dinsdag 18 oktober 2011

En de putten, ze werden dieper

Eigenaardig, toch, hoe je nu al weken en maanden lang op de beurzen quasi één enkele factor aan het werk ziet. Die ene factor is de Europese schuldencrisis. Telkens je berichten ziet dat de Europese politiekers "eindelijk" bezig zijn met wat er moet gebeuren, om nog te zwijgen van het feit dat ze het nog zouden doen ook, zie je de beurzen stijgen als raketten. En telkens vervolgens blijkt dat "het" (whatever it may be) er misschien niet van zal komen, crashen ze weer als bakstenen.

Dat suggereert een beetje dat het gedrag van de politieke leiders zich tegenover de wereldeconomie gedraagt als een dikke laag vet over de saus: je kan het er zo afschrapen. Wat je dan daaronder aantreft is wel een beetje afhankelijk van de kwaliteit van die bovenlaag. Ofwel vinden ze een oplossing, en dan is de wereldeconomie (zoals gesymboliseerd door de beurskoersen) heel veel meer waard dan ze vandaag noteren. En dus stijgen de koersen als de markten de indruk hebben dat ze goed bezig zijn. Ofwel vinden ze de oplossing niet, en dan is de economie juist nog veel minder waard dan we vandaag in de koersen zien: en dus dalen de koersen zodra de twijfel over onze politiekers weer toeslaat.

Kortom, we zijn in goede handen.

Natuurlijk, een deel van het probleem zijn we zelf. "Iemand" moet betalen, en iedereen vindt dat dat "iemand anders" moet zijn. Terwijl ik er stilaan van overtuigd ben dat de vorm van de oplossing zal zijn: "Koen betaalt Xduizend euro (in de vorm van hogere belastingen en failliete beurskoersen)", en "Jan betaalt Yduizend euro (in een soortgelijke vorm van een hogere pensioenleeftijd, hogere belastingen, lagere uitkeringen, etc)", en ook de lezer krijgt zijn rekening gepresenteerd, en pas als je dat ziet maken we een kans dat het probleem werkelijk wordt aangepakt.

Terwijl, zolang je de vakbonden ziet verklaren dat het zeker niet de uitkeringstrekkers zijn die zullen betalen, en de "superrijken" dat zij wel voor de werkgelegenheid instaan (ergo...), en de aandeelhouders dat het hen wel al genoeg heeft gekost, en vele, vele anderen... Zo lang hebben we het nog niet begrepen, vrees ik, en worden de putten alleen maar dieper.

10 opmerkingen:

axxyanus zei

Ik kan de vakbonden best begrijpen. Wie uit de bankwereld heeft er ernstige gevolgen moeten dragen van de crisis die daar uitbrak? Zoals ik het zie is de "moral hazard" die tot de crisis geleid heeft, nog steeds aanwezig en is geld vragen aan de rest van de bevolking zonder dat die opgeruimd wordt, dweilen met een open kraan. Kijk maar naar wat met Dexia gebeurtd is.

Koen Robeys zei

Volgens mij zijn het twee totaal verschillende onderwerpen. Mijn onderwerp is: het huis staat in brand, in een middeleeuwse stad vol houten huizen. Zetten we ze open, die waterkranen, of blijven we discussiëren over het geslacht der engelen?

Daarentegen, nu je het toch in termen van "moral hazard" uitdrukt, breng gerust een bezoekje aan een libertarisch blog als Ivan Janssens of LVB (hier in de blogrol) en je ziet altijd maar weer artikelen om te bewijzen dat het allemaal de schuld is van de overheid.

Tenslotte denk ik dat Dexia veel meer een symptoom is dan een oorzaak. Als ik de libertariërs ook eens gelijk mag geven (geef nu toe dat ze aan mij nog niet veel plezier hebben beleefd), zonder frauderende politiekers en zonder medeplichtige andere politiekers, intussen allemaal open en bloot toegegeven, had het er nu heel anders uitgezien.

Maar ik blijf bij mijn standpunt dat stellingen van de vorm "het is de schuld van..." in feite lachwekkende simplismen zijn. Hoe zit het nu met dat bluswerk?

axxyanus zei

Ja Koen, het huis staat in brand en we moeten blussen. Waarmee? Waarom zouden de arbeiders hun watervoorraad ter beschikking stellen als ze merken dat ondertussen de banken hun watervoorraad hamsteren en ondertussen nog verder met vuur spelen ook.

En ik wil best aannemen dat de libertariërs proberen te bewijzen dat het de schuld van de overheid is, want dat moeten ze bijna per definitie. Anders zijn het geen libertariërs. Daarom hebben ze nog geen gelijk.

Van wat ik van de uitleg van Elisabeth Warren begrijp, vertoonde onze westerse economie een boom en bust cyclus, van ongeveer 15 jaar, tot de grote depressie in 1930. Toen heeft de Amerikaanse overheid ingegrepen en allerlei regelgeving ingevoerd. Het resultaat was geen depressies meer, maar nog wel recessies.

Die regelgeving is men beginnen af te bouwen vanaf de jaren '80 in de periode van Ronald Reagen.

En hoe zit het met het bluswerk? Niemand wil met blussen beginnen als hij de indruk heeft dat er ondertussen ergens anders met vuur gespeeld wordt. Zolang er met vuur gespeeld wordt is de prioriteit omdat tegen te houden pas daarna is het nuttig om aan blussen te denken.

Koen Robeys zei

Van dat laatste ben ik nu echt niet zo zeker. Het probleem van "met vuur spelen" is dat het zou *kunnen* beginnen branden. Ergo, als het al *werkelijk* brandt, dan is dat erger, èn gevaarlijker. Dus ik zou toch maar eerst beginnen blussen. Zelfs als ik het er onmiddellijk mee eens ben dat er eens goed, en snel naar dat "met vuur spelen" mag, en moet, gekeken worden.

Maar momenteel staat dus ons huis in lichtelaaie - en de stad is zelf ook helemaal van hout.

Overigens vind ik je punt over de libertariërs prachtig uitgedrukt. Alleen, ik denk zelf heus ook niet dat ze gelijk hebben. Ik signaleer alleen dat het helemaal niet zo duidelijk is waar de preciese oorzaak van de moral hazard ligt. Nu ja, dat is hier het thema van een aantal recente posts geweest; je kent mijn standpunt.

Maar met dat standpunt weet je ook dat ik wel degelijk denk dat we eerst moeten blussen. En let nu eens op de allerlaatste posts: ik ben zelf ook al druk bezig met nadenken. Want eerlijk gezegd, ik vrees een beetje dat we met deze atmosfeer van "het is de schuld van de banken" zullen eindigen met het afslachten (bij wijze van spreken) van een paar zondebokken, en als daarna alles zijn gewone gang gaat zal iedereen de indruk hebben dat er toch heel wat gebeurd is.

En wat ik wil is dat er toch nog één en ander overeind blijft staan, en dat daarna de problemen echt, en niet alleen symbolisch worden aangepakt.

Hoe dan ook gun ik je je standpunt, maar ik zie dat het een beetje de vorm heeft van "ja, we moeten blussen, maar...". Het zij zo.

axxyanus zei

Hallo Koen, ik denk dat het gaat om een verschillend oogpunt. Als je oogpunt is dat we de stad van de brand moeten redden dan moeten we inderdaad blussen zonder enige maar. Maar er is IMO een groep mensen wiens huizen verloren zal gaan als niet iedereen zijn vollede inbreng bijdraagt. En die mensen kijken rond zich heen en hebben de indruk dat er een beduidende groep is die zich inhoudt waardoor ze inzien dat hun huizen niet meer te redden zijn. Kan je die groep dan kwalijk nemen als die denkt: of de stad het redt of niet maakt mij niet veel meer uit want ik ben mijn huis toch kwijt.

Bart Sturtewagen stelt vandaag in de standaard dat we twee vragen moeten beandtwoorden: "Hoe beperken we de totale pijn die deze toestand kan veroorzaken" en "Hoe verdelen we die pijn zo eerlijk mogelijk". Hij vervolgt met te zeggen dat de rationle aanpak is om eerst de eerste vraag aan te pakken en pas daarna de tweede. Ik geef hem daar volledig gelijk in. Alleen als je geen belangrijk signaal kunt geven dat die tweede vraag op een bevredigende manier aan bod zal komen, kan je het de mensen die de indruk hebben dat zij de eerste pijngolf over zich heen zullen krijgen, niet kwalijk nemen dat ze niet zoveel belangstelling hebben in die eerste vraag.

Koen Robeys zei

En ik ben het er ook helemaal mee eens. Hoe meer je daarbij nagelbijtend zit te denken aan een "inktzwart scenario", hoe meer je onmiddellijk wil blussen. Als je denkt dat het allemaal wel zal loslopen wil je nu eerst de schuldigen aanpakken. Wel, ikzelf ben er niet gerust in.

Een andere perceptiekwestie is de rol van de banken; zowel qua schuld als qua remedie. De libertariërs illustreren *in mijn opinie* hoe gemakkelijk je in een simpele causaliteit kan terechtkomen, allemaal perfect consistent, allemaal hopeloos fout. Precies hetzelfde simplisme herken je in het "het is de schuld van de banken" ("vrije markt", "kapitalisme",...) denken: ze herkennen het alleen nooit bij zichzelf, altijd alleen bij de andere partij.

Soit. Ik meen het dus heel serieus, dat van die pseudo-signalen die gebaseerd kunnen zijn op zondebokmechanismes, en die *juist daarom* daarna gemakkelijk de boel kunnen laten verdergaan. Dus misschien hebben mensen zoals ik op onze beurt ook wel een signaal nodig. Ja, we willen dat de mesthoop, ook die van de banken, wordt uitgespit. Nee, we willen niet dat dat de vorm aanneemt "zet een paar bankiers op de brandstapel en de wereld ziet er een stuk beter uit".

Wat ik niet goed weet is hoe je denkt dat "de banken hun water inhouden". Als ervaringsdeskundige kan ik je vertellen dat wij bank-aandeelhouders ongeveer 80 tot 95% van onze investering kwijt zijn. Fortis, Dexia... schrijf die maar gerust af. Mijn vroegere werkgever Deutsche heeft enkele tientallen percenten van zijn vroegere waarde behouden; wie weet of dat niet nog terug wat omhoog kan: maar héél veel zal het niet zijn.

Helpt het iemand vooruit als we de aandeelhouders ook die laatste percenten afpakken? Als je dat denkt: je mag die van mij *onmiddellijk* hebben, veel verschil zal het echt niet meer maken.

Maar je moet er dan wel de crisis mee oplossen, natuurlijk.

Als dat niet kan (zoals ik geloof), laten we dan stoppen met daarover te emmeren, en ons, inderdaad, afvragen hoe we de echte putten kunnen verdelen. En kijk, nu zijn we weer bij mijn oorspronkelijke post. Iedereen vindt dat die verdeling de vorm moet hebben van "de ànderen moeten pijn voelen". Zolang je dat hoort, vond ik, zijn we er nog niet: en de putten worden dieper.

Maar for the record, en hoewel ik het een ander onderwerp vind, ik wil gerust ook wel even uitdrukkelijk zeggen dat "de vakbonden een punt hebben". Er zijn zoveel critici die in dit "complex onderwerp" een punt hebben.

axxyanus zei

Koen, ik heb er vooral problemen mee, over hoe je de dingen hier naast elkaar zet. Als jij de vakbonden en de banken gewoon naast elkaar zet en ze alle twee verwijt dat ze niet willen bijdragen, dan geef je de indruk dat de verantwoordelijkheid van vakbonden en banken voor deze crisis gelijkwaardig is.

Koen Robeys zei

Dat is nochtans echt niet mijn bedoeling. Ik probeer in feite in de eerste plaats te zeggen dat niemand zich illusies moet maken, en dat er geen oplossingen zullen komen waarin alleen "de anderen" zullen betalen. Ik denk (en wie ben ik, tenslotte?) dat de crisis daarvoor te diep geworden is.

In die zin zet ik de vakbonden en de banken inderdaad naast elkaar.

Maar als je de indruk krijgt dat daaruit (volgens mij) volgt dat ze evenveel "schuld" hebben, dan is dat, for the record, niet de bedoeling. (Ik laat nu even in het midden dat die schuldvraag veel te "complex" is om er in "simplismen" over na te denken.)

Nu is het wel zo dat "de banken" (in de vorm van hun aandeelhouders en hun werknemers) wel degelijk al heel veel hebben bijgedragen. Ik weet niet of je enig idee hebt van de rekeningen die "ons" gepresenteerd zijn, in de vorm van interesten, boetes en belastingen. En merk op: je hebt mij er nog nooit met ook maar een woord over horen klagen.

En zo valt me op dat een bankier even goed verontwaardigd kan zijn over mijn tekst als een vakbondsman. Want uiteindelijk zeg ik dat de bankiers zich geen illusies moeten maken: hoeveel ze ook al hebben bijgedragen, ze zullen nog bijdragen. En geen klein beetje.

axxyanus zei

Hallo Koen,

Ik denk dat ik je mijn verontschuldigingen moet aanbieden. Ik ben namelijk op dit moment de situatie in de V.S. een beetje aan het opvolgen en daarom denk ik bij het woord "bankcrisis" in de eerste plaats aan de gevolgen van de vergiftigde huishypotheken in de V.S. en hoe zich dat verder ontrolt. Terwijl jij het eerder hebt over de gevolgen van de fraude van Griekenland en de EURO-crisis die als gevolg daarvan ontstaan is. Ik vrees dat ik die twee zaken een beetje door elkaar gehaald heb.

Koen Robeys zei

Verontschuldigingen zeker niet. Juist omdat het om "complexe onderwerpen" gaat vraag ik me nagelbijtend af: benadruk ik nu niet teveel juist mijn invalshoeken? En dus maakt deze conversatie, net als een andere op be.politics, dat ik misschien de banken teveel verdedig.

De libertariërs zullen het niet geloven, maar toch...