Een toevallige ontmoeting in de wandelgangen over kredieten, markten en wat daar zoal mee kan misgaan ontwikkelt zich tot een heuse vergadering en… je staat er versteld van wat je allemaal te weten komt. Niet dat dat zo verbazend is: telkens wanneer je een onderwerp hebt waarin de causaliteiten zeer complex zijn kan de grootste specialist altijd nog één en ander bijleren. Ik denk maar even aan de “reden” waarom Europa vanaf het jaar 1,000 AD zulk een opmars tot het doorbreken van het armoede evenwicht vertoonde: een stokpaardje van me.
Maar in dit geval bracht het me bij mijmeringen over de “Socratische wijsheid”. Die zegt: “hoe meer ik weet, hoe meer ik besef dat ik niets weet”. En daar is veel van waar! Pas wanneer je een eind doordringt in de complexiteiten, zodanig dat je er in de ogen van je medemens al lang als een Grote Specialist uitziet, vang je een glimp op van de ontzettend diepe realiteit die zich voor je uitstrekt. Heel opwindend en uitdagend, daar niet van: de planeten, de melkweg, clusters van melkwegen, het heelal…
Maar we weten er eigenlijk niks, niks, niks van.
En toch. Daarmee is de kous van de Socratische wijsheid niet af. Het was me vroeger al opgevallen in mijn discussies met de creationisten. Een relevante post hier is die met “de weigering te weten” (1). De mensen wentelen zich in een inkzwarte onwetendheid om reden van wat je “externe factoren” zou kunnen noemen. Als ze de kennis zouden absorberen die over een gegeven onderwerp relevant is, dan zouden er zekerheden en “waarheden” overboord gaan, waaraan ze absoluut niet willen raken. De volgende stap is dat ze je vertellen dat “geloven (sic) in de evolutietheorie neerkomt op geloven dat een Boeing toevallig uit een wervelstorm kan ontstaan”. En wat me daarbij is opgevallen dat het niet je eigen “grote kennis” is (die er misschien is, maar misschien ook helemaal niet, dat doet er gewoon niet toe) die je doet beseffen wat je allemaal niet weet. Het is integendeel de ondoordringbaarheid van dat obscurantisme die je dat doet beseffen.
Natuurlijk kan je je ervan afmaken met de standaard clichés van “het is wetenschappelijk bewezen dat…” en je geweldig druk maken wanneer ze dat allemaal afwimpelen, maar dat scoort precies het punt. Het punt is namelijk dat je, om ze een fatsoenlijke repliek te geven, ontdekt dat je de “basics” heel goed onder de knie moet krijgen, veel beter nog dan je dacht dat je ze kende. Dan pas kan je ze tot het punt brengen waar je ze kan laten voelen dat hun uitspraken en beweringen leiden tot problemen zoals regelrechte contradicties: denk terug aan de poedels (2).
En zo was het ook met de financiële crisis. De simpele waarheid die voorligt is dat de vrije markten het niet alleen zullen oplossen, want ze kunnen het niet alleen oplossen. Dat is voor de marktfundamentalisten – in de zin dat ze letterlijk menen dat alleen de markten en niets anders dan de markten de gebeurtenissen moeten bepalen – even onverteerbaar als een soort die evolueert uit een andere soort voor de creationist. En dus gaan ze nog liever dingen uitkramen zoals “laat de banken failliet gaan” dan toegeven dat dan de hele wereld in de knoop draait alsof we terug in de middeleeuwen zaten (3). Want anders moeten ze erkennen dat, niet alleen “falende markten beter zijn dan falende overheden” (4) (want dat blijft natuurlijk zo) maar ook dat af en toe een desastreus falende markt slechter is dan een overheid die fatsoenlijk werk levert.
En dan begin je te oefenen in “wat is domino effect?” (5) of probeer je te antwoorden op vragen als “hoe zou een solvabele bank een gebrek aan liquiditeit kunnen hebben?”. Dat laatste is een vraag op hetzelfde niveau als “hoe kan de ene soort uit de andere ontstaan?”: sofismen waar je alleen maar over struikelt als je de basics niet kent, of wil kennen. En je merkt dat daar veel werk aan is, aan die basics! Je mag er alle dagen inzitten, maar je ontdekt dat je beheersing van de fundamentals tot het punt dat je de sofisten van je kan afhouden nog veel gaten vertoont!
Vanzelfsprekend is dat geen weerlegging van de Socratische wijsheid: natuurlijk blijf je beseffen dat je weinig weet naarmate je meer weet. Maar het is toch een interessante aanvulling. Hoe meer je probeert iets te vertellen aan mensen die niets weten, hoe meer je beseft dat je zelf ook niets weet…
---------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/06/de-weigering-te-weten.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/12/socratische-dialoog-met-poedels.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/10/en-dan-nu-een-inktzwart-scenario.html
(4) http://www.ivanjanssens.be/dutch/nartikel.asp?link=122
(5) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/09/domino-effect-zie-ik-nu-iets-over-het.html
6 opmerkingen:
Zeggen dat overheidsregulering & interventie deze crisis heeft veroorzaakt is iets anders dan zeggen dat markten altijd en overal alleen maar positieve resultaten zullen bereiken, in mijn ogen.
Zeggen dat een 'goede' overheid beter is dan een 'slechte' markt, is bijna (of zelfs geheel) tautologisch, vermits je de bijvoeglijke naamwoorden bij die zaken hebt geplaatst, waardoor per definitie daaruit volgt dat het ene beter is dan het andere.
Ik zou overigens niet zeggen dat voor een bailout zijn, per se betekent dat de overheid daarom goed werk levert.
Dat van die tautologie is natuurlijk niet waar: een grote paddestoel is ook kleiner dan een kleine boom. Op dezelfde manier is denkbaar dat een slechte markt nog altijd beter is dan een goede overheid.
Wat op mij tautologisch overkomt zijn mensen die uit zeer complexe causaliteiten uitgerekend "de overheid" peuteren, die vaak op nogal vage wijze de boel zou veroorzaakt hebben, en nog niet eens *proberen* zich af te vragen of er soms geen *meerdere* factoren aan het werk zijn. Ze hebben immers teveel werk met het roepen dat het de overheid was.
Die mensen zouden zich volgens mij toch eens moeten afvragen of voor hen het woord "overheid" niet tautologisch synoniem is voor "crisis".
Nu mag iedereen van mij een andere mening hebben, en ik ga me niet erg bezig houden met het "welles-nietes" spelletje. Mijn opinie is dat momenteel de markten op zodanige schaal gefaald hebben, en in de onmogelijkheid verkeren zichzelf er uit te trekken (en ik spreek als iemand die er sinds vele jaren middenin zit, en alleen maar verslag doet van wat ik de andere deelnemers hoor zeggen) dat er interventies van buitenaf zullen nodig zijn, en dat het alternatief een veel grotere catastrophe zal zijn dan sommige mensen zich inbeelden.
Dat neemt natuurlijk niet weg dat ik blijf denken dat in de overgrote meerderheid van de gevallen de markten het beter weten dan de overheden, en ook dat ik markten nog geen holocausts heb weten veroorzaken. Noem me "niet-fanatiek" of "niet-dogmatisch" liberaal, als je wil.
"Op dezelfde manier is denkbaar dat een slechte markt nog altijd beter is dan een goede overheid." Dat is zeker denkbaar, maar dat neemt niet weg dat het niet gepast is om te vergelijken met fysische entiteiten en objectief meetbare zaken zoals 'lengte', terwijl 'goed' en 'slecht' waardeoordelen zijn. Als ik een regenachtige dag 'goed' noem en een zonnige dag 'slecht', zou het nog altijd kunnen dat de tweede beter is, afhankelijk van wat er achter die 'goed' en 'slecht' zit. Natuurlijk kan een goede overheid nog steeds slechter zijn dan een slechte markt, maar dan moet je daarin ook wel specifieren, zoals 'wat bedoel je met goed en slecht'?
"Wat op mij tautologisch overkomt zijn mensen die uit zeer complexe causaliteiten uitgerekend "de overheid" peuteren, die vaak op nogal vage wijze de boel zou veroorzaakt hebben, en nog niet eens *proberen* zich af te vragen of er soms geen *meerdere* factoren aan het werk zijn. " Dat zou in het algemeen mss wel eens kunnen zijn, maar ik daag u uit deze crisis te analyseren zonder de overheid een groot deel van de schuld te geven. Ik zie niet in hoe dat mogelijk is in dit geval.
"Mijn opinie is dat momenteel de markten op zodanige schaal gefaald hebben" <= maar waarom hebben ze gefaald? Is het omdat mensen collectief allemaal dom zijn geweest, of zou het niet eens kunnen dat de overheid - ja, die ja - door middel van regelneving zodanig heeft gezorgd dat de incentives veranderd zijn? Het is nogal eenvoudig om te stellen dat deze of gene oorzaak dé oorzaak is, maar indien niet de regelgeving van de overheid - waar ik gerust uitgebreid over wil praten, te beginnen met the root of all evil: community reïnvestment act en goedkoop krediet - wat dan wel? Zeggen dat 'de markten' het hebben gedaan, is even onzinnig als zeggen dat 'de overheid' het heeft gedaan. De overheid heeft het imo (hoofdzakelijk) gedaan, omdat ik welbepaalde wetgeving die tot welbepaalde zaken heeft geleid kan aanstippelen. Welke zaken binnen de markten hebben dit dan veroorzaakt?
Ge moogt gerust niet-dogmatisch zijn, maar hoe dat je kan volhouden na een studie van de analyses, dat dit geen clear/cut case is van een overheid die een bepaald doel voor ogen had - in dit geval: 'elke amerikaan zijn huis' - en daardoor voor veel 'unintended consequences' heeft gezorgd, geen idee.
Om maar te zwijgen dat fiatgeld en geldcreatie alleen maar mogelijk zijn door middel van een overheid en, nog erger, noodzakelijkerwijze voor een economische recessie zorgen. Het is nogal wiedes dat daarom - in grootschale economische crisissen - de woorden 'crisis' en 'overheid' als synoniemen worden gebruikt.
Ik zal kort zijn: jij mag denken dat ik dogmatisch weiger de overheid te zien als oorzaak, en ik zal denken dat jij dogmatisch weigert de andere oorzaken te zien, en voor de rest laten we elkaar met rust.
Ik signaleer dat ik een lange track record op het internet heb staan waar ik de markten verdedig en de overheid wantrouw. Hoe jouw trackrecord er uitziet laat ik geheel aan je eigen intellectueel geweten over.
Ik zeg dat jij vooral weigert een oorzaak aan te duiden. Zoals ik al zei: 'de markt' en 'de overheid' zijn op zich nietsbetekende begrippen. Waar of hoe is de markt dan verkeerd gegaan? Wat heeft dan de crisis veroorzaakt?
Daar kan je evne kort in zijn, maar dan heb je in ieder geval een antwoord gegeven.
Lode,
je hebt gelijk,
het is inderdaad de schuld van de overheid.
In Ijsland heeft de overheid nagelaten strenge regels op te leggen aan de banken, zodat die zich te buitengegaan zijn aan overdreven risico's en heel Ijsland failliet maken. Als een overheid een doel heeft, nl. iedere Amerikaan een eigen huis, dan doen ze dat beter door subsidie (wat een lelijk woord) te geven, BTW te verlagen, fiscale voordelen e.d. te geven. Ik weet niet wat ze specifiek gedaan hebben om de banken aan te zetten de door de banken verleende hypotheken om te zetten in papier en wat ze dan nog gedaan hebben om de investeerders aan te zetten dit papier te kopen... Ze hebben misschien NIET voorkomen dat dat banken dit deden, want anderzijds moet een bank wel kapitaal aanhouden voor een krediet op haar boeken....
Dus volgens mij is het wel de fout van de overheid, maar niet wegens regelneverij, maar wegens een tekort aan weldoordachte controlemechanismes....
En dat ze nu de boel moeten opkuisen, dat is nu het droeve lot van een overheid. Of moeten we in België een Ethias laten failliet gaan en alle levensverzekeringen niet uitbetalen... Kwestie van dan weer wat meer gepensioneerden op het OCMW te zetten. Maar dat is dan ook weer overheidsinterventie, net zoals de RVA... 't Is precies toch niet zo simpel, allemaal...
Een reactie posten