"De banken draaien de kredietkraan dicht" (de snoodaards)

De bewering kwam, weer eens, ter sprake, en dus dacht ik: waarom zou ik het niet, nog eens, opnieuw uitleggen?

Herhalend, dus: een boekhouding is een systeem dat van het geld van een onderneming zegt (a) waar het vandaan komt, en (b) wat ermee gebeurt. Bijgevolg verschijnt elke euro twee keer, in twee verschillende kolommen, waarvan de totalen (bijgevolg) altijd aan elkaar gelijk zijn.

Bijvoorbeeld, een bank begint met een eigen vermogen (van de oprichter van de bank) van 10, en dus schrijven we in de rechterkolom (bij conventie de kolom die zegt waar het geld vandaan komt; ook "passief" genoemd) "eigen vermogen = 10". En als dat geld dan gewoon in een schuif ligt te wachten, dan schrijven we in de linkerkolom (wat er met het geld gebeurt, ook "actief" genoemd) "cash = 10". Maar als we er twee leningen mee geven, dan verandert die rubriek "cash" weer in "0", en verschijnen er rubrieken met (bijvoorbeeld) "lening1 = 3" en "lening2 = 7" in de kolom die zegt wat er met het geld gebeurt, en actief en passief zijn netjes in evenwicht bij 10.

Nu kan de bank zelf ook geld beginnen ontlenen, laten we zeggen, via spaarboekjes. Als we een totaal van 90 kunnen ontlenen via spaarboekjes krijgen we een passief (waar komt het geld vandaan?) met een totaal van 100: "eigen vermogen = 10" en "spaarboekjes = 90". En natuurlijk zal de bank met die 90 proberen meer rente te verdienen dan ze op de spaarboekjes moet betalen, door zelf kredieten te geven, en zo krijg je een actief (wat gebeurt er met het geld?) met bijvoorbeeld 20 keer "hypothecair krediet = "5". En de twee totalen zijn nog altijd gelijk aan 100.

Dit geeft aanleiding tot allerlei interessante kwesties, waarover je absoluut niet verplicht bent om er ook maar iets van te weten. Maar het kan toch nuttig zijn als je er publiek (laat staan op het internet) wil je mond over opendoen. Een paar voorbeelden van dingen die nuttig zijn om te weten zijn hier eerder verschenen:

http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2009/01/liquiditeit-solvabiliteit-rendabiliteit.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2009/05/terug-naar-het-bankieren-van-vroeger.html

Hoe dan ook, neem nu de vraag: hoe ziet het verhaal er uit als één van die kredieten van "5" niet terugbetaalt? En neem concreet het geval dat de winst die je op alle andere kredieten overhoudt "4" was, zodat je netto een verlies van "1" hebt. Hoe, en door wie, wordt dat verlies precies gedragen?

Wel, het zijn niet de houders van de spaarboekjes die dat verlies moeten dragen: die hebben nog steeds recht op al hun geld. Ergo, het is de houder van het eigen vermogen die het moet dragen. Die had een kapitaalinbreng van "10" gedaan, en die inbreng is bijgevolg gereduceerd tot "9". So far, so good.

Alleen, neem nu ook aan dat (om redenen die er hier niet toedoen), 10% van het balanstotaal moet bestaan uit eigen vermogen. Mijn bank hierboven heeft intussen een balanstotaal van 99. Namelijk: 19 maal 5 kredieten = 95, plus 4 in cash (de inkomsten van al die gezonde kredieten) voor een totaal van 99 op het actief. En aan de passiefkant 90 op spaarboekjes en 9 eigen vermogen. Maar dan is het "eigen vermogen" geen 10% van het totaal, maar wel 9.09%. Bijna 1% tekort.

De historische realiteit van de laatste jaren is dat het voor een bank niet, of nauwelijks, mogelijk was het kapitaal te verhogen door een nieuwe inbreng van aandeelhouders: ze wilden niet, of ze konden niet, of ze dierven niet, of wat dan ook. En goed of slecht, eigen schuld of niet, dat doet er ook allemaal niet toe: het eigen vermogen was teruggevallen op "9", en dat is waar het bleef staan.

Maar volgens de regel dat het eigen vermogen 10% moet zijn van het balanstotaal, en met als historische realiteit dat het eigen vermogens niet of nauwelijks aan te vullen was, was het resultaat dat de bank niet langer balanstotaal van 99 mocht hebben, maar maximaal van 90.

Kortom, niet alleen is het nu doodeenvoudig onmogelijk om nieuwe kredieten uit te geven, maar het is zelfs verplicht om voor "9" bestaande kredieten af te bouwen. En opnieuw, terecht of onterecht, eigen schuld of niet, het doet er allemaal niet toe. Het punt is dat er geen grijnzende bankiers in rokerige achterkamertjes zitten te bedisselen dat ze eens flink "de kredietkraan zullen dichtdraaien". Het punt is dat, als niemand bereid is het kapitaal van de banken aan te vullen, de bank in het voorbeeld moet weigeren nieuwe kredieten uit te geven, en moet beslissen bestaande kredieten af te bouwen.

En zo simpel is dat.

Ik wéét dat de psychologie van het zondebokdenken liever snoodaards heeft dan algebra als oorzaak van bepaalde problemen. Als het een kwestie van algebra is kan je immers zelf ook je steentje bijdragen door bankaandelen te kopen, nietwaar? Dat alleen al zou volstaan als reden om verhalen te zoeken waarbij het de schuld is van anderen. Desondanks: waar het gaat om dichtdraaiende kredietkranen heeft de psychologie van het zondebokmechanisme het mis. Eenvoudige wiskunde vertelt je het juiste antwoord.