De Volgende Schok voor de Islam

Als je kijkt naar “de grote beschavingen” die Eurazië gedurende de laatste zes millennia heeft geproduceerd, dan zie je dat ze op bepaalde momenten van hun geschiedenis allemaal zware klappen hebben geïncasseerd. De invallen van de Mongolen voor China, Indië en de Islam. De val van Rome en de val van Constantinopel voor het Westen. En veel van de invasies van de één bij de ander. In feite lijkt me niet onwaarschijnlijk dat wat wij vandaag “de grote beschavingen” noemen alleen maar een kleine restant zijn van veel meer culturen, die we “groot” noemen op basis van (de facto) geen ander criterium dan dat zij de crisissen hebben overleefd.

Het lijkt me duidelijk dat de meeste van die grote beschavingen van vanouds vandaag (AD 2,007) in goede doen zijn. Het Westen is sinds eeuwen sterk bezig, maar het goede nieuws is nu juist dat China en Indië dezelfde weg beginnen op te gaan. Met spectaculaire resultaten voor het terugdringen van de armoede als gevolg! En het lijkt er op dat we nog maar aan het begin staan...

En het is nog evidenter dat één van die grote beschavingen, ook sinds verschillende eeuwen, een crisis doormaakt die doet twijfelen aan de vraag of ze er wel zullen doorspartelen. Ik bedoel vanzelfsprekend de Islam. Het is misschien hoopgevend dat veel moslims zelf beseffen dat er iets echt diep scheef zit, als Bin Laden het grote spirituele voorbeeld van je beschaving voorstelt, maar intussen is het toch maar zo.

Nu ben ik daarover altijd nogal optimistisch geweest. Ik zal wel al enkele keren iets gezegd en geschreven hebben als “binnen 50 tot 100 jaar zullen ze zich ofwel serieus herpakt hebben, ofwel hoor je er alleen nog van zoals van het Paaseiland”. En je voelt, hoop ik, dat ik van dat laatste niet veel geloof.

Maar toch schoot me te binnen dat de Islam momenteel druk bezig lijkt met het berustend afwachten van de volgende, nu al zichtbaar naderende tsunami. Want plaats nu eens de hedendaagse gebeurtenissen in dat kader van een ontwikkelend “China en Indië”. De Islam zelf ervaart sinds een hele tijd in het bijzonder het Westen als probleem. Dat bedoel ik maar in zeer beperkte mate militair: ze hebben heus niet met het Westen alleen slaande ruzie. Iedereen heeft met de Islam slaande ruzie; laten we dat maar als een symptoom van de huidige cisis zien. Ik bedoel wel dat het Westen een spirituele, of morele, of filosofische crisis veroorzaakt. Natuurlijk vertellen ons linkse vrienden dat elke cultuur onuitputtelijk is en zijn eigen waarde heeft, etcetera etcetera, maar intussen blijft de Islam culturen dragen die blijven steken in de armoede, waar de vrouw een sterk ondergeschikte rol heeft, waar een heel groot deel van de opleiding gewijd is aan religieuze studie, waar democratie een verre toekomstdroom lijkt, en vele vele andere...

En aan het einde van de lange keten causaliteit ervaren ze onze materiële welstand, onze vrije seksuele moraal en onze verhoudingsgewijs onbeperkte politieke en intellectuele vrijheid als een dodelijke bedreiging voor (wat zij tot) “de fundamentele waarden van hun cultuur” (hebben uitgeroepen). Vanzelfsprekend is dat - vermits jonge moslims jonge mensen zoals iedereen (ooit eens geweest) zijn, even slim als alle jonge mensen, zodat ze dezelfde conclusies kunnen trekken als iedereen - doodeenvoudig ook zo. En dus veroorzaakt het Westen die “morele crisis”, alleen maar door er te zijn.

Bijgevolg besteden de Mollahs hun kostbare tijd met het zich afzetten tegen het Westen, en een deel ervan probeert zelfs een regelrechte beschavingsoorlog uit te lokken. In de mate dat onze eigen mollahs daar ook in lopen lukt het ze zelfs om ons nog schade toe te brengen ook. Maar vermits ongeveer iedereen nu wel door heeft dat we beter ophouden met dat soort Bushiaanse cadeau’s, denk ik dat we daar vrij snel ook zullen mee ophouden – en waar staan die Mollahs dan?

Daarmee zijn we bij het punt. Totaal onafhankelijk van de vraag of de Mollahs er zullen in slagen het Westen (zelfs maar gedeeltelijk) mee te sleuren in hun val is mijn vraag hier waar ze dan zullen staan. Vandaag beginnen China en Indië pas aan hun opmars, en dus vertonen ze nog op veel plaatsen het soort zeden en gebruiken die horen bij de armoede. Dus: ongelijke behandeling van mannen en vrouwen, patriarchale seksualiteit, weinig politieke en intellectuele vrijheid. Het zijn precies die zeden en gebruiken die de Mollahs niet als bedreigend ervaren – waardoor ze enkel het Westen als bedreigend zien. Maar het zijn ook die zeden en gebruiken die altijd wegsmelten naarmate het inkomen stijgt. En dus zullen de Mollahs, binnen enkele decennia, ofte hoop en al één (1!) generatie, wakker worden in een wereld waarin ze misschien het Westen hebben beschadigd (maar volgens mij haast zeker niet significant). Maar het zal tegelijk een wereld zijn waarin overal rondom hen (China, Indië en iedereen die maar heeft willen volgen) de mensen precies dezelfde politieke, morele en intellectuele vrijheid zullen hebben, die de mollahs zo bedreigend vinden, om geen andere reden dan dat ze er (in het Westen) zijn.

Dat is waarom ik nu opnieuw, een beetje fronsend, zit te kijken naar mijn “ze zullen zich binnen 50 jaar wel herpakt hebben”. Niet dat ik nu ineens iets heb ingezien dat me van mening doet veranderen. Maar het schiet me te binnen dat de tijd misschien dringender is dan ik dacht. Als de Mollahs en hun aanhangers (die eigenlijk hun slachtoffers zijn: godsdienst is hier echt wel opium voor het volk) al zo gefrustreerd zijn als één enkele beschaving hen zo hopeloos heeft gepasseerd – hoe zullen ze zich dan voelen als ze er maar één enkele beschaving overblijft, zijzelf, die zo ver achterop is geraakt?

Ik weet niet of ze in staat zouden zijn die schok te boven te komen. Het zal weer allemaal de schuld van de anderen zijn, en bovendien zal de achterstand zo ver zijn opgelopen dat het straatje definitief zonder einde is. En dus denk ik dat ze er goed aan zouden doen het niet zo ver te laten komen. Alleen, het is niet met het stampen tegen de schenen van het Westen dat ook maar iemand een stap vooruit zal raken.