Er zijn twee (en slechts twee) soorten "analyses" over hoe het nu verder moet met de financiële crisis: luciede gekakel en dom gekakel. Luciede gekakel herken je aan de vorm “er is niemand die het weet maar ik zou willen opmerken dat…”. Dom gekakel herken je aan varianten op het thema “zoals ik altijd heb gezegd (…) en bijgevolg is de oplossing (…) en wanneer gaan de anderen dat nu eindelijk doorhebben”. Maar meer dan gekakel is er helaas niet; zoals de grootste specialist in hydrologie niet veel kan zeggen als hij de tsunami op zich ziet afkomen.
Eén van de dingen die ik probeer op “luciede gekakel” niveau te brengen is het concept “domino effect” (1). De vraag die ik stelde luidt: “zie ik iets over het hoofd?”, gevolgd door een vrij gedetailleerd verhaal waarop iedereen iets mocht antwoorden. In de mate dat je niet echt een antwoord vindt stel ik voor dat je minstens rekening houdt met wat daar staat.
Het is van (zeer, zeer groot) belang voor discussies die woeden tot in de Amerikaanse regering, maar ook op blogs zoals bij LVB (2). Tegenover “domino effect” staat het discours dat we de banken met foute investeringen en dus insolvabele balansen maar failliet moeten laten gaan. Daar wil ik, steeds op het niveau van “luciede gekakel” (“correct me if I’m wrong”) het volgende beeld bij meegeven.
Als je kijkt naar een sector als, pakweg, de staalindustrie, dan kan je die zien als een vloot van individuele schepen die allemaal varen op de stroom van de (staal)economie. Als er zijn die hebben geïnvesteerd in de technologie van het verleden en daarom op de fles gaan is dat heel erg voor werknemers, beleggers, leveranciers, en de rest. Maar, zegt de (IMHO onberispelijke) economische theorie, als je dan belastinggeld gebruikt om die te beschermen, dan beloon je foute economische beslissingen en eindig je met een productie apparaat dat de producten van het verleden maakt: een slabakkende economie.
Dus laten “we” die ondernemingen zinken, en de resterende 95% van de vloot vaart verder met een moderne, efficiënte productie, waarover de mensen zo tevreden zijn dat ze er hun geld voor willen betalen. En desnoods, als het bijvoorbeeld over producenten van middeleeuwse kanonskogels gaat, gaat heel de industrie voor de bijl, omdat we nu eenmaal niet willen dat veel mensen middeleeuwse kanonskogels produceren.
Per analogie willen de aanhangers van “laat de insolvabele banken failliet gaan” met de gezonde banken verder varen, en zo het systeem weer rechttrekken. Mijn probleem is dat zonder antwoord op de “domino effect” vraag het “vlootbeeld” fout is. Veel meer dan een vloot individuele schepen maakt “domino effect” van de banksector één enkel schip met diverse compartimenten. Waar het desnoods mogelijk is om een brandende kist of reddingsloep overboord te smijten is het niet mogelijk om een heel compartiment van een schip af te zagen en verder te varen alsof er niets aan de hand is. Het is voor iedereen: pompen of verzuipen.
Maar zolang mensen eerder in termen van een vloot dan van een schip denken is het niet moeilijk dat ze dat “verzuipen” niet erg serieus nemen. En dan zie je ze met een uitgestreken gezicht beweren dat ze “domino effect” héél goed begrepen hebben en met een verschil van nauwelijks twee zinnen moeten ze komen vragen “hoe solvabele banken een liquiditeitsprobleem zouden kunnen hebben”.
Tja.
Steeds op het niveau van “luciede gekakel” wil ik suggereren dat dat “verzuipen” heel reëel is, en veel, veel erger dan wat veel mensen zich daarbij lijken voor te stellen. Als er na een fatsoenlijk “domino effect” helemaal géén banken meer over zijn (het is één enkel schip, remember?) – waarmee beelden ze zich in dat ze hun rekeningen gaan betalen? Als ze denken een hoop euro’s cash te hebben afgehaald – waarmee denken ze dat de bakker die zijn rekeningen niet heeft kunnen betalen hun brood zal bakken? Als je werknemer bent van een bedrijf – waarmee denken ze dat dat bedrijf je salaris zal betalen? Vooropgesteld dat ze nog iets kunnen verdienen aan producten waarvoor ze ofwel geen grondstoffen kunnen kopen, ofwel geen klanten kunnen vinden die de producten kunnen kopen. En de staat, hoe zal die pensioenen, salarissen en uitkeringen betalen als er geen bankrekeningen zijn?
Enzovoort.
Pas wanneer we dat goed en wel laten doordringen zijn we gewapend om een oordeel te vellen over “het geld dat de belastingbetaler moet ophoesten” en si en la. Niemand ontkent dat dat heel erg is. Niemand ontkent dat we geen banken moeten uitbetalen om gigafouten te maken. Maar een hoop mensen, van de regering Bush tot Paul Krugman, denkt dat de belastingbetaler wel beter af is als hij moet betalen om tenminste de middeleeuwen af te wenden, dan wanneer hij om redenen van ideologische zuiverheid alsnog die middeleeuwen wordt in gebombardeerd.
Op dat moment komt er meestal iets dat voorspellingen over “Armageddon” alleen maar paniekzaaierij zijn. Maar als ze niet kunnen antwoorden op “domino effect” kunnen ze ook niet antwoorden op de bedenking dat het niet volstaat iets “paniekzaaierij” te noemen om er ook “paniekzaaierij” van te maken.
Sommige mensen zitten zo wanhopig te wachten op een gelijk dat ze al twee eeuwen nooit hebben kunnen halen (“het kapitalisme eindigt onvermijdelijk met een crisis”; resp. “het is allemaal de schuld van overheidsinterventie”) dat ze nog liever het hele schip laten zinken dan de kans te laten glippen om dat gelijk eindelijk te halen. En ik zou het van mijn kant jammer vinden als we om ideologische redenen een zichtbaar aanstormende tsunami als “paniekzaaierij” zouden afdoen. De technische term, denk ik, is “struisvogelpolitiek”.
------------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/09/domino-effect-zie-ik-nu-iets-over-het.html
(2) http://lvb.net/item/6609
Geen opmerkingen:
Een reactie posten