Waar zijn al die Newtons?

Volgens Angus Maddison, The World Economy, Historical Statistics, (2003) leefden er in het West Europa (12 landen) van het jaar 1,700 ongeveer 70 miljoen mensen. In het jaar 2,000 waren het er 324 mio. Bijna 5 keer zoveel.

Het West Europa van het jaar 1,700 is geen plaats en tijd om mee te lachen. Het was de tijd van Newton en Leibniz. Dat waren zodanige kanonnen dat de namen van een reeks gewone genieën uit die tijd (Huygens, Bernouilli 1 en 2, Hooke... ) ervan in de vergetelheid zouden raken. Het was de tijd van Bach. Leonhard Euler werd geboren. Haydn en Mozart waren niet ver weg. Er waren al stoommachines aan het werk. Er was teveel om op te noemen, eigenlijk.

Even aangenomen dat de mensheid als geheel de laatste duizenden jaren niet slimmer of dommer is geworden. Als er nu vijf keer meer mensen leven in hetzelfde gebied als toen, waarom zijn er dan niet vijf keer meer genieën van hetzelfde kaliber? Let wel, ik twijfel er niet aan (hoewel ik er eigenlijk geen flauw benul van heb) dat je vandaag een concentratie topgeesten in wetenschap, technologie en kunst kan aanwijzen die ruwweg zal overeenkomen met de concentratie die je altijd zal aantreffen.

Maar dat is niet waar je het over hebt als je praat over Newton en Leibniz en Euler en Bach. Als je het over die namen hebt, dan praat je niet over je normale intellectuele elite, maar over mensen waar de andere genieën les van krijgen. Het zijn de namen die 300 jaar later nog steeds klinken als een klok. En eerlijk gezegd betwijfel ik of we er dààrvan voor het jaar 2,000 evenveel kunnen opnoemen als we dat kunnen voor het jaar 1,700. Terwijl de statistiek zegt dat we er vijf keer méér zouden moeten hebben.

Als ik het antwoord wist, zou ik het niet moeten vragen. Natuurlijk, enkele eerste aanzetten liggen voor de hand. Er zijn vandaag ook 6.5 miljard mensen op de planeet. Ook daarvoor geldt dat de concentratie Newtons ruwweg dezelfde als altijd moet zijn. (We zullen het gekronkel waarmee een bepaald krijgshaftig rechts probeert vol te houden dat dat in werkelijkheid causaal correleert met huidskleur glimlachend - nee: honend schaterend - naast ons neerleggen.) En dan liggen antwoorden op de vraag "waar zijn al die Newtons?" voor de hand.

Als je leeft in zeer agrarische samenlevingen (Afrika; ook Indië en China, minstens tot voor zéér kort), of in communistische samenlevingen (China; ook Rusland en sattelieten tot voor zeer kort) of in grootgrondbezitter samenlevingen (Zuid Amerika), dan leef je in zeer conservatieve samenlevingen die niet bevorderlijk zijn voor innovatie van welke soort ook. En dus werken al die Newtons op het land of in de mijnen, of zitten ze in heropvoedingskampen, of als het meezit spenderen ze hun tijd in het doen kloppen van de feiten met de Dialectiek.

En dus is het zeer gemakkelijk zich voor te stellen dat er vandaag in West Europa een vijftal Newtons en een vijftal Leibniz'en kunnen rondlopen, zonder dat we ze te zien krijgen. Er kunnen omstandigheden bestaan die maken dat ze onzichtbaar blijven. Maar de omstandigheden die ik me daarvan kan indenken zijn varianten op een enggeestig conservatisme. En met alle kritiek die ik (net als iedereen, veronderstel ik) heb op onze wereld van vandaag, heb ik niet het gevoel dat we leven in het soort verstikkende omstandigheden die we associëren met de Afrikaanse armoedeval of met een communistisch regime. Ik denk integendeel dat als je vandaag Newton bent, je veel en veel beter geplaatst bent om je te tonen dan in het West Europa van het jaar 1,700.

Dus waar zijn ze? Het feit dat we ons kunnen voorstellen dat ze er zijn zonder dat we ze zien is iets heel anders dan weten waarom ze er zijn zonder dat we ze zien. En uitgerekend dat is iets dat ik nu wel eens echt zou willen weten.