De Koek: vergroten, of verdelen?

Wat is "sociaal", lees ik in een krant, de koek verdelen, of de koek vergroten? We herkennen de typische verzuchting van de socialistische, respectievelijk de liberale vleugel van het politieke denken. En aangezien we niet verplicht zijn om voor de zoveelste keer ons eigen mantra te herhalen ("vergroten, natuurlijk!"), kunnen we ook eens proberen er over na te denken.

Ik begin met me af te vragen wat er te verdelen valt, als je geen werkende economie hebt. Zo heb ik eens een middeleeuwse burcht bezocht, het kan wel die van Godfried in Bouillon geweest zijn. Een vochtig, tochtig, duister hol, met oncomfortabel kleine ramen - nu ja: muuropeningen. Godfried zal één van de rijkere mensen van zijn tijd geweest zijn: de rest leefde in hutten - als ze al het geluk hadden een dak boven hun hoofd te hebben. Ik neem mijn tijdmachine en stuur Godfried de vakbonden op zijn dak! Veel geluk, vakbonden! Ik weet zeker dat het verdelen van de vochtige stenen van Godfried de gemiddelde levensverwachting van die tijd kan doen stijgen van 20 jaar naar 20 jaar en een half uur.

Ziet het verhaal er even slecht uit als je een rijke economie hebt, waarvan de opbrengsten evenwel geconcentreerd zitten in de handen van een rijke elite? Wel, ik geloof niet erg in de "het zal vanzelf gaan" theorie, maar het is minstens in theorie mogelijk dat de toestand "vanzelf" verbetert. Het is mogelijk dat de rijke elite zichzelf nog rijker kan maken door mensen aan het werk te zetten. Aangezien dat zal gebeuren aan uitbuitingslonen is het mogelijk dat anderen ook mensen aan het werk willen zetten, zelfs aan iets hogere lonen: winsten aan iets minder dan uitbuitingslonen zijn tenslotte nog steeds winsten. En dus trekt ook dat nog steeds kapitalen aan die ook weer iets hogere lonen zullen betalen (per wet van vraag en aanbod: als er meer vraag is naar arbeidskracht stijgt de prijs). Enzovoort, tot de lonen tenderen naar het niveau waar de activiteit niet langer winstgevend is.

Mooie theorie, hé? Wie het wil weten kan met zijn eigen ogen zien dat het vaak nog werkt ook. Het is evenwel even gemakkelijk te zien dat er voorbeelden zijn waar het niet werkt, en daarom ben ik het met de linkse critici eens dat de "het zal vanzelf gaan" theorie niet zo overtuigend is. Toch even signaleren dat ook David Landes in zijn Wealth and Poverty of Nations hetzelfde zegt, in zijn hoofdstuk over Zuid Amerika. Voor zover ik dat tenminste goed begrepen èn onthouden heb, had ik geen linkse critici nodig om te weten dat de vanzelftheorie twijfelachtig is.

Maar als het niet mogelijk is door "sociale strijd" de welvaart van een economie te verhogen, als die geen gram welvaart produceert; en als het wel mogelijk is - al was het maar in theorie, en vaak genoeg ook in de praktijk - de welvaart van een economie te verhogen als die economie heel veel maakt, zelfs zonder een gram sociale strijd...

Wat blijft er dan over dan te concluderen dat je heel veel meer kan doen voor de proletariërs aller landen door de economie te laten draaien, eerder dan de verdeelsleutels?

En als we dat inzicht nu eens achter de kiezen konden krijgen, en houden, dan zou het interessant zijn ons af te vragen welke rol te sociale strijd uiteindelijk toch wel zal gespeeld hebben. Bijvoorbeeld wil zelfs een neo-liberaal als ik echt wel toegeven dat er nu eenmaal geen zwart-wit tegengestelde gevallen zijn als hierboven, maar altijd mengvormen. Zo zou ik best wel eens willen nadenken over de vraag of een eenheid extra geproduceerd fortuin meer zou gaan opbrengen, indien dat extra fortuin zich gewoon toevoegt aan de schatkisten van zij die al fortuinen hebben, dan wel wanneer we dat in heel kleine sommetjes zouden verdelen over mensen die er, pakweg, basisbehoeften voor hun babies mee zouden financieren.

Het zou me niets verbazen als de linkse critici in dat soort richtingen een betere voedingsbodem voor hun ideeën zouden vinden, dan in de eindeloze herhaling van de herverdeelslogan. Maar ze zullen zelf wel het beste weten wat goed voor ze is, veronderstel ik?