Racisme: Misdrijf, Opinie of... Theorie?

Eerst de show verklappen. Racisme is een theorie!

(Koen bukt zich om de rondvliegende projectielen te ontwijken.)

Niet voor de eerste keer woedt er op usenet een discussie die zegt dat de oorzaak van de welvaartsverschillen op de wereld genetisch van aard is. Deze keer ging het er tamelijk bedachtzaam aan toe. En als iemand een goed punt maakt, dan verdient dat er even op in te gaan.

Ik probeer dat goed punt in eigen woorden. Een overzicht van de volkeren van de wereld, in één kolom gerangschikt naar BNP per hoofd (of welk criterium voor “beschaving” je maar wil gebruiken) en in een volgende kolom naar huidskleur, toont overeenstemming tussen lichtere kleuren en hogere welvaart. Als deel-oorzaak lees je vaak dat blanken een hoger IQ hebben dan Noord Afrikanen of Arabieren, terwijl die weer een hoger niveau halen dan zwarte Afrikanen. De theorie bezorgde zichzelf nog een air van eerbiedwaardigheid en objectiviteit met “de” (!) Aziaten die een hoger IQ hadden dan blanken, en na wat verwijzingen naar Aziatische groeimirakels was ook die flank gedekt.

Of je ervoor kan aangeklaagd worden weet ik niet, maar ik denk dat het wel klopt dat je een grotere kans hebt dat iemand welvarender is, naarmate zijn huidskleur lichter is. Als iemand het daar niet mee eens is kan hij me zeker overtuigen dit publiek terug te nemen. Eén methode is dreigen met zware straffen. Een andere methode is de tabel werkelijk op te stellen, de gebruikte criteria ondubbelzinnig en controleerbaar publiek te maken, en me zelf doen inzien dat de feiten niet kloppen. In afwachting neem ik aan dat ze wel kloppen.

Dus: een theorie. Er zijn waarnemingen, er is een correlatie, en de theorie zegt dat uit de correlatie ook nog een causaal verband blijkt. Dezelfde oorzaak (“ras”) van de kleur van onze huid, verklaart ook welk IQ en/of beschavingsniveau mensen (kunnen) halen.

En sta me toe (voor een laatste keer) mijn zaak nog erger te maken. Niet alleen is “racisme” (de theorie die al het bovenstaande beweert) een theorie; het is ook nog een wetenschappelijke theorie!

Dat laatste volgt uit een puur technisch criterium. Dat criterium stelt dat een theorie “wetenschappelijk” is, indien de onderzoekers rekening houden met de mogelijkheid dat de theorie fout is (1). Een theorie die zegt dat God de maker is van hemel en aarde, plus alles ertussenin, kan nooit fout zijn. Wat je ook te zien krijgt, God heeft het altijd zo gemaakt. Géén wetenschap, wel een geloof.

Tenslotte moet je weten dat ik al jaren van de daken schreeuw dat de theorie ook werkelijk fout is. Maar als je een theorie fout noemt – los van de vraag of dat terecht is – kan je (vanzelfsprekend) niet beweren dat de theorie “nooit fout kan zijn”. Daarom denk ik dat racisme een wetenschappelijke theorie is (die bovendien fout is).

Er zijn zoveel verschillende redenen waarom de theorie volgens mij fout is, dat ik ze hier niet allemaal kan behandelen – maar Google is your friend! Hier volgt slechts één van mijn kritieken.

De theorie vertrekt van een waarneming: de tabel waarover ik het had. Wij, de tabellenmakers van het jaar (pakweg) 2,000 zijn echter als een soort buitenaardse bezoekers, die één keer de planeet bezoeken, tabellen opstellen en alweer vertrekken naar de volgende. Hoe meer we deze procedure aanvaardbaar vinden; hoe meer we het opstellen van de tabel en de conclusies een correcte methode vinden, hoe meer ik nog een Socratisch vraagje heb.

Waarom zou de tabel, opgesteld door bezoekers uit het jaar 2,000 beter zijn dan een tabel uit een willekeurig ander tijdperk?

Onze soort Homo sapiens bestaat al (een grootte-orde van) 100,000 jaar. Dus is een verschil van één millennium één percent van de tijd sinds we bestaan. Bijgevolg is er geen enkele reden om aan te nemen dat de tabel uit 2,000 AD beter is dan de tabel uit 2,000 BC was, of dan de tabel die in 6,000 AD zal gemaakt worden. En we hoeven echt niet zover terug te gaan om heel andere tabellen te zien verschijnen. Een halve eeuw geleden leidden economisten uit de schrijnende armoede van Oost Azië een somberder toekomst voor, pakweg, Korea af dan voor Afrika; omdat een “verkeerde cultuur” en de bevolkingsdruk (2) de toestand er hopeloos maakte (3).

En als de tabel van het jaar 1960 op twee generaties tijd zo gediscrediteerd kan zijn, waarom zou dan uitgerekend de tabel van het jaar 2,000 ons de waarheid, en niets dan de waarheid vertellen?

Als we gaan naar een overzicht in termen van millennia wordt het Socratisch vraagje nog prangender. In het jaar 0 was het noorden van de Middellandse Zee het Centrum van de west-Euraziatische wereld. Maar naar het jaar 1,000 AD toe was dat noorden teruggevallen tot een toestand van quasi-barbarij, terwijl het zuiden mogelijk de meest vooraanstaande beschaving van de Aarde bevatte. Welke conclusies had de rassentheorie uit de tabel getrokken in resp. 0 en 1,000 AD?

En op het moment dat de beschavingen ontstonden, 6,000 jaar geleden (4), lagen die allemaal rond de dertigste breedtegraad (noorderbreedte). Dus: van Egypte, over “de Levant” naar Mesopotamië, en vandaar via Perzië en India tot in China. Het zou millennia duren voor de eerste tekenen van gelijkwaardige beschavingen verschenen in Europa. Welke conclusie had de rassentheorie getrokken in 4,000 BC, en in 3,000 BC, en in 2,000 BC? En als die conclusie er in het jaar 0 zo heel anders had uitgezien, en in 1,000 AD nog eens anders en in 2,000 AD wéér omgekeerd – wat zegt dat dan over de de conclusies die de rassentheorie vandaag met zoveel zelfzekerheid trekt?

Er bestaan op de theorie die ik “racisme” noem veel grondiger kritieken, van biologische of anthropologische aard. Deze post houdt het beperkter. Het is op zich een goed punt een tabel te maken met in één kolom de waarde van huidpigmenten van verschillende volkeren, en in een andere BNP per hoofd of IQ, of zoiets. Maar het is geen goed punt meer, als we de tabel van dat ene moment als zaligmakend beschouwen. Laat staan, zoals in dat soort discussies vaak gebeurt, krampachtige manoeuvres uithalen om de tabellen van de andere periodes weg te moffelen, om zo de gewenste “conclusies” te handhaven.

-----------------------------------------
(1) De filosofisch-technische term is “falsifiëerbaarheid”.
(2) Easterly, The Elusive Quest for Growth, Economists' Adventures and Disadventures in the Tropics, 2001, hoofdstuk 10, titel 6.
(3) Het is natuurlijk interessant te zien dat een soort “natuurlijk experiment” twee generaties nodig had om te tonen dat noch de toenmalige tabel, noch de cultuur of de bevolkingsdruk een goede voorspeller was van toekomstige (wan)prestaties, maar wel de aanwezigheid van een Marxistische dictatuur...
(4) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/05/het-zevende-millennium.html