De liberaal die probeert niet-dogmatisch te denken is (bijgevolg) niet zozeer gecharmeerd door William Easterly omdat die "liberaal-correct" denkt. De charme van Easterly zit integendeel in de momenten waarop hij de grenzen van zijn eigen modellen en assumpties aftast. Ik schreef al (1) over zijn besef dat af en toe markten niet tot "de beste resultaten" leiden. Er kunnen omstandigheden zijn die maken dat de activiteiten en initiatieven van het vrije individu niet het meest efficiënt zijn in het kader van toenemende welvaart.
Intussen vind ik in zijn boek (hoofdstuk 8) een mooie metafoor daarvoor. Kijk naar de huizenmarkt (de tekst heeft niets te maken met de crisis die zich op het moment van schrijven in het vastgoed afspeelt) en laat de waarde van de huizen staan voor de welvaart in het algemeen (zeg, iemands sociaal economische positie, of de geopolitieke positie van een land in de wereld, enzovoort). En wij, neo-liberalen, denken natuurlijk dat de waarde van een huis neerkomt op de prijs waartegen je het kan verkopen - de markt, dus.
Wat beïnvloedt nu zoal de waarde van een "huis"? Die waarde hangt (zonder twijfel) af van vragen als hoe goed je het huis onderhoudt: investeringen van tijd en geld. En ongetwijfeld kan je met nog meer investeringen die waarde nog meer verhogen: verbouwingen! Modernizeringen!
In een "American dream" filosofie is daarmee het verhaal verteld. De waarde van je "huis" (lees: de sociaal-economische positie) wordt bepaald door je eigen inspanningen. En wij, neo-liberalen, peinzen er niet over dat in vraag te stellen. Alleen durven de Easterly's van deze wereld onder ogen zien dat de waarde van dat "huis" niet alleen door de eigen inspanningen van de spelers wordt bepaald. Als je een huis in een buurt waar de gebruikte spuiten in de straten slingeren opknapt tot het een enorme villa is - dan zal je ontdekken dat je je huis nooit verkocht krijgt voor iets dat in verhouding staat tot wat je er aan inspanningen hebt ingestoken.
Dat is het probleem van verloederde buurten. Als enkele eigenaars de standaarden laten zakken en de rommel laten opstapelen, dan gaat meteen de hele buurt achteruit, en soms ontstaan vicieuze cirkels: de achteruitgang maakt extra inspanningen door de meest ambitieuze eigenaars ook minder waard, dus is het voor hen ook rationeel om die niet meer te doen, zodat de achteruitgang wéér een stap verder gaat, met als gevolg dat op zijn beurt... Enzovoort.
Kortom, vanaf een bepaald moment, wanneer je weet dat een extra inspanning aan je eigen huis zich nauwelijks of niet vertaalt in een waardestijging, kan je er maar beter niet aan beginnen. Maar eigenlijk zou je, in plaats van helemaal niets te doen, ook investeringen kunnen doen in de buurt. Er komt een moment waar de waarde van je "huis" ("de sociaal-economische positie") zo sterk beïnvloed wordt door de omgeving, en zo weinig door de eigen inspanningen, dat je je inspanningen beter op de "omgeving" richt!
Als we op dat punt van de metafoor naar de realiteit stappen, dan krijgen we de suggestie dat een radicaal "liberaal anarchisme", waar "de onzichtbare hand" altijd en overal tot optimale resultaten leidt, niet klopt. Er kunnen wel degelijk punten zijn waar de inspanningen van het individu beter in de "omgeving" worden gestopt - zeg: de sociale structuur - en het vrije individu meer zullen opleveren, dan iedereen "in vrijheid" laten beslissen om het geheel te laten verkommeren.
Wij, neo-liberalen zullen natuurlijk nog steeds, gebaseerd op veel theoretisch inzicht en historische feiten, uiterst wantrouwig kijken naar alle voorstellen die we in die richting te zien krijgen: Karl Popper! Kritisch rationalisme! Alles is weliswaar te bekijken, maar het zal toch de kritische toets moeten doorstaan!
Maar zeg nu zelf, als je het zo uitdrukkelijk van denkers als Easterly te zien krijgt - ziet dat er nu niet stukken beter uit dan dat eeuwige vieren van het eigen Grote Gelijk, waarbij we zelfs niet mogen kijken naar ideeën waar termen als "staat" en "overheid" voorkomen?
----------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/04/easterly-en-market-failure.html
2 opmerkingen:
Een investering in de buurt vanuit eigen beweging draagt ook bij aan het individuele nut. De maatschappij vaart dus wel bij het optimaliseren van het eigen nut.
Sterker nog: wanneer jij als enige jouw wooncomfort optimaliseert door bijvoorbeeld je huis met bloemetjes op te luisteren, kan dat leiden tot kopieergedrag en lever je, door persoonlijke optimalisatie toch een bijdrage aan het algemene nut!
Mark: dat staat er nu echt wel al *letterlijk* in, nietwaar? Wij, neo-liberalen peinzen er niet over al die inzichten in vraag te stellen maar (en ik verval in herhaling; het staat er trouwens in italics: "eigen inspanningen") de kritisch-rationalist in ons gaat op zoek naar wat er allemaal nog méér waar is.
Immers, nog meer voorbeelden van hoe wat we al wisten waar "zou kunnen zijn" (bijvoorbeeld door kopieergedrag) zijn alleen maar herhalingen. Terwijl het inzicht dat investeringen in *andere* dingen dan die van jezelf kunnen terugplooien naar eigen nut - dat is iets waar niet alle neo-liberalen aan denken...
Een reactie posten