Stijgende levensverwachting: maar is het "welvaart"?

Bij een recente post (1) ontspon zich een discussie over de "welvaart in het Westen", en daarbij wilde lezer Tonny weten of levensverwachting wel de "heilige koe" was die ik "er van maak". Het punt is natuurlijk dat ik al evenmin een heilige koe maak van een goede graadmeter als iemand die een kilometerteller gebruikt om te weten hoe snel hij rijdt een heilige koe maakt van kilometertellers. Maar dat is alleen maar een goede vergelijking als levensverwachting inderdaad een goede graadmeter is van welvaart. Dus...

Je kan beginnen met een grafiek waarop je op de X-as alle leeftijdsgroepen uitzet, en op de Y-as hoeveelheden mensen in die groep. Dus: je hebt zoveel nuljarigen, zoveel éénjarigen, zoveel tweejarigen,... enzovoort. En bovendien moet je erbij zetten hoeveel je er van die groep volgend jaar nog kan verwachten aan te treffen; een beetje zoals in de staafdiagrammen van de verkiezingen wordt getoond hoeveel stemmen een partij haalde in vergelijking met vorige keer.

Een stijging van de levensverwachting vertaalt zich dan in de vraag, voor elke groep, wat er gebeurt met de grafiek van hoeveel je er volgend jaar nog aantreft. En een analyse van die vraag geeft dan weer als resultaat dat belangrijke stijgingen van de levensverwachtingen, over langere duurtijden, uiteen vallen in twee groepen oorzaken. De ene oorzaak is dat in de de groep van de nuljarigen het aantal dat je volgend jaar nog zal aantreffen aanzienlijk stijgt. De tweede oorzaak is dat in alle andere groepen het aantal dat je volgend jaar nog zal aantreffen ook stijgt, zij het aanzienlijk minder. In fatsoenlijk Nederlands: het komt omdat de kindersterfte forst daalt, èn omdat de mensen langer leven.

Nu zijn dat allemaal dingen die je simpel kan te weten komen door eenvoudig iets over het onderwerp te lezen - en tegelijk begrijp ik dat dit onderwerp niet voor veel mensen een hobby is. Maar ook moet je weten dat het dingen zijn die voor sommige visies, op het niveau van "de Aarde is plat", absoluut niet kunnen. Bijvoorbeeld, een dom links dat absoluut moet vasthouden aan "de armoede is de schuld van het kapitalisme" kan onmogelijk hebben dat je aantoont dat de mensheid altijd geleefd heeft in vermorzelende armoede, en dat het enige (maar dan werkelijk ook het enige) systeem dat ooit de productiviteit heeft bereikt om brede lagen van de bevolking uit de armoede te halen uitgerekend het kapitalisme was. Maar de cijfers voor de levensverwachting kan je wel degelijk uit een zeer diverse waaier van bronnen halen, en ze vertellen je precies dat: de hele mensheid heeft de hele geschiedenis lang bij een levensverwachting van in de twintig jaar gezeten, en kort voor de industriële Revolutie was het in sommige plaatsen opgelopen tot tegen de veertig... En sindsdien zitten we bij tachtig.

Dus fijn, bekijk die eerste oorzaak: de kindersterfte daalt dramatisch. In pré-industriëel Europa beliep de kindersterfte, dus het aantal kinderen dat stierf tijdens het eerste levensjaar gedeeld door het totaal aantal geboortes, vele tientallen percenten. Tijdens crisisperiodes (pest, honger, oorlog...) kon het oplopen tot 70 of 80%. Honger, ondervoeding, ziektes, gebrek aan hygiëne... beeld je in dat je dom links bent, en dat je moet ontkennen dat dat een uiting van armoede is; en dat wij die daar allemaal veel minder last van hebben dat "welvaart" kunnen noemen. Je houdt het niet voor mogelijk? Waar was dat ook weer, op het blog van LVB, dat er één na enkele posts discussie in wanhoop kwam verklaren dat de hoge kindersterfte beter was voor de mensen omdat er anders veel ziektes gingen uitbreken! Echt waar, ik zwéér het, het staat er trouwens ongetwijfeld nog ergens op...

En als je niet dom links bent en je staat even stil bij de redenen waarom de kindersterfte crasht (en overigens ook waarom de andere mensen ook minder snel sterven, met andere woorden: ouder worden): dan heb je wel niet veel behoefte om te ontkennen dat betere voeding, betere hygiëne, betere geneeskunde, betere beschutting tegen koude, geprivatizeerd maar zuiver water, en vele, vele andere eigenlijk wel uitingen van grotere welvaart zijn, neem ik aan?

Nu, dat zijn allemaal pogingen om het in een "kort" postje, en uit het blote hoofd, wat intuïtief duidelijk te maken. Het zou me nauwelijks meer tijd kosten om het uit een zeer diverse waaier van bronnen met verwijzingen en citaten te ondersteunen. Maar het is natuurlijk veel saaier, en je krijgt zo snel het verwijt dat je "gezagsargumenten" gebruikt...