de "wijsheid" nog altijd maar net bij het vriespunt beland. Tja, het zou er nog aan mankeren dat je niet ook nog een beetje moet weten waarover je praat, nietwaar? En toch zijn er politici die pleiten voor creationisme in de wetenschapsles, en waarschijnlijk met open mond moeten aanhoren dat ze geen wijzen, maar narren zijn. Ook zij kunnen heel gemakkelijk te weten komen wat "natuurlijke selectie" betekent (1)! Het zal ze teleurstellen dat "zelfs" dat nog lang niet genoeg is om tot "wijsheid" te komen. Maar de harde waarheid blijft de waarheid...
Inzicht. We kennen immers allemaal wel wandelende quasi-encyclopedieën, maar zodra ze iets met hun kennis moeten doen (zoals, bijvoorbeeld, nadenken), moeten ze afhaken. We komen op weg naar de wijsheid pas in positief territorium wanneer iemand niet alleen (bijvoorbeeld) de tabel van Mendeljev van buiten kent, maar ook (desnoods gebaseerd op veel minder kennis van de elementen) iets zinnigs zou kunnen zeggen over de samenhang van al die dingen. En toch was dat ongeveer het punt waarover ik iets schreef als "kennis en inzicht zijn nog lang geen wijsheid".
Overzicht. Nu komen we in de wereld van het kunnen leggen van verbanden, de nuance en de subtiliteit. Het is de Socratische wereld van weten wat je niet weet. Het is ook de wereld waarin je inzichten uit heel verschillende invalshoeken in een groter, misschien wel origineel geheel kan verwerken. De wereld van de creativiteit, zeg maar. Het gaat al lang niet meer over kennis of inzicht - het gaat al lang over de vraag of, en wat, je met die kennis en inzicht kan doen. Maar nog altijd durf ik betwijfelen dat we daarmee al toe zijn aan de wijsheid zelf.
Wijsheid. "Wat is wijsheid?" wist Pilatus al in de Bijbel. Wijsheid blijft altijd dat quasi onbereikbare ideaal, dat de filosofen, die "vrienden van de wijsheid" alleen maar nastreven, net wijs genoeg als ze zijn om te beseffen dat ze er nog lang niet zijn. Het komt typisch pas met de jaren, en het omvat zeker een besef van de relativiteit van de dingen, inclusief zichzelf. Dat laatste maakt het nu precies zo grappig dat uitgerekend de politiekers de "wijzen" gaan zoeken in eigen kringen.
Maar als het zo eenvoudig was te omschrijven wat "wijsheid" is, dan zaten hobbyfilosofen daar nu niet over te filosoferen, omdat ze het zouden doen. Het staat ongetwijfeld goed om regelmatig te pontificeren over hoe relatief al die dagelijkse futiliteiten wel zijn, maar als het er op aankomt het ook allemaal toe te passen - ach, zouden we niet gewoon opnieuw naar het Socratische inzicht verwijzen dat we nog lang niet aan de nieuwe patatjes zijn?
------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/05/nogmaals-natuurlijke-selectie.html
EN http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/06/de-weigering-te-weten.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten