Waarom we "speculanten" willen

Een collega vertelde me laatst dat hij een artikel had gelezen dat "de speculanten" aankloeg. Ze veroorzaakten "onnodige" bewegingen, die soms heel erg fors waren, en af en toe zelfs tot heuse crisissen leiden... je voelt het van ver: de crisis is de schuld van de vrije markt. En zoals mijn collega bedachtzaam opmerkte, hijzelf zou ook niet zo direct kunnen zeggen waarop "ze" speculanten niet gewoon zouden verbieden.

"Omwille van de liquiditeit" ging - gezien het feit dat ik nog maar twee jaar geleden een punt achter vele jaren financiële markten heb gezet (1) - onmiddellijk door me heen. Dadelijk gevolgd door het feit dat dat de facto pure bullshit (om even in het jargon te hervallen) is. En dat is dan weer niet omdat het niet waar is (want het is wel waar), maar wel omdat je met toverformules als "liquiditeit" nu eenmaal niet indrukwekkender bent dan met andere toverformules.

Zo ontspon zich een conversatie waarin ik probeerde beter te doen, als volgt.

Beeld je in dat je een graanproducent bent. Een gegeven H(oeveelheid) graan kost 100 G(oudstukken) en daar kan je (letterlijk) mee leven. Maar je weet niet hoeveel het volgend jaar zal staan, of binnen twee jaar, enzovoort. Gelukkig bestaat er een stuk papier, "future" genaamd, waarop staat "ik zal binnen één jaar één H graan kopen voor 100 G". Iemand tekent dat papier met jou als tegenpartij, en ook al staat graan binnen een jaar 40G per H, binnen een jaar zal jij je 100G ontvangen. En wel omdat jij je graan (op de markt) aan 40 zal verkopen, en hij zal zijn graan (ook op de markt) aan 40 kopen, maar als gevolg van het bestaan van dat papier is hij jou 60 G/H schuldig, en het netto resultaat is dat je de afgesproken 100 ontvangt, en dat hij ze betaalt.

En beeld je nu in dat je alleen maar die stukken papier mag kopen of verkopen als je ergens in de toekomst ook werkelijk dat graan zelf moet kopen of verkopen. Want anders is het "speculatie". Alleen...

Wie zal bereid zijn dat stuk papier van jou af te nemen, waarop hij belooft, ergens in de toekomst, die 100 te betalen?

Zeker, het is best mogelijk dat je die persoon vindt. En op een andere dag zal je die niet vinden. Want die potentiële koper - zeg: een industriële bakkerij die inderdaad graan nodig heeft - is nu eenmaal niet verplicht om dat contract aan te gaan. Als ze het doen zijn ze beschermd tegen stijgingen. Maar als ze het niet doen kunnen ze de dalingen meenemen. En dus doen ze het misschien niet. En omdat er onder "jouw" regime waarin "speculatie" niet mag (een kenmerk dat "je" gemeenschappelijk hebt met het Sovjet-communisme) nu eenmaal heel veel minder mensen zijn die dat papier kunnen ("mogen") kopen, zullen er ook af en toe niet genoeg zijn die het willen kopen.

Het gevolg dààrvan zal zijn dat de graanproducent, als hij zich wil beschermen tegen een daling (en we zijn het er toch over eens, hoop ik, dat dàt tenminste een goede zaak is), de prijs zal moeten laten zakken. Ja, de graanprijs is 100 G/H maar omdat er per "jouw" systeem geen "speculatie" mag zijn is er veel minder vraag naar dat stuk papier (dat is nog altijd een "future") en dus zal onze graanboer pas een industriële bakkerij vinden die zijn graan van volgend jaar wil kopen als hij eerst aanvaardt dat hij er maar 90 voor zal krijgen. Of 80.

Dat is wat we "liquiditeit" noemen. Het is het verschijnsel dat je voor wat je wil doen ook tegenpartijen vindt, en dus een fatsoenlijke prijs. En wat al die mensen, die de markten willen "afremmen", en willen "korrels zand in de raderen werpen" en "speculatie verbieden" (jaja, ik heb het onder meer over de aanhangers van de Tobintaks) totaal over het hoofd zien, is dat ze met hun ideeën helemààl niet de prijsschommelingen zullen doen afnemen. Ze zullen integendeel de schommelingen doen toenemen.

Natuurlijk, als ze zand willen werpen in de raderen van de mensen die zich tegen risico's willen afdekken, bijvoorbeeld de graanproducent die zich wil beschermen tegen dalingen, dan slingeren ze die mensen gegarandeerd nog een pak extra prijsschommelingen op hun dak door "de speculanten" te verbieden. Ik denk niet dat ik ze zal kunnen tegenhouden.

-----------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/11/ik-blaas-de-aftocht.html

Even een hogere schaal

Als je het onderwerp "Tweede Wereldoorlog" onderverdeelt in hoofdstukken "op de grootste schaal", dan krijg je titels als "Pacific War", "Oostfront", "Oorlog in het Westen", en ikzelf zou er ook nog "Holocaust" aan toevoegen en waarschijnlijk zijn er nog wel een paar te verzinnen. Voor zover ik zoiets zou weten denk ik dat "Oostfront" het belangrijkste onderwerp is. Je kan het onderverdelen in titels als "de Opmars naar Moskou" en "het Beleg van Leningrad" en "de Slag om Stalingrad", "de Slag bij Kursk"... en ikzelf denk dat daar de meest beslissende onderdelen van WO II te vinden zijn.

Tijd, misschien, om even vanop deze "tweede hoogste" schaal een blik te werpen op dat verhaal, waarover ik al een tijdje aan het vertellen ben op de schaal onmiddellijk daaronder: de Slag om Stalingrad. In de herfst van 1,942 zag het front er (op deze heel grote schaal, tenminste) uit als een heel lange lijn die in het noorden vanaf Leningrad geleidelijk zuidoost liep. Ruwweg halverwege die honderden en honderden kilometers treft, en volgt, onze lijn de rivier Don, nog steeds over honderden kilometers, tot waar de Don een grote bocht maakt naar het oosten. Juist daar maakt een andere grote rivier, de Volga, een grote bocht naar het westen, en daar, aan de oevers van Volga, waar de Don en de Volga heel dicht bij elkaar komen, lag een stadje...

Maar goed, het front raakt heel even de Volga (dat is nog steeds de plaats waar dat stadje lag) en loopt dan verder naar het zuiden en de Zwarte Zee. En het geviel dat de Russen in de winter van 1,941 de Duitse Wehrmacht bij Moskou al eens met honderd kilometer hadden teruggeslagen, en heel de wereld wist dat ze zoiets in de winter van 1,942 nog eens opnieuw zouden proberen. Dat wil zeggen, de Duitsers dachten dat ze de winterschade zo goed mogelijk moesten beperken om dan in 1,943 definitief de oorlog te winnen. En de Russen...

Wel, het lijkt er op dat de Russen zo onder de indruk waren van hun eigen successen in 1,941, dat ze wilden proberen de winter te gebruiken om het Duitse front definitief in mekaar te doen storten en in 1,943 zelf de oorlog te winnen! En op dat punt zie je meteen: als de Russen rond einde 1,942 dachten weldra de oorlog te winnen, en je wéét dat Duitsland zich pas heeft overgegeven in mei 1,945 - wel, dan is het plan mislukt, nietwaar?

Als je die lange lijn van daarnet bekijkt op de kleinere schalen, dus "Moskou", of "Stalingrad", dan zie je natuurlijk enorme kronkels, bochten of zelfs plaatsen waar er niet eens een duidelijk front bestaat. De Russen hadden voor hun plannen hun oog laten vallen op twee enorme uitstulpingen waarmee de Duitse troepen zich in de Russische linies hadden gedrongen. De (politiek) belangrijkste van die twee was bij Rzhev, van waaruit de Duitsers in 1,943 hoopten definitief Moskou te veroveren. Nauwelijks minder belangrijk was het enorme offensief in het zuiden, richting Kaspische zee, en olie, heel veel olie; een offensief waarvan Stalingrad de uiterste oostflank was.

Het Russische plan was vierledig. Eerst zouden zowel de noordelijke als de zuidelijke uitstulping worden afgesneden, en daarna zou vanuit de doorgebroken linies een enorm offensief richting westen worden ingezet, waarbij de Duitsers resp. (in het zuiden) tot bij Rostov zouden teruggeslagen worden, of zelfs (in het noorden) voor Berlijn zouden moeten vrezen.

Die plannen zijn dus niet doorgegaan. Het offensief in het noorden leidde alleen maar tot de zoveelste Duitse overwinning, in de zin dat de Russische objectieven onder grote, nee, enorme verliezen werden opgegeven, en het tweede deel van het offensief dus vanzelf niet meer op de kaart stond. In het zuiden bleek al even goed dat de Wehrmacht van 1,942 niet voor niets ongeveer de halve planeet had weten te bezetten en ook daar is van het grote offensief dat het front tot in Rostov had moeten oprollen sindsdien niets meer vernomen. Daarmee bleef slechts één van de vier initiële plannen over, en dat was het offensief rond Stalingrad.

Het plan bestond er in dat een gelijktijdige aanval vanuit het zuiden en het noorden zou worden ingezet, en zodra de frontlinies van die twee offensieven elkaar zouden treffen, zouden de verst opgerukte Duitse troepen ingesloten zijn. En zo geschiedde. Zowel noordelijk als zuidelijk staken de Russen inderdaad de Volga over, en ze slaagden er inderdaad in Duitse troepen over een enorm gebied te omsingelen. En het ging om véél Duitse troepen, het waren er in feite veel meer dan de Russen zelf hadden gedacht.

Dat was in feite zelfs grotendeels de reden waarom het veel grotere offensief nooit op gang is gekomen. Midden in die enorme tangbeweging lag immers nog steeds de Volga, en daar aan de oevers van de Volga lag nog steeds een stadje, en dat stadje was nog steeds de plaats waar het Zesde Leger van Generaal Paulus probeerde de Russen van Generaal Chuikov over de Volga te keren. Zoals ik het ergens gelezen heb, de omsingeling lukte, en het enige van de vier grootse plannen uit 1,943 dat succes had was daarmee een feit. Alleen, nu ontdekten de Russen dat ze "een tijger bij de staart hadden gevat".

En daarmee kunnen we stilaan terug een schaal afdalen, terug naar het verhaal van de Slag om Stalingrad waarvan we al enkele maanden hebben zien passeren. De grote winteroffensieven van de Russen voor 1,942 waren grotendeels mislukt, maar voor de vechtende legers die mekaar letterlijk hadden leeggevochten in de straten van Stalingrad maakten de ontwikkelingen van enkele honderden kilometer naar het westen natuurlijk wel een heel verschil uit. Zoals ik het al een beetje aankondigde, je zou misschien verwacht hebben dat er stilaan een rustpauze zou intreden, maar in Stalingrad... Tijger... staart...

In Stalingrad was het gewoon tijd voor, nog maar eens, een nieuwe fase.

Het heeft lang geduurd voor ik het doorhad...

Ik biecht op dat het lang geduurd heeft voor ik het doorhad. Ik biecht op dat ik wat wrevelig wegklikte van "wat heeft Rand in godsnaam met orks te maken?" en alleen door het proces van "back" opnieuw op het citaat viel...

"There are two novels that can change a bookish fourteen-year old's life: The Lord of the Rings and Atlas Shrugged. One is a childish fantasy that often engenders a lifelong obsession with its unbelievable heroes, leading to an emotionally stunted, socially crippled adulthood, unable to deal with the real world. The other, of course, involves orcs."

... en toen pas ging me een licht op - maar toen vond ik het ook onweerstaanbaar grappig.

Bij wijze van disclaimer: ik heb Atlas Shrugged nooit gelezen, dus het zou het beste boek van de wereld kunnen zijn, maar zelfs als het zo is blijf ik de sneer ongelofelijk goed gemaakt vinden.

En hier is waar ik het gevonden heb:

http://kfmonkey.blogspot.com/2009/03/ephemera-2009-7.html

Nachtelijke escapades

Disclaimer: de volgende tijdsaanduidingen kunnen op de schaal van de minuten niet helemaal nauwkeurig zijn.

03.00 uur. Kleuter Sarah wordt wakker met een nachtmerrie: "en toen viel Thomasje van heel hoog naar beneden (...)" (of zoiets; de affaire werd afgehandeld door mama).

03.30 uur. Peuter Simon zet een sirene op. Het baaske heeft een uitstekende eetlust, en hoewel het verbetert de laatste tijd drinkt hij nog geregeld 's nachts een hele extra fles leeg. Papa staat op, maakt een hele fles melk. Peuter Simon drinkt het flesje helemaal leeg.

04.00 uur. Peuter Simon zet een sirene op. Papa gaat kijken en stelt vast dat peuter Simon zijn tutje kwijt is. Na enig zoeken in het donker vindt papa het tutje terug, onder het bed, bij het voeteneinde.

04.30 uur. Het geluid van een zich aarzelend openende deur combineert zich met het geluid van trippelende voetjes. Ineens verspreidt zich een groot lichtschijnsel door heen de verdieping. Ah, kleuter Thomas heeft zich naar de badkamer begeven, het manneke wordt flinker en flinker. Papa gaat ook naar de badkamer om een beetje assistentie te verlenen aan de oogjeknipperende kleuter.

04.50. Peuter Simon zet een sirene op. Papa gaat kijken en stelt vast dat peuter Simon zijn tutje kwijt is. Na enig zoeken in het donker vindt papa het tutje terug, ergens, weet niet meer waar.

Straks zullen de collega's iets zeggen als "ha, goedemorgen Koen, goed geslapen?". En dan zal ik antwoorden, "goed, dank u, en met u?".

Hopelijk had de lezer zich bij deze titel niet teveel een heel sappige post voorgesteld?

Bobbejaanland

De eerste keer naar Plopsaland viel nog mee, met de kindjes en zo, maar na twee Plopsa's en twee Eftelingen begon Bobbejaanland een beetje te wegen. Zeker, we deden het weer in combinatie met mijn broer en zijn familie van twee kleuters en één peuter, dus wij met onze eigen twee kleuters en een eigen peuter deden dat niet slecht.

En jawel, het is best ook weer een heel leuk park, en groot, en heel interessant voor al die ukken. Zodra je ziet dat kleuter Sarah over de speeltjes en attracties holt en crosst, breed armzwaaiend en lachend allerlei hindernissen neemt en wagentjes beklimt, ja, dan kan het niet meer stuk. Kleuter Thoms slaagde er redelijk goed in aansluiting te vinden bij de grotere kleuters, maar de grappigste was nog peuter Simon. Die had een deel van de dag liggen slapen in zijn buggy, maar zodra hij goed wakker was had hij heel goed door dat al dat klein gespuis flink aan het spelen was. Uiteindelijk, begeleid door de trotse ouders, kwam hij ook op de treintjes en de karretjes terecht - en dat wijd lachend mondje, die stralende pretoogjes, die petsende handjes op de sturen en de knoppen... En zo beleefde peuter Simon ook een mooie dag.

Nu, voor papa is het uiteindelijk de sociale activiteit met de familie die telt, maar omdat het zondag was zat 's avonds samen eten er ook niet meer in. En dus was het alles bij elkaar wel best te doen, maar begon het pretparkenconcept toch ook wel zwaar te wegen.

Maar in de auto ontspon zich nog een interessante discussie. "Stel je voor wat je daar nu de hele tijd hebt uitgespookt" zei mijn vrouw, "de hele dag van attractie naar attractie, om daar te staan gapen op wat er gebeurt, of in het beste geval zelf ook nog in de lucht te worden geslingerd". En dat is ook weer waar. Papa heeft een klein beetje last van hoogtevrees, maar toch vond hij zichzelf terug in een karretje dat over een monorail tussen de bomen laveert - en dus zit jij daar plots op een kramikkel stoeltje met overal de lucht om je heen, en de enige steun komt uit het midden van het karretje.

Ik heb de hele tijd het handje van kleuter Thomas die naast me zat vastgehouden, en ik ben er niet zeker van dat het was om kleuter Thomas gerust te stellen.

En daar besteed je dus een hele dag aan, en massa's mensen overal om je heen ook. Geef toe, met al die koortsachtige activiteit zal je niet veel wereldproblemen oplossen.

Kortom, ze had me geweldig aan het denken gezet, en ineens dacht ik terug aan mijn studententijd, die ik grotendeels heb besteed aan de edele kunst van het schaken. Al die volwassen mannen die de hele tijd, uren aan een stuk voor één partij, zitten te turen naar kleine houten stukken, die ze na lang piekeren over heel kleine afstandjes verzetten... "Ja, maar dat heeft tenminste een verstandelijke component" vond mijn vrouw, ongetwijfeld terugdenkend aan de Roller Coaster".

En dat is ook zo. Je zou het aan onze in de handen verborgen hoofden niet kunnen zeggen, terwijl we daar bezig zijn met onze extreme bewustzijnsvernauwing, maar als je op een echt hoog niveau aan het schaken ben - en ik bedoel nu niet dat je eens met je nonkel ook wat houtjes hebt geschoven, hé - dan zit daar serieus wat verstand achter. En naar ik vermoed (maar ik zou het niet kunnen zeggen, want het gold niet voor mij) ook nog een hoop andere soorten inzicht. Dus als je bedenkt dat er toch behoorlijk veel mensen zijn die op dat topniveau schaken, en als je denkt aan hoeveel studeerwerk daar achter zit, en hoeveel topniveau denkwerk ermee gemoeid is...

Ben je er heel zeker van dat al dat het "beter" is dat dat vernuft gaat naar het "Open Spaans" en het "Gesloten Siciliaans" en het "Nimzo-Indisch"? En niet naar, pakweg, het oplossen van de honger in de wereld?

En zo eindigde een nogal "lichte" dag toch nog in een interessant filosofisch debat.

Geert Noels denkt aan de gouden standaard

Geert Noels heeft met een blogpost over de vraag of een gouden standaard "een deel van de oplossing zou zijn" een hoop snaren geraakt:

http://www.econoshock.be/2010/is-a-new-gold-standard-part-of-the-solution/

Hij is er zelfs mee in de krant geraakt!

http://blogs.tijd.be/bbb/2010/09/geert-noels-denkt-aan-de-goudstandaard-en-u.html

Op het eerste zicht is het weer een onderdeel van het debat over de rol van het monetair beleid in de crisis. Is die niet veroorzaakt door "teveel schulden" - en hebben we in dat geval niet de discipline van de gouden standaard nodig? Maar anderzijds; is het niet zo dat heel de wereld op zijn achterwerk zit omdat de mensen op hun centen blijven zitten, op zijn beurt veroorzaakt door het feit dat de werkloosheid hoog is - zodat we eerder nood hebben aan Keynesiaanse ideeën?

Het probleem is natuurlijk dat economie geen wetenschap is zoals de natuurkunde, waarin mooie formules ook nog moeten kloppen met de werkelijkheid, maar eerder zoals de geneeskunde, waarin de fenomenen zodanig complex zijn dat je kan proberen enkele elementen te isoleren en te behandelen, maar waarin je voor enorme verrassingen kan komen te staan. Dus om maar een voorbeeld van "de andere kant" te geven, hier is de url waarin Paul Krugman laat zien wat volgens de ondernemingen zelf de oorzaak van de crisis is:

http://krugman.blogs.nytimes.com/2010/09/15/its-demand-stupid/

En het antwoord is: de ondernemingen zelf zeggen niet dat "onzekerheid", veroorzaakt door laks monetair beleid de oorzaak van de crisis is, maar wel dat gebrek aan vraag de voornaamste oorzaak is.

Nu heb ik al vaker gezegd dat er volgens mij heel veel "ideologische" en "politieke" "vervuiling van het denken" in het spel is, zoals hier:

http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2009/11/de-ideologie-van-de-bezittende-klasse.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/02/complexe-wetenschappen-en-politieke.html

Maar omgekeerd zullen er ook wel een hoop mensen hun interventies bloedserieus en analytisch bedoelen. Ik hoop dat de post, met al die trillende snaren, als resultaat heeft dat we niet alleen de onvermijdelijke herhaling van al die dogma's, van beide kanten, veroorzaakt maar ook enkele nuttige uitwisselingen van ideeën oplevert.