Assymetrie

De kranten staan vol met de moeder van een gehandicapt kind, die opbiecht dat zij het liever had laten sterven, dan het kind en de familie levenslang op te zadelen met een gehandicapt leven. Na de noodkreet zelf en vele reacties zijn er nu ook de lezersbrieven. Pas daaraan voel je welke hartverscheurende drama's zich zo vaak afspelen in een mensenleven - laten we proberen er een beetje sereen en berustend bij te blijven. Zowel de mensen die zich nog altijd schuldig voelen bij het verlies van het leven van een kind dat ze niet hebben kunnen redden, als de mensen die zich hopeloos veroordeeld voelen tot een leven waarvan ze niet de zin (maar wel de onzin, elke dag opnieuw) kunnen voelen, verdienen het.

Ik voel me haperen bij één van de brieven waarin een moeder vertelt hoe ze haar gehandicapt kind een leven heeft kunnen bieden, waarin dat kind een zeker geluk kan ervaren. Dat is prachtig: al mijn felicitaties. Als de boodschap er hier één van troost, medeleven en steun is, dan had ik het niet beter kunnen zeggen. Als de boodschap er één is waarin "ieder leven waarde heeft", zodat iedereen maar meteen dezelfde weg moet volgen, en moet willen volgen, dan heb ik een probleem (dat me doet terugdenken aan een post uit de vroegste periode van dit blog (1), maar dit terzijde).

Een eerste aspect gaat over kennis. Nu zegt een basisregel uit de psychologie dat je geen boodschappen mag overmaken waar mensen niet klaar voor zijn. Het overwinnen van het kennisprobleem lijkt me hier nochtans belangrijker dan de emotionele problemen die er uit kunnen volgen. De moeilijke boodschap is als volgt. Een mensenleven is geen door God gezonden zegening die tot elke prijs in stand moet gehouden worden, maar wel een chemisch proces. We kennen de chemische bestanddelen van dat proces, dat zoals alle chemische processen bestaat uit dezelfde bouwstenen (koolstof waterstof, zuurstof, enzovoort). We kennen de manieren waarop die zoals bij alle chemische processen met elkaar reageren. We kennen de fysieke oorzaken die het proces in gang zetten, en we kennen een hoop fysieke oorzaken van dingen die het proces bemoeilijken ("ziekte") of stopzetten ("dood"), en we weten hoe na dat laatste de bouwstenen gerecycleerd worden in het systeem dat de oppervlakte van de planeet Aarde is. Steeds zoals dat voor alle andere chemische processen geldt. (Naar ik me heb laten vertellen is de kans erg groot dat sommige waterstofmoleculen die ooit in Socrates hebben gezeten op dit moment in u en mij zitten)

Zoals gezegd, dat is een inzicht waar niet iedereen aan toe is, en waar veel mensen het zelfs erg moeilijk mee hebben. Maar de realiteit is dat de correctheid van de beschrijvingen van die realiteit niet afhangt van de vraag of de resultaten ons aanstaan. Zo krijgen we sterk uiteenlopende opvattingen, waarbij mensen helemaal geen chemisch proces zien, maar wel degelijk de goddelijke vonk van het leven, met alle consequenties vandien. Bijvoorbeeld de heftigheid waarmee de debatten af en toe gevoerd worden.

Een andere consequentie van de uiteenlopende opvattingen is meteen het tweede aspect van mijn probleem, en het vloeit uit de kenniskloof voort. Wanneer je met het chemisch proces in het achterhoofd verklaringen leest over mensen die in naam van de waarde van elk leven toch zijn doorgegaan, dan kan je daar begrip voor voelen, en een aanzienlijke mate van bewondering. Als je leest over het verdriet van een moeder die tien jaar na het verlies van haar kind nog altijd treurt, dan kan je een diep meeleven voelen (aanzienlijk versterkt als je zelf de papa van baby Sarah bent, daar niet van). En tegelijk kan je een even diep begrip en meeleven voelen met mensen die dingen schrijven als "het is gemakkelijk om tijdens je werkuren het gehandicapt leven te redden, en na het werk naar huis te gaan en het probleem achter te laten, maar dat gaat niet wanneer je zelf de ouder van het gehandicapt kind bent." Of ook "maar wij voelen ons voor het leven veroordeeld - en waarom?". De wanhoop, de bitterheid, de uitzichtloosheid, de woede... ik kan me een begin van een idee vormen van hoe dat moet voelen - ik kan het tenminste proberen.

Maar in de andere richting werkt het zo niet. Met de goddelijke vonk in het achterhoofd zijn we weer op het punt dat wat die mensen denken en voelen zomaar opeens een universele waarheid is. De mensen die ooit, in deze omstandigheden, niet geprobeerd hebben een kind te houden, verschijnen nu als harteloze egoisten, die alleen aan zichzelf denken, de waarde van het leven negeren, en het goddelijk plan in de war sturen. En natuurlijk hebben ze het recht op die opinie, en ze hebben het recht om die te uiten, tot je in de krant ook kan lezen dat de moeder die haar wanhoop publiek heeft gemaakt toch wel van grote moed getuigt. Dat aspect van mijn probleem kan je de "assymetrie" noemen. Denkend in termen van een chemisch proces kan je begrip en bewondering voelen voor mensen die het anders voelen, en er naar handelen. Denken in termen van een goddelijke vonk krijgen we integendeel de neiging om die opvatting aan de hele rest van de wereld op te leggen.

En met die assymetrie heb ik een probleem. Iedereen die na dit stuk een heel andere mening heeft dan ikzelf mag van mij die mening hebben en er naar handelen. Het enige wat ik vraag is dat mensen die mijn mening zijn toegedaan van de andere kant evenveel recht op die mening krijgen, en evenzeer het recht er naar te handelen. Wedden dat er heel veel minder hoogoplopende ruzies zouden zijn?

----------------------------------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/02/herman-de-dijn.html