Het Pluriversum

Zopas steek ik een steenweg over, met twee maal twee baanvakken, en halfweg het eerste vak zie ik dat de wagen die van links komt veel sneller rijdt dan ik had ingeschat. Mijn drafje verandert in een looppas, en nog ziet het er niet goed uit. Drie passen sprint en daarmee sta ik op een vluchtheuvel - zonder echt in gevaar te zijn geweest. Geen gierende remmen, ook geen boze claxon, maar het is mogelijk dat de passerende voetganger die er op stond te kijken zich afvroeg of ik dronken was.

Een bepaalde soort gedachtenexperiment - ik zit ver beneden het niveau waar ik me kan afvragen of ik het over een "theorie" mag hebben - zegt dat ons universum een onderdeel is van een oneindig grote verzameling universa, waarin op elk moment alles wat kan gebeuren ook werkelijk gebeurt. Dus ben ik in oneindig veel gevallen heelhuids overgeraakt (terwijl in één van die universa een meeuw iets op mijn hoofd heeft laten vallen). Maar ook ben ik in enkele van die universa gestruikeld en de auto is gewoon over me heen gereden. In sommige universa die heel sterk lijken op ons universum - dat er voor de mensen die daar overeenkomen met mijn familie, vrienden, kennissen, collega's en lezers even reëel uitziet als het onze - ben ik nu dood. In sommige universa is voor de mensen uit de familie een ramp gebeurd, zitten collega's ontsteld te kijken (jaaajajajajajaaaaa, open doel, trap hem er maar in, komaan, hup, je kan het!) en duurt het nog even voor de lezers van het blog weten waarom er maar geen updates meer komen. Waarna ze schouderophalend denken "jammer, 't was af en toe toch wel geestig". Even reëel voor hen als het voor mij reëel is dat ik nu (maar wat betekent "nu"?) op een toetsenbord zit te hameren.

Dat concept van al die bestaande universa lijkt als idee absoluut waanzinnig. Ikzelf kom er tegen in opstand met als idee dat de materiële basis van een dergelijk pluriversum ontbreekt (maar hoe zou ik dat in godsnaam kunnen weten?). Maar in zijn "The Fabric of Reality, 1998" (een boek waar ik overigens zo goed als niets van gesnapt heb, dus vraag me er verder niets over) zegt David Deutsch dat de waarneembare realiteit een aantal eigenschappen vertoont die even waanzinnig zijn als dat idee. Natuurlijk staat het iedereen vrij om "theorieën" als het pluriversum wegens waanzinnig af te wimpelen, maar de gebeurtenissen die door allerlei quantumtheorieën worden beschreven, en ook werkelijk gebeuren zoals beschreven - die gebeurtenissen zijn er wel degelijk, of je ze nu wil afwimpelen of niet.

En als we weten dat die gebeurtenissen er zijn, omdat we ze kunnen zien, en als fysici nauwelijks theorieën kunnen bedenken waarom ze gebeuren zoals ze gebeuren, tenzij ze van het niveau zijn dat er een pluriversum bestaat waarin op elk moment alle mogelijke gebeurtenissen ook werkelijk gebeuren, terwijl wij er daarvan één waarnemen... Wel, als je eenmaal waanzinnige dingen aanneemt omdat je ze kan zien, dan kan je al even goed minstens even rekening houden met waanzinnige ideeën die er bij horen, nietwaar?

Het leuke is dat het je een voorzet geeft om vanuit een heel andere gezichtshoek over dingen na te denken. Zou ik mogen wedden dat iemand die tot hier heeft gelezen al een paar keer met de blik op heel ver weg zichzelf in oneindig veel varianten heeft zien bewegen door het pluriversum? Hey, heb je je daarbij afgevraagd wat (bijvoorbeeld) de vrije wil betekent, indien je tegelijk oneindig vaak bent overgestoken, en tegelijk oneindig vaak bent blijven staan, en bij dat oversteken enkele keren bent gestruikeld en overreden, en... Maar in elk geval, als je alles tegelijk hebt gedaan - hoe zit dat dan met die "vrije wil"?

Om alleen maar dit voorbeeld te noemen, natuurlijk...