Op de site van Brad DeLong bevindt zich een grafiek die een verband uitdrukt tussen welvaart (in inkomen per hoofd) en bevolkingsaangroei:
http://www.j-bradford-delong.net/movable_type/2003_archives/001849.html
Wat je ziet is een omgekeerde “U”, met een breed middenstuk. Uiterst links op de X-as bevindt zich het punt “400 USD per jaar” (het zijn Maddison’s 1,990 PPP dollars). Dat is ongeveer het subsistentieniveau, (één dollar per dag zou 365 USD per jaar zijn) en in die regio waar de mensen net genoeg hebben om niet van honger te sterven, of iets meer, groeien bevolkingen in het beste geval langzaam. Naarmate je naar rechts opschuift – het inkomen per hoofd stijgt – stijgt de grafiek snel: de bevolking groeit sneller. De puntenwolk laat erg uiteenlopende waarden zien, tot boven de 3%, en het gemiddelde haalt tegen de 2% (groei per jaar).
Die niveau’s, denk ik te zien, halen we ergens vanaf 3 tot 4 USD per dag. Wanneer we voorbij dat punt verder naar rechts schuiven zie je dat die samenlevingen een ruwweg constante bevolkingsgroei vertonen, tot je aan de circa 10 dollar per dag komt (ik neem bewust uit alle mogelijke ruwe benaderingen die ik kan vinden de mooiste ronde getallen, natuurlijk). Vanaf dan daalt de groei redelijk snel naarmate samenlevingen nog rijker worden. Het meest rechtse punt op de grafiek is 22,000 USD, zeg, een 60 dollar per dag. De grafiek zelf loopt niet zo ver maar is dan alweer onder de 1% gezakt, en de punten op de wolk zitten veel dichter bij elkaar.
Dat is één ding om in het achterhoofd te houden. Er is géén simpel verband tussen welvaart en bevolkingstoename. Om te beginnen kijk ik hier alleen naar de welvaart als oorzaak van toe- of afname van bevolkingsaantallen, en niet omgekeerd. Zelfs dan is het verband positief als je naar voldoende arme samenlevingen kijkt, gemiddeld neutraal in de middelste zones (met andere woorden: je kan beide effecten waarnemen) en negatief in de rijkere zones.
Het feit dat het verband niet “simpel” (het woord is in een niet-denigrerende zin gebruikt) is, betekent niet dat je er niets mee kan aanvangen. Bijvoorbeeld, als je in een zeer arme samenleving de welvaart verhoogt, dan zal de bevolking ook toenemen. Op dat punt van de curve verklaart de “wet” van Malthus (1) waarom het erg moeilijk is de welvaart van arme samenlevingen blijvend te verhogen. Zoals het artikel voorrekent stijgt de bevolking al gauw sneller dan de productiviteit, en omdat welvaart gelijk is aan productiviteit per hoofd daalt bijgevolg de welvaart weer naar de lagere niveau’s van vroeger.
Dat is een goed vertrekpunt, omdat het plausibel en logisch is, en ook historisch het vertrekpunt was. Dat betekent dat we ons moeten afvragen waarom het aan het andere eind van de curve precies andersom is.
Het punt is dat de grootte van bevolkingsgroei (anders dan je zou denken) op de meeste punten van de curve niet afhangt van hoeveel kinderen de mensen krijgen. De mensen krijgen namelijk op die meeste punten van de curve heel veel kinderen, meer dan ze kunnen in leven houden. De stijgende welvaart waar we het over hadden beïnvloedt dan ook niet hoeveel kinderen ze krijgen – want dat is een eerder constant getal – maar wel welke proportie daarvan overlijdt. Stijgende welvaart leidt dan tot dalende mortaliteit, ergo, meer mensen blijven leven, ofte “de bevolking groeit sneller”.
Het is dat “tamelijk constant aantal kinderen” dat de mensen krijgen op “de meeste punten van de curve” waar verandering in komt als het lukt (tegen Malthus in) om de welvaart ver genoeg naar rechts op de curve te duwen. Ergens voorbij die 10 USD per dag blijkt dat mensen minder kinderen beginnen te krijgen. Merk op, dat zijn niveau’s die in de geschiedenis meestal niet gehaald werden. Dan bleef de bevolkingsgroei hoog en dat at weer de welvaartstoename op: enzovoort.
Maar in sommige samenlevingen lukte het toch om voorbij die 10 USD te raken. De mortaliteit was op dat punt al flink aan het dalen, en met dat of andere factoren als oorzaak vonden de mensen het niet langer nodig zoveel kinderen te krijgen en de bevolking groeide minder snel – tot het punt dat zeer welvarende samenlevingen stagneren en zelfs kunnen dalen.
Ziedaar. Alles bij elkaar is het niet buitengewoon complex, maar het is toch ook niet triviaal simpel. Het gevolg is dat je er propaganda mee kan maken: de bestemmelingen van propaganda zitten op een punt waar er weinig verschil lijkt te zijn tussen de complexiteit van het bovenstaande en van de relativiteitstheorie. Bijvoorbeeld, krijg ik net weer in een usenetdiscussie te zien, als een bepaald land in ijltempo in armoede wegzinkt, dan is dat (of wat had je gedacht) de schuld van de Amerikanen. Temidden van een reeks factoren die ik kon opgeven, en waarbij de Amerikanen in de verste verte nergens te bekennen waren, zat het feit dat de bevolking op één generatie tijd verdubbeld was. “Hoe”, klinkt het dan, “een stijgende bevolking was toch juist symbool van stijgende welvaart?”
Ja, op een heel klein stukje van de curve, en als je vooral geen dynamisch standpunt inneemt, kan je er die uitspraak uit isoleren en vervolgens op een toon waaruit blijkt dat je weet dat je van je parochianen gelijk zal krijgen, in de discussie werpen. De “weigering te weten” (2) – als noodzakelijke voorwaarde voor het maken van propaganda komt het niet alleen bij religieuze fanatici voor, natuurlijk.
----------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/04/malthus.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/06/de-weigering-te-weten.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten