We moeten ons een wereld inbeelden waarin de beste geesten van die tijd en die cultuur gelovige mensen zijn. Concreet denk ik aan de wereld van Newton en Leibniz, die in ongeveer elke periode, inclusief de onze, torenhoog boven de meeste andere beste geesten van die tijd zouden uitkomen. Maar desondanks leefden ze in een wereld waarin God de wereld had geschapen, plus één of andere variant op het thema waarin Hij nauwgezet de boekhouding van de menselijke zonden bijhield (2).
En dus was het probleem of God nu wel echt een liefdevolle God was een zeer reëel probleem. Hij die in al Zijn almacht zoveel lijden, wanhoop en ellende over Zijn schepselen uitstortte, maar er voor de rest over zou vallen als iemand keek naar de vrouw van een ander om haar te begeren - je mag een miljoen keer proberen weg te kruipen achter je wegen die ondoorgrondelijk zijn, maar ik ga vastberaden naast Kierkegaard op een heuvel staan en zeg: "je bent een nul, God" (3).
Maar als iets een reëel probleem is - wat kan je dan anders verwachten dan dat de beste geesten van die tijd zich er mee bezig hielden? Dat was dan ook precies wat Leibniz deed. Als je Lee Smolin (4) leest (of Julian Barbour), dan zijn sommige van zijn beschouwingen tot op de dag van vandaag interessant voor kosmologen. Eén van die punten van Leibniz waar de kosmologen tot vandaag over nadenken was dat ons universum een verbazingwekkende hoeveelheid structuur laat zien. Op allerlei schalen - subnucleair, nucleair, chemisch, astronomisch, en elk in alle mogelijke varianten - vertoont ons universum organisatie en ordening, waar je evengoed een soort dood gas had kunnen verwachten. Sterker nog, waar we sinds de negentiende eeuw (en onze beste inzichten sindsdien) een soort dood gas moesten verwachten. Maar wat we aantreffen is een enorme hoeveelheid organisatie, op heel veel, en sterk uiteenlopende, schalen.
Nu voert het veel te ver (lees: ik weet er zelf geen barst meer over) naar de concrete details en eigenschappen te gaan kijken, maar uiteindelijk schreef Leibniz dat God het universum (klaarblijkelijk) zo geschapen had dat het een maximale hoeveelheid diversiteit - of moet ik zeggen: complexiteit (5)? - combineerde met zoveel mogelijk orde. Je voelt de mede-uitvinder van de calculus aan het werk! Je voelt hoe hij probeert uit te rekenen met wat voor problemen God af te rekenen had; dat Hij natuurlijk in zijn almacht meer van het één (bijvoorbeeld: minder holocausts) had kunnen Scheppen, maar dat het dan ten koste van minder van het ander was geweest.
En nu zal het mijn fantasie zijn die aan het werk schiet, en waarvan ik denk dat die toch een waarneembaar deel van de "flauws" veroorzaakt, maar ik zie het gewoon voor me. Daar zit dus ons Opperwezen, en Hij is werkelijk een lijdende, gekwelde God. Hij heeft in Zijn Schepping met al die moeilijkheden af te rekenen. En Hij heeft in Zijn Eenzaamheid ook nog eens al die schepselen gecreëerd, om ze lief te hebben, maar die en passant misschien ook nog wel een aardig handje kunnen helpen in dat vreselijke gevecht met de krachten van de chaos. En die Hem natuurlijk ook kunnen afvallen en verraden (6).
In ieder geval, die God zou best veel meer kunnen interveniëren, en bijvoorbeeld de holocaust verhinderen - maar ten koste van welke rampen zou dat allemaal niet gegaan zijn? Nota bene, zeer wel mogelijk in een heel ander universum? Zou één holocaust minder bij ons echt ten koste moeten gaan van honderd holocausts meer, bij de Bozo's, binnen honderd miljard jaar?
En natuurlijk doen nu ineens al die vervloekingen van Zijn schepping aan Zijn adres heel veel pijn. Wie weet, zelfs, of het niet allemaal zoveel pijn doet dat Hij zich, om er vanaf te zijn, af en toe verplicht ziet om dan toch maar eens een interventietje te doen. En ja, laat de stukken in dat andere universum dan maar vallen waar ze willen neerkomen. Maar besef wel dat Hij daarmee niet gelukkig zal zijn; met al die bijhorende kosten en baten analyses. En geef Hem eens Ongelijk...
--------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2009/05/en-hij-strafte-god.html
(2) En die thema's interesseren me nu eenmaal op zich:
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/02/ik-wil-een-film-maken_11.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/04/de-metafyscia-van-het-persjonkelen.html
(3) Kierkegaard, Schotschriften, 29 januari 1855
(4) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/07/vragen-allemaal-vragen.html
(5) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/02/een-maat-voor-complexiteit-het-ontstaan.html
(6) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/03/de-val-van-lucifer.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten