Ineens valt me op (na ruim 500 van de 900 bladzijden) dat Anathem van Neal Stephenson (1) een techniek hanteert waar ik het al een paar keer over gehad heb. Het is “science fiction”, dus op het eerste zicht weegt het erg licht. Maar alles hangt af van wat je ermee probeert te bereiken – en als iemand van plan is Anathem af te wimpelen als “licht” mag hij het altijd eens laten weten.
Het idee is: je kan bepaalde ideeën introduceren per beslissing. Ja, het universum puilt uit van leven, en zeer zeker kan je daar een hoop spannende verhalen over vertellen. Maar misschien kan je, nu je toch bezig bent, eens je gedachten laten gaan over een paar heel interessante kwesties die daaruit voortvloeien? Bijvoorbeeld, wat zegt je verhaal over de vraag waarom wij ze dan niet zien (2)? Of hoe ziet hun evolutionaire geschiedenis er uit; en in welk soort omgeving (en hoe is die gedurende al die tijd veranderd?) heeft die geschiedenis zich afgespeeld? En als ze nu eens, bijvoorbeeld, buitengewoon goed op apen zouden lijken, maar zonder de geringste band met de planeet Aarde, zijn het dan apen, of lijken ze alleen maar op apen (3)? Ja, het kon zelfs aanleiding geven tot heel filosofische vragen (4)!
Misschien maak ik het allemaal veel te moeilijk. Een simpeler voorbeeld. In veel science fiction is de lichtsnelheid helemaal geen onoverwinnelijke barrière, en dus is de Melkweg (laat staan de rest van het universum) ook helemaal geen afgesneden realiteit waarin wij in een heel klein stukje gevangen zitten. Neem nu even aan dat je natuurkundige bent en smalend zit te denken: dat is nu juist waarom het science fiction is en blijft, en door ons, natuurkundigen als “licht” wordt afgewimpeld.
En als er morgen een ruimteschip boven je tuin hangt, en het blijkt dat het vijf minuten geleden nog bij Vega uithing?
Als dat zo was zou de vraag zomaar opeens niet zijn of zoiets wel kon, maar wel hoe zoiets kon. Om maar iets te zeggen: in mijn universum is er niet één enkele zeer esoterische manier waarop dat kan, maar zijn er tientallen, honderden manieren waarop dat kan – en de interessante conversaties tussen de verschillende volkeren zijn onder andere welke soort techniek ze precies gebruiken. En wij op Aarde hebben net de allersimpelste uitgevonden, waarmee je nog niet erg ver raakt (enz enz) – en je kan altijd proberen er een paar min of meer serieuze dingen over te zeggen.
Al die dingen zijn precies wat Stephenson doet. Er hangt zomaar opeens een ruimteschip boven je planeet, en na niet belachelijk veel avonturen blijkt dat het afkomstig is; niet zomaar van een andere planeet – maar van een ander universum.
Begin maar...
In één klap is al die geleerdheid waarover ik het al had (1) niet langer iets waarmee je atmosfeer creëert voor cerebrale geesten, maar krijgen ze een heel andere relevantie. Al die “conversaties” tussen Plato en de sofisten, millennia later (letterlijk) verdergezet in de middeleeuwse discussies tussen nominalisten en realisten, en tot vandaag herkenbaar in wat je “Anglosaksisch” versus “Continentaal” kan noemen (en dan nog eens door Stephenson getransponeerd naar die achtergrond van zijn boek) komen ineens tot leven. En ze moeten ook wel tot leven komen, want als wij morgen dat ruimteschip boven onze tuin zagen hangen zouden we ook niet kunnen zeggen “dat het eigenlijk helemaal niet kan”.
En kijk eens aan, allerlei ideeën uit Smolin (5) zijn daar ook weer terug, en zelfs een variant op “het pluriversum” (6) die ik herken uit een boek van David Deutsch, dat me destijds zo compleet boven mijn pet ging dat ik er nooit meer over heb nagedacht.
Terwijl, als dat schip morgen boven mijn tuin hing, ik toch nog eens met heel andere ogen naar die ideeën zou kijken.
Overigens blijf ik bij mijn mening uit de vorige post: drie sterren op vijf, omdat ik het boek zeker aanraad aan liefhebbers van het genre, terwijl ik echt denk dat de anderen dit gruwelijk langdradig zullen vinden. Maar eerlijk is eerlijk: mij zet dit boek geweldig aan het denken...
---------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2009/05/neal-stephenson-anathem.html
EN http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2009/05/anathem-vervolg.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2009/03/waar-zijn-ze-allemaal.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/07/leven-toch-niet-zo-onwaarschijnlijk.html
(4) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/12/science-fiction-als-bron-van.html
(5) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/07/vragen-allemaal-vragen.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten