In (ruwweg) 500 BC brak er oorlog uit tussen een antieke beschaving die de voorloper van "het Westen" zou worden, en een antieke beschaving die de voorloper van Perzië/Iran, en dus (mee) "de Islam" zou worden. Aan de Westerse kant stonden "de Grieken", en aan de Perzische kant stond de dynastie van de Achaemeniden, en dit blog heeft er een hele serie aan gewijd (1). In de eeuwen daarna zou het geregeld slaande ruzie blijven ("Romeinen" versus "Parthen", iemand?) en een vol millennium later, in 500 AD, vochten ze nog altijd: "Byzantijnen" versus "Sassaniden".
Het eeuwendurende spel van oorlog, koude oorlog, gewapende vrede en echte vrede had een merkwaardige impact op de wereldgeschiedenis. We zitten in "het Vierde" en "het vijfde" millennium (2) sinds de eerste beschavingen, en heel Eurazië is al (min of meer) verbonden door een gecultiveerde gordel, van Europa over Egypte, Mesopotamië, Perzië en Indië tot China. Dus liepen doorheen heel die uitgestrekte gordel handelsroutes. Als je vanuit Constantinopel (het Europese vertrekpunt) een "rechte" lijn trekt naar die andere beschavingen, dan loopt je Romeinse karavaan dwars door Perzië. Je kan je gemakkelijk inbeelden hoe, naarmate de verhouding tussen (noem ze) "de Romeinen" en "de Perzen" meer of minder gespannen was, de handelsroutes inderdaad recht door Perzisch gebied liepen, of integendeel probeerden de randen van de Perzische invloedssfeer af te tasten.
Ideaal is dat je er op dit punt je wereldbol bijhaalt, en meetast naar wat zoal de alternatieven zijn, als je vanuit Rome naar Peking wil reizen. Je kan noordelijk gaan. Daar stuit je op al die steppevolkeren te paard die af en toe veel ellende veroorzaakten, en die niet altijd beter waren dan de Perzen. In het bijzonder wanneer ze nieuwsgierig werden naar waar al die karavanen vandaan kwamen en allemaal tegelijk op hun paard sprongen om een kijkje te komen nemen... Wel, dat is een ander verhaal.
De verste alternatieve route langs het zuiden liep per schip tussen Egypte en het Arabisch schiereiland, en dan langs de kust tot in de Indische oceaan. Parallel daarmee, iets meer naar het noorden en oosten, was er ook een landroute, bruikbaar per kameel, die liep naar de havens van Yemen, en vandaar weer per schip langs de kust. In periodes waarin het antieke Westen op zoek was naar alternatieve routes kwamen steden als Petra en Palmyra tot bloei. Quasi Romeinse nederzettingen aan de noordelijke rand van de woestijn, waarmee ze probeerden de Perzische invloedssfeer zo ver mogelijk terug te dringen, door vandaar uit de zuidelijke routes te kiezen. We houden deze route, tussen de Egyptische en Arabische kusten even in het achterhoofd.
Intussen waren dat allemaal omwegen, door gevaarlijke gebieden, primitieve volkeren, woestijnen en zeeën... Niet het soort routes die je koos als het niet nodig was. Dus in periodes waarin er langdurige vrede was - en dat kan, in een tijdperk dat een vol millennium duurt; het verschil tussen de Kruistochten en de digitale computer - vielen steden als Palmyra weer in onbruik en de zuidelijker culturen vervielen terug in nomadisme. Dat was nu eenmaal het primitievere, maar enige alternatief voor deelnemen aan de beschavingen zelf.
Ruwweg in 400 AD sluiten "Romeinen" en "Perzen" een vrede die het een eeuw zal volhouden. De handelsroutes verleggen zich dus weer naar het centrum, en het relatief belang van de grensstaten en -culturen in het hoge noorden en diepe zuiden neemt af. Ruwweg in 500 AD breekt de oorlog echter weer volop uit, en nu winnen de handelsroutes langs de marges terug aan belang. Eb en vloed van de wereldgeschiedenis. Opnieuw bloeien de nederzettingen, steden en culturen in de grensstreken. Na enkele decennia van bloei kan de ene natuurlijk al wat meer opvallen dan de andere, daar aan die handelsroutes tussen Damascus en Yemen.
Neem bovendien in overweging dat ook het oosten van Afrika, Ethiopië, in die periode opbloeiende culturen kent, zodat ook daar handelsroutes vertrekken, en wel naar het noorden. Mesopotamië! De route die van de Hoorn van Afrika naar de Perzische steden bij Tigris en Eufraat loopt, kruist de landroute die parallel met de Rode Zee naast Egypte loopt: we hielden die daarnet even in het achterhoofd. In de eeuw na 400 AD zal het er een saaie bedoening geweest zijn: vrede tussen Romeinen en Perzen. In de eeuw na 500 AD zal er meer te beleven geweest zijn: oorlog tussen Romeinen en Perzen.
Het volstaat dat ergens bij dat kruispunt een oase ligt, en je kan je voorstellen hoe daar een geürbanizeerde cultuur opbloeit, met karavanen en "stedelijk kapitalisme" en al die bijhorende dingen die een groot verschil kunnen maken. Bijvoorbeeld, wanneer de één of ander van die uitzonderlijk begaafde, uitzonderlijk charismatische persoonlijkheden die de mensheid af en toe overkomen, geboren wordt in de verlaten woestijn van het jaar 480 AD, dan lijkt er toch veel kans te zijn dat het effect daarvan, uim... "verzandt"? Terwijl, als diezelfde uitzonderlijke persoonlijkheid, op exact dezelfde plaats, maar een eeuw later in dat bruisende stadje op het kruispunt van actieve handelsroutes geboren wordt, de gevolgen er wel eens heel anders kunnen uitzien. Voel je het komen? Dat stadje op het kruispunt van die handelsroutes heet "Mecca", en de man die daar rond 580 AD geboren wordt is niemand anders dan de profeet Mohammed.
En dus opnieuw: voel je de vragen rijzen? Wat als de Perzen en de Romeinen een kleine eeuw daarvoor eens een definitieve vrede hadden gesloten? Wat als Mohammed 1,000 kilometer in de richting van nowhere was geboren? Het verhaal van de geschiedenis, sinds ca. 500 AD tot nu, had er heel anders kunnen uitzien, afhankelijk van het humeur van enkele Romeinse en Perzische diplomaten van die tijd. Ik kan me voorstellen dat sommigen daar Goddelijke Voorzienigheid in zullen zien.
-------------------------------------------------------------
(1) de hele reeks url's staat netjes bij elkaar onderaan de post:
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/03/300-de-perzen-zijn-boos.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/05/het-zevende-millennium.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten