Op voorzet van Paul Krugman (1) vraagt Ivan Janssens zich af waar de economische groei van de jongste tijd vandaan is gekomen. Immers, de vaststelling is dat de recente technologische ontwikkelingen (vereenvoudigd: "het internet") niet tot een even revolutionaire verandering in ons leven hebben geleid als de ontwikkelingen vanaf de late negentiende eeuw. En dat lijkt me wel juist. Hoe vaak mensen me ook aanspreken over "wat er allemaal niet veranderd is, zie eens die kinderen met computers op school" - ik kan niet nalaten te antwoorden dat dat allemaal nog niets is met een kleine eeuw geleden, toen er een verschil was tussen al die kinderen die op het veld of in de ateliers werkten en het feit dat er zelfs maar een school bestaat. Of het verschil tussen wel of geen electriciteit en stromend water in huis. En noem maar op.
En dus, onder vereenzelviging van technologische vooruitgang met productiviteitsstijgingen en dus economische groei (3), is het een redelijke vraag waar dan de groei van dat latere (ons) tijdperk vandaan komt. En daarop schrijft Ivan ineens "From taking on more debt obviously"
Maar dat lijkt mij een zeer vreemde "obviously". Telkens ik zoiets lees maak ik me zorgen over het mentaal mechanisme dat vertrekkend vanuit bepaalde axioma's de juistheid van bepaalde stellingen niet afleest aan de vraag of het klopt met de feiten, maar wel of het klopt met de axioma's (1). Bijvoorbeeld, een axiomatisch stelsel waarin de huidige crisis veroorzaakt werd door "teveel schulden", dit op zijn beurt als "bewijs" van het idee dat het "de schuld is van de overheid", kan gemakkelijk denken dat het werk gedaan is wanneer je uitkomt bij "door het aangaan van schulden" - waarna er, of wat had je verwacht, juist voorbij de horizon groot gevaar loert.
Maar is er werkelijk reden om zonder verdere vragen heel het onderwerp maar weer te herleiden tot "teveel schulden"? Zet de vraag waar de economische groei vandaan kwam ons werkelijk zo perplex dat we geen enkel ander antwoord kunnen bedenken? Om te beginnen ben ik eens gaan kijken bij Angus Maddison (5) en daar lijkt de economische groei (de stijging van het BNP per hoofd) van de VS voor het decennium 1998 - 2008 te zijn teruggevallen op 16% tegenover 23% voor het decennium 1954 - 1964. Dus aangenomen dat de technologische ontwikkeling is afgezwakt en dat dat zich vertaalt in dalende groei: dan is dat precies wat we te zien krijgen. Geen reden om op zoek te gaan naar extra factoren als "meer schulden".
Maar we kunnen verder gaan. Volgens Joel Mokyr (6) zijn er vier bronnen van economische groei: investeringen, meer (en ook "efficiëntere") handel ("markten"), bevolkingsaangroei en technologische vooruitgang. Maar zelfs hij laat dat voorafgaan aan de ruimte die er kan zijn om bestaande dingen beter te gebruiken. Bijvoorbeeld, ik vermoed dat er op het einde van de twintigste eeuw veel meer vrouwen actief waren in de arbeidsmarkt dan in het midden van die eeuw. Maar als je aanneemt dat er van een gelijke hoeveelheid mensen een pak meer aan het werk gaan: hoe hard moet je dan nog zoeken om te weten waar de economische groei vandaan kwam?
En vanaf dan is het gewoon checken of de factoren van Mokyr ons vooruit helpen. Kunnen de "investeringen" uit de te onderzoeken periode ons vooruit helpen? Ikzelf heb er geen flauw idee van: we moeten checken. Klopt het dat de markten sterk zijn uitgebreid en/of efficiënter geworden? Dat laatste denk ik wel: er zijn nu veel toenmalige ontwikkelingslanden die intussen zowel aanbieder als afnemer van producten zijn. Dus hoe hard hebben we dan "meer schulden" nodig om economische groei te verklaren?
Bevolkingsgroei lijkt me een moeilijke. Als economische groei gedefiniëerd is als "groeiend inkomen per hoofd" dan staat bevolkingsgroei in de noemer van de deling, en dan is er zelfs een omgekeerd (!) verband met groei. Maar ik heb nog geen enkele liberaal weten ontkennen dat je bevolkingsgroei, onder condities van technologische groei tot de positieve factoren mag rekenen. Ik blijf het een moeilijke vinden omdat we die technologische groei nu juist in vraag aan het stellen zijn. Waarmee we bij Mokyrs vierde factor gekomen zijn, en zolang we niet moeten beweren dat die helemaal is gestopt (het zou me geweldig verbazen...) is die factor alweer in zijn eentje een verklaring voor de economische groei van de jongste periode.
Op het eerste zicht echt heel weinig ruimte voor "het komt allemaal door de schulden". Laat staan dat dat "obviously" zo zou zijn...
-------------------------------------
(1) http://krugman.blogs.nytimes.com/2011/01/28/the-wal-mart-decade/
(2) http://www.ivanjanssens.be/dutch/blogeartikel.asp?link=235
(3) een zeer redelijke assumptie, zie bv Easterly, The Elusive Quest for Growth, chapter 8
of Sachs, A World without Poverty, chapter 3 (en vele, vele andere)
(4) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/02/complexe-wetenschappen-en-politieke.html
(5) http://www.ggdc.net/MADDISON/oriindex.htm
(6) Mokyr, The Lever of Riches, Introduction
2 opmerkingen:
Ik ben met je bedenkingen in feite akkoord, maar toch ben ik niet bereid die "obviously" te laten vallen. Ik had het in mijn blogpost eigenlijk over de voorbije twintig jaar. Aangezien in die periode de groei van de productiviteit niet geleid heeft tot een verbetering van het inkomen van de gemiddelde Amerikaan, noch tot een hogere return op kapitaal (de beurskoers anno 2010 staat terug op het niveau van anno 1995), is het alleen maar mogelijk om de toegenomen consumptie te finanieren via de opbouw van schulden. Ik denk dat het vrij evident is dat de voorbije twintig jaar de Amerikanen zich enorm in de schulden hebben gestoken om te consumeren. Nu blijkt dat de productiviteitscijfers met uitzondering van een "one shot" eigens einde de jaren 90, beneden de verwachting blijven, zie ik niet in welke andere verklaring er is voor de economische groei, die er wel geweest is.
Volgens mij plaats je gewoon twee feitelijke vaststellingen ("er was stijgende economische groei" en "er waren stijgende schulden") naast elkaar, je plaatst er een causaal verband tussen en je bent tevreden.
Maar het is niet omdat je *zegt* "het is alleen maar mogelijk" dat het ook nog waar is. Zoals ik al zei, het is *ook* mogelijk de toegenomen consumptie te verklaren door toenemende investeringen (maar dat weet ik niet), de toenemende technologie (een toename die zelf weliswaar gedaald is maar daarom niet verdwenen: geneeskunde!) en het effect van de vrouwen op de arbeidsmarkt (als niet langer 30 maar wel 50% van de bevolking werkt: dan is alles wat die extra 20% maakt OFWEL geconsumeerd/geïnvesteerd OFWEL in rook opgegaan, ergo, dat verklaart stijgende inkomens). (Ik zie overigens bij Angus Madisson dat het gemiddeld BNP per hoofd in de VS voor 2008 38% hoger ligt dan in 1988.)
Dus welke rol hebben de schulden nu gespeeld? Misschien zijn ze wel negatief; hadden we het zonder "schulden" nog beter gedaan? Misschien spelen ze integendeel een noodzakelijke, katalyserende rol? Zie bv mijn vroegere post:
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2010/05/de-stijgende-papierratio.html
Als er al minstens zes eeuwen een (explosief) stijgende relatie is tussen de papieren economie en de reële economie, dan is misschien ook de laatste twintig jaar gewoon het doortrekken van een trend?
Dus ik vind dat al die vragen over de rol van de schulden in de economie en de recente geschiedenis uitstekende vragen zijn, maar ik blijf bij mijn indruk dat de snelle antwoorden meer verificaties van de assumpties zijn dan overeenkomsten met de feiten.
Een reactie posten