Uit mijn scholierentijd herinner ik me dat tijdens de Franse Revolutie (en de volgende bezetting van België door Frankrijk) Franse bezetters betaalden met "Assignaten". De term werd op een toon van afkeer aan de klas voorgelegd. Het was geen "echt" geld, vernamen we, maar één of andere vage belofte waar niemand in geloofde, en die dan ook snel waardeloos werd.
Het interessante daaraan is dat er niet echt veel verschil is met wat dan wel "echt" geld is, behalve dan dat iedereen er in gelooft. Waarmee we het punt al meteen hebben gezien: het verschil tussen "surrogaat"geld en "echt" geld is of iedereen er in gelooft, of niet. Eenvoudig, maar simpel.
Aangezien ik net tot mijn ontzetting vaststel dat ik mijn boeken van Galbraith niet meer terugvind moet ik uit het blote hoofd citeren. Ergens rond de zeventiende eeuw moet er in Parijs ene John Law hebben rondgelopen, die (met behulp van de staat) briefjes in omloop bracht, met daarop de belofte ze in te ruilen voor stukken grond, of zoiets. Het was een overweldigend succes, en al gauw kon je bij de bakker voor de belofte van grond brood kopen, omdat de bakker wist dat hij (tegenover die belofte van grond) van de kapper een scheerbeurt kon krijgen, die het op zijn beurt ook niet deed voor grond, maar omdat hij er bij de kleermaker een jas voor kon krijgen, enzovoort.
Het werkte als tovenarij. Tenminste, zolang niemand probeerde ook werkelijk grond te krijgen, maar er integendeel op rekende dat de anderen die grond zouden willen. Het succes was zo groot, en het was zo goed voor de economie, dat meer en meer papier in omloop werd gebracht. Of er in het begin ook werkelijk veel grond bij dat papier hoorde weet ik niet, maar ik weet wel dat dat na een zekere tijd niet langer het geval was. Erger was dat de Fransen het na nog wat meer tijd ook wisten, en toen ging het snel bergaf. Iedereen probeerde ineens zo snel mogelijk het papier dat hij had in te ruilen voor om het even wat, tot het op de duur compleet waardeloos door de straten dwarrelde.
Laten we vergelijken met iets dat ik (bij gebrek aan Galbraith) ook uit het blote hoofd moet navertellen. Als ik het goed heb was de naam “South See Bubble” en speelde het zich af in de achttiende eeuw. Alweer bracht een slimmerik een waardepapier in omloop dat inruilbaar ging zijn tegen heel preciese stukken grond. Indien er een Google map beschikbaar was geweest, dan hadden de beleggers kunnen zien dat de stukken grond in kwestie kilometers onder de zeespiegel buiten de kust van Brazilië (of zoiets) lagen. Maar zoals dat ook vandaag gaat was er niemand die zich vragen stelde bij al die rendementen, en er was zelfs geen Google maps om de antwoorden te tonen. En de mensen kochten het papier en de prijzen stegen (enz enz)...
Hier hebben we een “succes” gebaseerd op die andere functie van “geld”: het moet waarde kunnen stockeren, en overbrengen van het nu naar de toekomst. Ook dat was een vermogen waaraan zulke tekorten waren dat dergelijke schema’s verkochten als tulpenbollen, en dus begon de uitgever almaar meer papier uit te geven, en op het einde… iemand vraagt zich luidop af waar die grond nu eigenlijk precies zit... iedereen begint tegelijk zijn papier te verkopen...
Je ziet het alweer gebeuren.
En als je nu al wat langer dan vandaag dit blog leest, dan denk je op dit punt aan het hedendaags voorbeeld van LHSP dat daar verdacht goed op begint te lijken, en dat bovendien de link met geld drukken nog duidelijker blootlegt (2). Papier uitgeven, de waarde ervan verhogen door het simpele feit dat mensen het kopen, in de hoop dat de achterliggende (maar altijd toekomstige) winsten zullen maken dat nog anderen het zullen overkopen, en met dat opgeblazen papier OFWEL dingen in de reële economie kopen, OFWEL er ongelofelijk het schip mee ingaan...
Het is precies hetzelfde mechanisme!
Want wat is nog het verschil met die andere post van een hele tijd geleden (3), namelijk waarin uitgelegd stond hoe banken eerst de spaarboekjes omzetten in hypothecaire kredieten, waarna de "financiële innovatie" die hypothecaire kredieten weer omzette, langs de omweg van een "waardepapier" , in liquide cash, die weer aanleiding gaf tot nieuwe hypothecaire kredieten - enzovoort? De geldmolen draaide op almaar vollere toeren, de hoeveelheid papier vermenigvuldigde zich om de broden en vissen het nakijken te geven, en na enige tijd stelde hetgeen er achter zat niet veel meer voor dan "grond" die een kilometer onder de zeespiegel lag.
Wat ons bij een aantal klassieke wijsgerige beschouwingen brengt. Het is eerder gebeurd; het is vandaag gebeurd, en dus... het zal nog gebeuren.
Of ook de vraag: als we datzelfde patroon doorheen de geschiedenis zo vaak zien terugkomen - en er zijn veel voorbeelden van te bedenken - hoe kan het dan de schuld zijn van één of andere hedendaagse perverse manier van optreden?
En als het allemaal al zo vaak is voorgekomen dat auteurs als Galbraith de gevallen in categorieën kunnen opdelen: hoe kunnen wij dan vandaag verontwaardigd met onze armen staan zwaaien, alsof dergelijke schurkenstreken de mensheid nooit eerder waren gelapt?
------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/09/over-geld-goud-vertrouwen-en.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/05/een-machientje-om-geld-te-drukken-het.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/02/de-subprime-crisis-en-het-monster-van.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten