De Islam in Spanje

De stijlfiguur “men heeft u gezegd [zus en zo], maar ik zeg u [iets heel anders]” is een bekende manier om je verhaal wat interessanter te maken. Wat zouden mensen belangstelling hebben voor dorre historische feiten uit verre landen, als je er niet ook midden in een frisse, hedendaagse controverse mee terecht kwam?

De controverse waarover ik het (met een soort grijnzend plezier) wil hebben is weer het conflict tussen de Islam en het Westen. En hadden we daarin niet vernomen dat de Islam een “inherent inferieure” beschaving was, die op geen enkel moment een betekenisvolle bijdrage heeft kunnen leveren aan het Westen, dat immers niet eens ooit achterop was geraakt? En was één van de intellectuele voormannen van het hedendaagse “ideeën”goed dat voorstelt om de democratie manu militari in het Midden Oosten uit te dragen niet Bernard Lewis?

In wat volgt komen alle citaten uit Bernard Lewis, The Arabs in History, hoofdstuk 7

“Spain on the eve of the Arab conquest was in a weak and deplorable state. (…) On the one hand was a small landowning class with enormous latifundia, on the other a vast and miserable mass of serfs and slaves and a ruined and decayed middle class. Around the countryside roved robber bands of runaway serfs and slaves.”

Dat klinkt niet alsof het Westen in Spanje één van zijn belangrijkste lidstaten kende, wel? Het klinkt eerder alsof het in de eeuwen na de val van Rome tot een veel primitiever niveau was terugevallen. En toen, wat gebeurde er toen? Wel, rond 710 AD arriveerden de Moslims:

“The new regime was relatively tolerant, and even some Spanish chroniclers describe it as preferable to the Frankish rule of the north. The greatest benefit that it brought to the country was the elimination of the old ruling class of nobility and clergy and the distribution of their lands, creating a new class of smallholders who were largely responsible for the agricultural prosperity of Muslim Spain.”

Aha. Onder de Moslims ging het duidelijk beter. Spanje (dat onder Rome was opgebloeid en daarna was teruggevallen) klimt weer uit het dal, en nadat ze dat, steeds onder die Moslims een tijdje hadden volgehouden...

“Spanish Islam at its peak presented a proud spectacle. The Arabs enriched the life of the peninsula in many ways: in agriculture they introduced scientific irrigation and a number of new crops (…). The changes which they wrought in the system of land tenure were largely responsible for the prosperous state of Spanish agriculture under Spanish rule. They developed many industries – textiles, pottery, paper, silk, and sugar-refining (…) Wool and silk were manufactured in Cordoba, Malaga, and Almeria, pottery in Malaga and Valencia, arms in Cordoba and Toledo, leather in Cordoba, carpets in Beza and Calcena, paper – an Arab introduction from the further East – in Jativa and Valencia.”

Enzovoort. Maar dat is nog niet het merkwaardigst van al. Het merkwaardigst van al is dat tegen het jaar 1,500 de Reconquista compleet is. Het volgende dat we te zien krijgen is dat Spanjaarden de Inquisitie omarmen, alles wat Jood of Moslim is er uit smijten, en een serie veroveringen en plunderingen van de rest van de wereld organizeren om er stil bij te worden: behold de Zilvervloot!

Maar zoals wij, neo-liberalen, niet moe worden de rest van de wereld te vertellen: het is niet met bezetting en plunderingen dat je een groot wereldrijk onderhoudt, wel integendeel. De Spanjaarden waren niet rijk en machtig omdat ze Zuid Amerika plunderden. Ze konden Zuid Amerika plunderen omdat ze al rijk en machtig waren. En nadat ze dat een paar generaties, meer niet, hadden volgehouden, hadden ze zich totaal laten voorbijfietsen door meer noordelijk gelegen Europeanen, en staan alle geschiedenisboeken vol met titels, subtitels en uitdrukkingen die varianten zijn op “the decline of Spain”.

En zo krijgen we de merkwaardige toestand dat Spanje voor de Moslims een lamentabel schouwspel bood, onder de Islam een geweldige opbloei kende, en een dikke eeuw na het einde van de Reconquista weer in “decline” ging. Iets zegt me dat dom rechts het zo nog niet bekeken had...