In antwoord op mijn vraag uit de vorige post (1) stuurde lezer Krist me naar een site (2) waar je een programma kan downloaden dat toelaat objecten aan de hemel te bestuderen zoals ze er zouden uitzien op diverse plaatsen in de ruimte. Programma's downloaden en er iets mee aanvangen situeert zich aan de rand van mijn geestelijke vermogens. Maar omdat het onderwerp me zo sterk interesseert ben ik er toch wat mee gaan spelen. Hoewel ik het gevoel heb (een gevoel van frustratie, dus) dat er veel meer mee aan te vangen valt heb ik toch al een idee van waar ik naar op zoek was.
Meer dan die antwoorden zelf is het onderwerp hier wat we weer eens allemaal bijleren, en vooral: waarom. Wie had nog niet door dat ik dat allemaal wil weten om een erg banale reden? Ik loop gewoon te fantaseren! Ik doe aan "science fiction" en reis in gedachten de melkweg rond. En dan wil je toch niet meemaken dat je je inbeeldt in de buurt van zo'n rode reus te zitten, zonder dat je beseft dat dat ding je al lang tot protonen en neutronen heeft verdampt?
Dus ik zit in mijn programma en via "navigatie" ga ik naar Betelgeuze, de rode reus uit mijn vraag. Aan onze sterrenhemel is dat een klein maar helder puntje, een ster uit het prachtige sterrenbeeld Orion (3). Maar "in de buurt van Betelgeuze" zie ik een zwarte hemel met een flinke roodachtige cirkel; zo'n beetje zoals de maan bij ons. Het is duidelijk dat ik goed op weg ben voor mijn vraag, maar nog lang niet aan de nieuwe patatjes ben.
Het scherm vertelt me dat ik me op een afstand van 254 AU van Betelgeuze bevindt, dat de cirkel ruim een graad (dus 1/360ste) van de hemel bestrijkt, en dat de schijnbare helderheid van Betelgeuze daar -24.68 is. Voilà, je hebt Latijn, Grieks, Rechten en Filosofie gestudeerd, je werkt in een bank en je had gevraagd hoe Betelgeuze er zou uitzien aan de hemel als je er op vier lichtjaar af zat: ga je gang!
Wikipedia vertelt me dat "254 AU" betekent dat ik met mijn programma 254 keer verder van Betelgeuze zit dan de Aarde van de zon is verwijderd. Verder leer ik dat er ruim 63,000 AU gaan in één lichtjaar. Dus ik zit niet op 4 lichtjaar van Betelgeuze, maar op 0.0040 lichtjaar. Het programma laat me toe "achteruit" te reizen ten opzichte van mijn scherm, en op 0.07 lichtjaar is de ster van mijn scherm verdwenen (hoewel het hier, op Aarde, en dus honderden lichtjaren ver, een helder punt aan de hemel is: ik weet niet of dat aan het daglicht, de kwaliteit van mijn scherm, of iets anders ligt). Maar niet getreurd, ik reis verder tot ik me op een afstand van enkele lichtjaren bevindt.
Op een afstand van 3.56 lichtjaar is de cirkel nog 4.6 boogsconden breed en de schijnbare helderheid is nu -9.94. Laat me proberen daar een betekenis aan te geven. Ik ga weer naar de Aarde en kijk naar de maan. Het scherm vertelt me dat de maan 29 boogminuten in beslag neemt. Als ik het goed begrijp is dat praktisch de helft van Betelgeuze op 254 AU afstand. Het suggereert ook dat de schijnbare grootte van Betelgeuze op (de door mij gevraagde) vier lichtjaar nauwelijks een flink punt zal zijn (dat had ik niet verwacht). Bijvoorbeeld, Venus beslaat aan het aardoppervlak een 9 boogseconden: dus Betelgeuze ziet er op vier lichtjaar niet groter uit dan de helft van Venus hier.
Behalve de grootte wilde ik ook de helderheid weten. De "schijnbare helderheid" van Betelgeuze was "-9.94" - en de vraag is: wat betekent dat? Wikipedia vertelt me dat een ster ruim 2.5 keer helderder is dan een andere, wanneer haar "schijnbare helderheid" één eenheid lager is. Nu is het nulpunt de helderheid van een heldere ster als Vega. De helderste ster aan onze hemel is Sirius, met een helderheid van -1.43. Met het blote oog kunnen we (in ideale omstandigheden) nog sterren zien met schijnbare helderheden van +6. Onze zon heeft een schijnbare helderheid van -26.71, en de volle maan haalt -12.6. So far, so good.
De helderheid van Betelgeuze op 3.5 lichtjaar is 8.51 eenheden hoger dan die van Sirius aan onze hemel. Als één eenheid een ster ruim 2.5 keer helderder maakt, dan maakt 8.5 eenheden een ster 2,500 keer helderder. En voor zover ik nu niets fouts heb gedaan zijn mijn vragen daarmee beantwoord. Op vier lichtjaar van een rode reus als Betelgeuze ziet die er uit als een flinke punt aan de hemel (ongeveer de helft van Venus, ongeveer zo groot als Mars), die 2,500 keer helderder straalt dan de helderste ster aan de hemel. Nog altijd 2.6 eenheden, dus nog altijd 10 keer minder helder dan de volle maan, weliswaar.
Ik vind dat ik ver geraakt ben. Wel biecht ik op dat ik me niet heel goed kan voorstellen hoe het er zou uitzien als er een roodachtige ster aan de hemel verscheen die 10 keer minder helder dan de maan scheen, maar in vergelijking met toen ik me afvroeg of de helft van de hemel bedekt zou zijn met een laaiende rode oppervlakte...
Maar zoals ik al zei, dat was allemaal niet eens het echte punt. De eigenlijke moraal van het verhaal is: voorzichtig met mensen die veel te "serieus" zijn! Ik maak me geen illusies over science fiction (of stripverhalen, of computergames, of...), maar ik denk dat wie vergeet niet alleen serieus, maar ook speels te zijn, zijn medemens een hoop kan doen missen. Iedereen beslist natuurlijk zelf over hoe hij of zij iets te weten komt of vanuit welk perspectief hij of zij vragen wil stellen. Bij mij komen vragen vaak op vanuit de verbeelding - en als iemand denkt dat mijn "kennis" van de melkweg (of van geschiedenis) daarom minder serieus is dan wanneer ik precies hetzelfde was te weten gekomen door dikke boeken te lezen, dan heeft hij het mis.
----------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/07/ik-heb-een-vraag-de-sterrenhemel.html
(2) http://celestia.sourceforge.net/
(3) http://www.urania.be/archief/images/orion2.jpg
Geen opmerkingen:
Een reactie posten