... zegt Ivan Janssens in een post (1) die nog wel naar een oudere verzuchting van mezelf (2) verwijst. En dat is ook zo. Wij, "kritisch rationalisten" (in de termen van wetenschapsfilosoof Karl Popper, die daarmee toch in de hogere regionen van het filosofisch pantheon is geëindigd) denken immers niet dat we veel vooruitgang zullen maken door steeds weer onze eigen Waarheden (jaja: met hoofdletter) te herkauwen, maar integendeel door ze af te zetten tegen andere opinies en mogelijke problemen. Alle grote intellectuele doorbraken zijn er tenslotte gekomen door voor die problemen de oplossing te vinden, en niet door het credo te herhalen dat op die problemen botste. En over de overeenstemming die Ivan en ik daarover voelen heb ik het hier ook al gehad (3).
Maar nu ontstaat een ander probleem. Het is het probleem waaraan al zoveel forums, usenet op kop, zijn aan kapot gegaan. Naarmate de ruimte voor debat meer open gaat, komen er ook meer stemmen op die, laten we nu eens gewoon eerlijk zijn, niet alleen helemaal niets hebben toe te voegen, maar dat niets ook zo luid uitschreeuwen dat je al van ver voelt: ze hebben eigenlijk alleen maar aandacht nodig.
En dus raakten forums en blogs binnen de kortste keren overspoeld door dit soort stemmen, en het medium bij uitstek dat de zo broodnodige debatten had kunnen toelaten ging terug naar af. Precies het soort dingen waarvan Ivan ook een voorbeeld geeft: op een bepaald moment verzinken de verdedigers van één of andere waanzinnige stelling zo in de woordenkramerij dat er geen enkele inhoudelijke betekenis meer in de discussie zit.
Mensen zoals ik hopen dat het internet, door geleidelijke evolutie, alsnog die belofte zal waarmaken. Bijvoorbeeld doordat er een blogosfeer ontstaat, waar de nadelen van al die individuele blogs op hun beurt overstegen raken. De bloggers en hun commentatoren raken in conversatie met elkaar, en ze zullen heus niet teveel tijd steken in "AIDS bestaat niet" en "de Aarde is plat" en "de evilutietheorie is weerlegd": géén tikfout, dat is gewoon hun niveau.
En we zullen allemaal ons best moeten doen! Want die dingen hierboven bestaan, en ze vormen zelfs het merendeel van wat er op het net te vinden is. En dus is de verleiding groot om alle opinies waar we het niet mee eens zijn daar maar meteen bij te plaatsen, en onze veroordeling luidkeels van de daken te schreeuwen. Precies het soort gedrag dat we als kritisch rationalisten wilden vermijden.
We zouden integendeel moeten zuinig zijn op luciede gesprekspartners, die de zaken vanuit een heel andere hoek bekijken. En tegelijk denk ik dat we obscurantisten die potentiëel gevaarlijk zijn ("we moeten de scheppingstheorie op school onderwijzen op hetzelfde niveau als de evolutietheorie (4)") moeten bestrijden. Hier hebben we nu te maken met fundamentalisten die (anders dan in het voorbeeld van Ivan) niet kunnen zeggen welke uitzonderingen en potentiële problemen er met hun theorieën zijn.
Maar dat "zuinig zijn", ik geef het op mijn blote knieën toe, is buitengewoon, moeilijk. Juist omdat we er zo vaak in falen dragen we zelf bij aan het afschrikken van "het debat", datzelfde debat waarover we de hele tijd zeggen dat het "nodig" is, en dat we niet zelden in termen van "vrije meningsuiting" verdedigen.
-----------------------------------
(1) http://www.ivanjanssens.be/dutch/nartikel.asp?link=141
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/06/ik-mis-een-nederlandstalige-blogosfeer.html
(3) http://www.ivanjanssens.be/dutch/nartikel.asp?link=122
EN: http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/06/wat-is-een-marktfundamentalist.html
(4) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/05/nogmaals-natuurlijke-selectie.html
1 opmerking:
Ik denk dat we hier het onderscheid moeten maken tussen kritiek en zelfkritiek. Karl Popper schreef meermaals dat een gebrek aan zelfkritiek niet problematisch is, zo lang hij of zij door anderen bekritiseerd kan worden. Die opmerking was zeker relevant voor Popper omdat die zelf zeer slecht tegen kritiek kon.
In discussiefora op het internet is er natuurlijk zeer ruim plaats voor debat en kritiek. Wat echter vaak ontbreekt is zelfkritiek. Internetdiscussiefora zetten met andere woorden de stelling van Popper op zijn kop. De kwaliteit van het kritisch debat scheert soms lage toppen wanneer elke vorm van zelfkritiek ontbreekt.
Hoe dit op te lossen is een moeilijk vraagstuk, moeilijker dan het omgekeerde geval waar Popper over schreef.
Een reactie posten