In de wetenschapsfilosofie spreken we van een "paradigmashift" wanneer we (de mensheid) een verzameling oude vertrouwde verschijnselen op een zodanig grondig verschillende manier gaan bekijken, dat je haast kan zeggen dat "de wereld veranderd is". Als je sinds generaties en eeuwen denkt dat de Aarde stilstaat en de zon en de sterren er omheen draaien, en je realizeert je op een dag dat de Aarde in werkelijkheid rond de zon draait, dan leef je eensklaps in een ander universum. Uit dat "heel ander universum" volgen dan weer nieuwe vragen, op hun beurt gevolgd door nieuwe oplossingen, en na een tijd ben je niet langer een mensheid die millennia lang vastzit in een verschrompelende armoede, maar sta je voor je het goed beseft op de Maan.
Goede liefhebbers van science fiction vinden dat nog steeds een zeer bescheiden prestatie, maar laat dit een ander verhaal zijn.
De vorige post probeerde een paradigmashift tot de lezer te brengen (die ik heus niet zelf gevonden heb), waaruit onmiddellijk heel nieuwe perspectieven volgden. Het idee was dat geld niet langer "bestond" uit briefjes en muntjes in onze jas- en broekzakken, met bankrekeningen als een soort uitloper daarvan, maar dat geld in werkelijkheid niets anders was dan het functioneren van al die bankrekeningen - en dat briefjes en muntjes alleen maar een marginale en wat logge manifestatie daarvan zijn.
Een voorbeeld van de bijhorende "nieuwe perspectieven" stond in een commentaar van lezer Bruno bij een post van enkele dagen geleden (1):
"Overigens vind ik het vreemd dat sommigen (zowel links als rechts) de banksector als het summum van het kapitalisme zien, terwijl die sector behoorlijk zwaar gereguleerd is. Meer nog, je zou de banksector kunnen zien als de 'overgang' tussen de overheid (die het monopolie op het drukken van bankbiljetten heeft en een aantal interestvoeten vastlegt) en de 'echte' vrije markt, die natuurlijk over de productie van goederen en diensten gaat."
Als je gewoon het paradigma kiest waarin "geld" neerkomt op het functioneren van al die bankrekeningen, en verder de regel invoert dat de overheid het monopolie heeft op het scheppen van geld, dan is Bruno's opmerking een schot in de roos. Je zou je haast afvragen waarom de banksector niet ineens genationalizeerd wordt - en dan wel om de bovenstaande reden, en niet wegens de crisis die al een tijdje angstwekkende proporties begint aan te nemen.
Het antwoord, denk ik zo op 't eerste zicht, is dat er aan de banken nog veel meer vastzit dan "alleen maar" het scheppen van geld. Banken zijn al heel lang ondernemingen die overschotten van de economie omzetten in kapitaal dat vervolgens geïnvesteerd kan worden. Banken zijn ook verschaffers van financiële diensten die betalingen en commerciële transacties vergemakkelijken, en nog recenter zijn ze ook instellingen geworden die het verhandelen en verdelen van risico's mogelijk maken.
Natuurlijk is het in een omgeving van zware crisis gemakkelijk - ik durf dan ook zeggen: goedkoop - om het te ontkennen, maar als private ondernemingen kunnen banken dat veel beter - zeg gerust: oneindig veel beter - dan ze dat kunnen als overheidsinstantie. Denken we alleen maar aan al die kredietverleningen aan al die bedrijven, bedrijfjes, vrije beroepen en particulieren. Denken we werkelijk dat de overheid het best in staat is te weten wie er wel of geen kredieten moet krijgen? Om maar te zwijgen van de "politieke benoemingen". Het ging hier al eens over hoe de bedrijfswereld nog relatief beschermd was tegen overdosissen alfmannetjes (2), en eerlijk gezegd, voor dagdagelijkse business in een normale markt zitten we nu niet precies op overheidsmanagers te wachten.
Zo zitten we per "paradgigmashift" toch maar midden in de opmerking van Bruno. In de mate dat het geld niet "in de banken zit", maar dat de banken "het geld zijn" is het niet te verwonderen dat de overheid het boeltje reglementeert. En in de mate dat de banken tegelijk commerciële ondernemingen zijn zitten we op overheidsinterventie bij de vraag wie wel of niet kredietwaardig is al evenmin te wachten als op het meteen invoeren van de communistische staat.
---------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/10/nog-een-klein-facet-van-de.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/01/waar-treffen-we-alfmannetjes-aan.html
2 opmerkingen:
Het blijft overigens een boeiende discussie (tussen realisten alleszins) over wat een overheid zou moeten doen en wat ze niet zou moeten doen. Want geef toe, als een overheid het geldbeheer beter aan de privé overlaat, wat wil ze dan begot bezig zijn met spoorlijnen aanleggen of een TV station uitbaten?
Ik begrijp dat er goede argumenten zijn om de banksector niet door de overheid te laten doen, maar wat me aan de huidige crisis toch geschokeerd heeft is dat die hele banksector toch zo fragiel blijkt. In iets wat zo van vitaal belang is als het geldwezen, zouden er sterke mechanismen moeten zijn om zoiets als een dominoeffect niet te laten voorkomen. Je zou de vergelijking kunnen trekken naar de energiesector, waar de sector gesplitst wordt in 'netbeheerders' en 'energieproducenten', maar of zoiets in de bankwereld ook zomaar kan... De simpelste analogie zou zijn om te splitsen in 'consumentenbanken' (die enkel spaarboekjes beheren) en 'zakenbanken' (die kredieten verstrekken aan bedrijven) en laat die zakenbanken dan maar failliet gaan terwijl de consumentenbanken een hoge bescherming (en lagere winst) krijgen. Alleen vrees ik dat het faillissement van Lehman Brs die piste niet echt aantrekkelijker heeft gemaakt.
Juist *omdat* geld, in welke vorm ook, zo fragiel is denk ikzelf absoluut niet dat de overheid dat beter aan de privé overlaat. Het lijkt me één van die dingen op een zeer gelimiteerde lijst waarvan je als denkende liberaal constateert, na heel veel "kritisch-rationalisme" dat de voordelen van collectieve organizatie groter zijn dan de nadelen.
Dat is dan ook juist de reden waarom overheden het monopolie hebben van de uitgifte van briefjes en muntjes. Nu dat minder en minder relevant is geworden is dat ook de reden waarom een sector als de banksector in zekere opzichten toch sterk gereguleerd is. Het is ook de reden waarom er ook nog andere elementen bestaan zoals overheidswaarborgen. En het is tenslotte de reden waarom er nu zoveel overheidsinterventie is.
Maar het blijft zeker een boeiende discussie...
Een reactie posten