maandag 1 februari 2010

De Paus, de Vakbonden, en de Winst

De paus sluit zich aan bij de vakbonden, en samen roepen ze de ondernemingen op om jobverlies tegen te gaan:

http://www.tijd.be/nieuws/buitenland/Paus_roept_op_tot_jobbehoud.8290917-439.art

Dus laten we daar eens over nadenken. We vereenvoudigen die enorm complexe realiteit van een bedrijf en doen even alsof het eigendom is van één enkele persoon, de heer Koen De Aandeelhouders uit Mechelen, die bij deze wordt opgeroepen om jobverlies tegen te gaan.

Uitstekend, denkt Koen (dat is dus nog steeds meneer De Aandeelhouders uit Mechelen), het komt er op neer dat ik Product maak en verkoop. Daarvoor moet ik eerst grondstoffen en energie aankopen, en moet ik eerst meneer Arbeider uit Battel aanwerven om daar ook werkelijk Product van te maken. En ik heb mevrouw Bediende nodig om dat Product vervolgens te verkopen. En aangezien ik daarbij probeer het totaal Product te verkopen voor meer geld dan de totale kosten van aankopen en salarissen en gebouwen en verwarming en verkoopsinspanningen (aldus "winst" makend) zal er op het einde iemand klaarstaan - laten we hem "Klaas" noemen - om te beweren dat ik me het surplus dat mevrouw Bediende en meneer Arbeider hebben gecreëerd heb toegeëigend, en me met een schuldgevoel op te zadelen.

Eens kijken. Ik moet dus eerst grondstoffen kopen. Daar moet ik geld voor betalen, ofwel direct, uit eigen zak, ofwel later, omdat ik het eerst heb geleend, van een bank, of van de leverancier, maar in elk geval: op een bepaald moment vloeit dat geld weg.
En elke maand zal ik de salarissen van meneer Arbeider en mevrouw Bediende moeten betalen, ofwel direct, uit eigen zak, ofwel later, omdat ik het eerst heb geleend, bijvoorbeeld van een bank, maar in elk geval: op een bepaald moment vloeit dat geld ook weg.
En ik zal de gebouwen moeten verwarmen en verkoopsinspanningen leveren, en daar zal ik geld voor moeten betalen, ofwel direct, uit eigen zak, ofwel later, omdat ik het eerst heb geleend van een bank, maar in elk geval: op een bepaald moment vloeit dat geld ook nog weg.

En zo nog een paar.

En pas een hele tijd later zal Product klaar zijn. Pas dan zal ik weten of ik dat Product verkocht krijg, en in welke hoeveelheden, en tegen welke prijs. Kortom - en beste Paus en beste vakbonden, als jullie me willen corrigeren omdat ik me vergis denk ik dat dit de aangewezen plaats is om verbeteringen te zoeken - ik zal al een hoop geld betaald hebben of verschuldigd zijn voor ik weet hoeveel geld er uiteindelijk weer binnenkomt.

Nu zijn er twee mogelijkheden. Indien ik inderdaad meer geld overhoud dan ik heb betaald (interesten incluis), dan heb ik winst, en Klaas zal klaarstaan om... (etcetera), en de cyclus kan herbeginnen... en niemand zal ooit over jobs moeten zeuren. Maar hoe zit het als ik ontdek, nadat ik al een hoop geld betaald heb of verschuldigd ben, dat ik minder geld binnenkrijg dan ik heb geïnvesteerd?

In dat geval heb ik verlies, en het punt dat je goed moet inzien is dat niemand, niet "de heer Koen de Aandeelhouders", maar ook geen echte aandeelhouders, geen multimiljardairs, geen staat, niemand op de hele wereld, dat onbeperkt kan volhouden. Je kan dat misschien een hele tijd volhouden, maar als je telkens weer meer geld inzet dan er uitkomt, dan is op een bepaald moment de koek op. Dan kunnen alle oproepen van alle pausen en vakbonden van de geschiedenis niets veranderen aan het feit dat je gewoon geen salarissen meer kan betalen: de - koek - is - op. En de jobs zijn weg.

En los van het feit dat het niet kan, vraag je ook eens af waarom iemand dat zou willen doen? Stel dat je aan een derde mogelijkheid had gedacht en probeert dat het bedrijf misschien het Product voor net zoveel geld verkoopt als er eerst kosten voor zijn gemaakt? En zich dus helemaal géén surplus van de arbeiders toeëigent?

Maar het punt is dat we dat pas weten nadat we al tot de verkoop van Product zijn overgegaan, en dat we dan al een hoop kosten gemaakt hebben, en dat we op dat moment misschien wel verlies hebben. Dus dan is de vraag waarom iemand zou aanvaarden al dat geld in (in het bijzonder) de salarissen van al die jobs te steken, als hij later misschien zal ontdekken dat hij zijn geld kwijt is, of in het beste geval zal ontdekken dat hij het alleen maar terug terug heeft? Zou jij daar je eigen spaarcenten insteken? Nee? En als jij het niet zou doen, waarom zou jij - of wat dat betreft: de Paus of de vakbonden - dan verwachten dat iemand anders het wel zou doen?

Hmmmmm?

Ik zal het antwoord maar snel zelf geven. De reden waarom iemand al dat geld wil betalen terwijl hij de kans loopt later te ontdekken dat er minder van terugkomt dan hij geïnvesteerd heeft, is dat hij juist hoopt dat er meer van terugkomt dan hij geïnvesteerd heeft. Winst, dus. Ik geloof niet dat iemand er in geslaagd is een ander antwoord te vinden op die vraag waarom "Koen De Aandeelhouder" zijn geld in jobs zou willen investeren, dan "omdat hij op winst hoopt".

En als je weet dat er alleen maar jobs zullen zijn als er ook winst kan zijn, en als je bedenkt dat daaruit volgt dat er ook heel vaak werkelijk winst moet zijn (want anders hoopt na een tijd niemand meer dat er winst kan zijn, en dan zijn er snel ook geen jobs meer) dan volgt daaruit dat "de ondernemingen oproepen om jobverlies tegen te gaan" het quasi-mathematisch equivalent is van "bezorgdheid tonen of de ondernemingen wel voldoende winstgevend zijn".

Het kan natuurlijk ook zijn dat ik ergens een denkfout heb gemaakt. Laat het weten.

6 opmerkingen:

dottore zei

is wat je beschrijft hier niet juist waartegen men ageert?
dat er toch een (werkende) werknemervriendelijkere versie van dit systeem zou moeten bedacht/georganiseerd worden?

maar ik ben het met je eens hoor. en ik wou dat ik jouw schrijftalent had.

Koen Robeys zei

"Schrijftalent"? Het recept is: ik zoek wat in mijn opinie de essentie is, en die schrijf ik neer in spreektaal, zoals ik het aan de toog van een café zou vertellen.

En als die "essentie" correct is, dan kan je daar even goed tegen ageren als je tegen de zwaartekracht kan ageren: als je eerst kapitaal moet inzetten en pas later weet wat het resultaat is, dan kan je ageren tot je blauw ziet, maar er *moet* winst in de kaarten zitten, en anders is het een kwestie van de tijd voor we weer allemaal in de bomen hangen.

En voor de rest: ik wou dat ik echt schrijftalent had, maar als je zag wat er gebeurt als ik iets in fictie probeer... Zucht.

Anoniem zei

Koen,
'Gecorrigeerde winst', kunnen jij,ik, de paus en de vakbonden het daarover worden?

Koen Robeys zei

Anoniem: los van het feit dat ik nooit zou durven spreken voor de vakbonden of de paus weet ik niet wat "gecorrigeerde winst" betekent.

Van "winst" weet ik het wel: het is de som van alle opbrengsten en kosten. Als die niet groot genoeg is zal de werkgelegenheid aangeboden door de bedrijven dalen, met de onvermijdelijkheid van water dat naar de zee stroomt. Als die wel groot genoeg is blijven de bedrijven aan de slag.

En wat "gecorrigeerde winst" ook moge betekenen: het bovenstaande zal er niet mee veranderen.

PS, mocht je van plan zijn verder aan conversaties deel te nemen, mag ik je dan vragen een nickname te gebruiken? anders wordt het moeilijk de verschillende "anoniemen" te onderscheiden :-)

Anoniem zei

@Koen
Laten we elkaar geen Liesbeth noemen ( 'il postino' dan maar? ), wat een vrije markt mét correcties betekent, weet je beslist. De toegegeven weinig wetenschappelijke term ' gecorrigeerde winst ' moet in dezelfde zin worden begrepen. Wie als jij het heeft over ' winst die groot genoeg moet zijn ' begrijpt dat dan ook wel, zo mag ik aannemen.
Het antwoord op de vraag in welke mate winst moet en kan gecorrigeerd worden luidt dan ook ' wanneer winst groot genoeg is ', om het in jouw termen te zeggen.
Uitmaken hoe groot die ' genoeg ' dan wel moet zijn, is niet het alleenrecht van Koen Aandeelhouders natuurlijk. We kunnen daarvoor beroep doen op de onfeilbaarheid van de paus of op die van de vrije markt, mij lijkt sociaal overleg de meest aangewezen weg daarvoor.

Koen Robeys zei

Postino: ik had echt niet door wat je bedoelde. Nu, ik denk niet dat je me ooit ergens hebt zien zeggen dat er geen "gecorrigeerde" vrije markt mag zijn; van het tegendeel kan ik je wel een paar url's van me tonen. En citaten van Friedrich Hayek die het daar mee eens zijn ook.

Nu moet je weten dat die gecorrigeerde vrije markt bij ons al lang het geval is. Kijk, de resultatenrekening van een onderneming ziet er in grote rubrieken als volgt uit:

Omzet (de som van alle verkopen): X
aankoopkosten: -Y
loonkosten: -Z
belastingen: -B
-----------------
W(inst): W (= X - Y - Z - B)

Nu kan je in een wereld van absolute vrijheid je winst maximalizeren door gewapenderhand je afzetmarkten in te nemen en je producten aan een zelf bepaalde X te verkopen. Daarnaast kan je kolonies met het geweer tegen het hoofd leegplunderen en zo je Y laag houden, je werknemers vastketenen en zo je Z laag houden, en de belastingen "afspreken" met de politici die je zelf hebt omgekocht.

En dan is vanzelfsprekend de som X = Y - Z - B groter dan wanneer de kosten hoger liggen dan in de absoluut vrije wereld.

Nu is het zo dat in *onze* wereld, en dat sinds vele, vele decennia, de aankopen voor een heel groot percentage niet geplunderd, maar wel gekocht worden, en verder dat de loonkosten een heel hoog percentage van de inkomsten vertegenwoordigen. Ik herinner me ooit eens in een discussie met "links" de cijfers te hebben opgezocht: de loonkosten in termen van de totale inkomsten waren sinds de beste dagen van het industriëel kapitalisme gestegen met een factor 150. Dus heel, heel ruw - meer een boutade dan een berekening - heeft de hedendaagse werknemer ongeveer 150 keer wat hij nodig heeft om niet van honger om te komen.

Kortom, die correcties zijn nu al massaal aanwezig. En ondanks al het gejammer van de negentiende eeuwse kapitalisten is de wereld er alleen maar rijker mee geworden. En nogmaals, je hebt mij nooit het tegendeel horen zeggen.

Maar wat als de kapitaalverschaffers vinden dat, na al die correcties en misschien nu een lading nieuwe, de "gecorrigeerde" winsten niet meer voldoende zijn? Misschien heb je wel gelijk dat die beslissing niet het alleenrecht van de aandeelhouders is: maar tegelijk is het bijvoorbeeld wel *mijn* alleenrecht te beslissen wat ik doe met *mijn* spaarcenten.

En onder invloed van allerlei fatoren zitten die spaarcenten nu veel meer in spaarboekjes en staatsobligaties dan in de beurs en dus kapitaalverschaffing. En als alle andere spaarcentbezitters precies dezelfde conclusie trekken, dan is er heel veel minder kapitaal beschikbaar om - per artikel hierboven - éérst de lonen te betalen en de lokalen te verwarmen, en maanden later hopelijk genoeg inkomsten te halen om je geld terug te zien.

Op dit punt bestaan er mensen die vinden dat dat idee over "alleenrecht" impliceert dat er wel degelijk andere instanties zijn die mogen beslissen wat er met *mijn* spaargeld moet gebeuren. Ik weet natuurlijk niet hoever *jij* daarin zou gaan. zoals ik al zei, "correcties" vind ik normaal; een financiële politiestaat niet. In afwachting signaleer ik nogmaals dat alleen voldoende hoge winsten, na alle kosten en nà alle "correcties" zullen maken dat vrije kapitaalverschaffers dat kapitaal ook werkelijk willen verschaffen.