Laatst moest ik terugdenken aan een usenetdiscussie van verschillende jaren geleden. Die ging over het probleem van "arm en rijk". Sommige landen zijn arm, andere zijn rijk en de vraag is hoe dat komt. Bovendien weten we dat doorheen de geschiedenis rijke landen vaak arme landen hebben geplunderd. Dat geeft de mogelijkheid om tussen de polen "arm" en "rijk" twee mogelijke causaliteiten te leggen:
A. De rijke landen zijn rijker (en dus machtiger) dan de arme omdat zij de welvaart van de arme landen hebben geplunderd, en nog plunderen.
B. De rijke landen hebben de arme landen geplunderd omdat zij rijker (en dus machtiger) waren, zodat ze andere landen konden plunderen.
Nu vind je stelling (A) terug als één van de grote stellingen van het Marxisme, terwijl je stelling (B) terugvindt bij wat ik "luciede rechts" probeer te noemen (1). Natuurlijk zijn beide heel goede hypothesen, die ook in zekere mate beide waar kunnen zijn... Een heel interessant onderwerp, en in hun "luciede" variant kunnen zowel "links" als "rechts" ons daar interessante dingen over vertellen.
Het gaat mis wanneer stellingen veranderen in dogma’s, en boven elk contact met de realiteit uitstijgen. Een voorbeeld uit discussies van jaren geleden. De plunderingen door de Spanjaarden van het Zuid Amerikaanse zilver was de aanzet tot de "primitieve accumulatie" van kapitaal, die op zijn beurt tot de Industriële Revolutie leidde, en zo tot de Westerse werelddominantie. Het Westen was rijk omdat het zilver van de Indianen had geplunderd!
Maar daarmee zijn veel problemen. Eén van die problemen lijkt me dat de Spanjaarden dat zilver plunderden in de zestiende en zeventiende eeuw, en dat de Industriële Revolutie op gang kwam in de negentiende. Als we zien dat "oorzaken" gescheiden raken van "gevolgen" met een verschil van eeuwen, dan lijkt het me dat onze causaliteit nog niet perfect is, nietwaar? Veel erger nog is dat Spanje ten tijde van de plunderingen al één van de leidende wereldmachten was: vergelijk met stelling (B). Terwijl de geschiedenisboeken over de tijd nà die periode bol staan van titels en uitdrukkingen als "the decline of Spain". Dus, vroeg ik me af, hoe zou het gegaan zijn als de Spanjaarden na de zilverroof een Industriële Revolutie op gang hadden gebracht, en tesamen met de eeuw van de Verlichting ook nog de Nieuwe Wereld hadden ingepakt... en aan het einde van een lange rit was niet het Noord Amerikaanse Washington, maar wel het Zuid Amerikaanse Buenos Aires de politieke hoofdstad van de wereld? Wel: de plunderingen van het zilver... "primitieve accumulatie"... Industriële Revolutie... enzovoort. Dat is wat de theorie zou gezegd hebben.
En nu de feiten het letterlijk tegendeel zijn? Wat zegt de plunderthoerie als blijkt dat de plunderaar terechtkomt in een ineenstorting van historische proporties?
De plundertheorie zegt precies hetzelfde! De "primitieve accumulatie van kapitaal" en de rest blijken precies even waar te zijn, of de plunderingen nu worden gevolgd door werelddominantie, of integendeel door ineenstorting! Dat is wat ik bedoel met "stellingen die boven elk contact met de realiteit uitstijgen". Als je iets moet beweren en volhouden totaal los van hoe de wereld er uitziet, dan hangt het niet meer van die wereld af, maar van wat de spreker wil geloven.
En daar was jaren geleden nog een ander voorbeeld van, en daar moest ik aan denken toen er in een recente uitwisseling sprake was van vragen als "wat is welvaart?" en hoe meet je dat, enzovoort. Het was destijds opvallend hoe een bepaald soort links zich dezelfde vraag stelde - het is op zich dan ook een heel goede vraag - maar wel pas nadat er met het standaardverhaal grote problemen optraden. Het standaardverhaal, immers, beweert dat het Westen, en het kapitalisme, en de rest van de meute, de oorzaak is van de ellende in de wereld. “Bhopal!” kreeg ik laatst nog naar het hoofd geslingerd. Alleen, naar een brede waaier van criteria heeft de wereld het de 57 eeuwen sinds het ontstaan van de beschavingen heel slecht gedaan, en sinds de twee tot drie eeuwen na de Industriële Revolutie begon de wereld het veel beter te doen. Bijvoorbeeld, de gemiddelde levensverwachting bij geboorte die overal en altijd ergens tegen de dertig jaar lag, reikt nu in het Westen naar de 80 jaar. In Indië, in het land en de eeuw van Bhopal, is de levensverwachting gestegen van de standaard 30 naar 60 jaar.
En toen ging de conversatie ongeveer als volgt:
Koen: "Als het kapitalisme de oorzaak is van de armoede - hoe kan er dan al armoede zijn sinds millennia voor er van kapitalisme sprake is?"
Marxist: "Het punt is, armoede en sterven van honger vandaag is iets heel anders dan armoede en sterven van honger millennia geleden."
Koen: "Hoezo, armoede en van honger sterven is vandaag iets heel anders dan millennia geleden???"
Marxist: "Wel, sterven van honger naast de lege koelkast van destijds is erg, maar sterven van honger naast de volle koelkast van vandaag is nog veel erger."
Koen: "Maar zelfs als dat "erger" is, in een betekenis die ik je om het gemakkelijk te maken niet zal vragen te definiëren - hoe zou dat sterven van honger van destijds minder een symptoom van 'armoede' (want daar hadden we het toch over) zijn dan nu?"
Marxist: "Ach, het is misschien niet zozeer een kwestie van armoede, maar het is in ieder geval barbaars."
Dat is nu een voorbeeld van wat ik het snel verzetten van de doelpalen noemde. Eerst sinds lange jaren jammeren over de armoede, maar als puntje bij paaltje kwam volgde er een zin die begon met "jamaar, ik bedoelde eigenlijk". Hij wilde “eigenlijk” niet meer beweren dat "wij" de armoede veroorzaakten, maar wel dat we "barbaars" waren. En dat mag van mij! Dat lijkt mij een zeer interessant onderwerp van gesprek! Maar zeg dat dan misschien van bij het begin? Want anders voel ik de behoefte om eerst samen vast te stellen dat we in de toekomst geen beweringen meer hoeven te aanhoren, dat wij die armoede veroorzaken. Onnodig te zeggen, zeker, dat ik op dat moment tot hopeloos geval werd verklaard, met wie hij niet meer wilde discussiëren?
En dat is erg jammer. De discussie kon enkel gevoerd – of beter gezegd: mocht enkel gevoerd - worden in termen van het Westen dat de armoede had veroorzaakt. Terwijl de realiteit is dat het Westen integendeel de welvaart heeft veroorzaakt; de welvaart die het mogelijk maakt het blijven duren van hongersnood 'barbaars' te noemen.
En dat is de reden waarom ik in dit soort gevallen spreek van "dom links". Ze plaatsen zichzelf buitenspel, met een ideologische eis die lijnrecht tegen de meest simpele feiten ingaat. Een beetje zoals "dom rechts" aan elke prijs aan de Islam wil verwijten dat ze de oorzaak zijn van ecologische degradatie, die er al was sinds millennia voor de Islam er was. Naar de realiteit kijken is verboden, erover nadenken is ook verboden, elke conversatie verzandt in een poging om ze die feiten toch te laten zien, en eindigt in een wrokkig stopzetten van de discussie. En als we ons afvragen waarom we zo weinig vooruitgang maken - ha, dat is de schuld van het kapitalisme en de Islam, natuurlijk (2).
-----------------------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/08/rechts-maar-toch-goed-david-landes.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/09/de-opvallende-parallel-tussen-dom_26.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten