Wat me aan Friedrich Hayek (1) zo opvalt is dat hij (vaak bewonderenswaardig helder) dingen schrijft die ik vaak zelf gedacht of gevoeld heb. Ik zou graag herinneren aan "great minds think alike", maar ik weet ook wel: als je in 2,007 temidden van veel verwarring op ideeën komt die iemand anders vanaf 1,942 zo helder heeft verwoord, dan heb je hoogstens je goeroe gevonden.
De laatste weken denk ik vaak terug aan een punt dat ik zeker vroeger heb gemaakt, maar dat ik even zeker nooit uitdrukking kon geven in een heldere, begrijpelijke en bruikbare formulering. Dat punt is mijn ontsteltenis als ik hedendaags "luciede rechts" terugvind in dezelfde schuit als onze religieuze fundamentalisten. Om één of andere reden, vond ik (en voel je hoe "om één of andere reden" niet echt een scherp geformuleerd idee is?) proberen die Westerse ayatollahs een alliantie aan te gaan met onze liberale filosofie, en stellen ze dat voor als een rechts front tegen het communisme en de Islam. En voor je het weet zit je met uitgestreken gezicht te luisteren naar "we zouden onze Verlichting beter de Verduistering noemen" en is Thomas "pro eerlijke prijs" van Aquino één van de pijlers van onze welvaart en val je in naam van de vrijheid een land binnen dat niemand had aangevallen en niemand had bedreigd, om er "gewapenderhand de democratie (!) op te leggen (!!)"...
(Ik geef hierbij toe dat ik het stilistisch gebruik van de uitroeptekens hierboven van Nabokov heb geplagiëerd.)
Het waren opinies en overtuigingen, maar als ideeën kwam "het" er nooit uit. Ik vond vaak dat een alliantie met dat conservatisme ongeveer even aantrekkelijk leek als een bondgenootschap met het Sovjetcommunisme. Maar het is mogelijk dat ik dat nooit heb durven schrijven, omdat ik me nu al geregeld verwijten van emo-talk op de hals laad. Maar laat me teruggrijpen op Friedrich Hayek, en wel op de eerste paragraaf van zijn Why I am not a conservative, (1,960):
"There is danger in the confused condition which brings the defenders of liberty and the true conservatives together in common opposition to developments which threaten their ideals equally".
Dat gevaar was precies waar ik ook aan dacht, een halve eeuw later. Nu voegt Hayek er aan toe dat de tradities van het Amerikaans conservatisme ook terecht komen in de liberale idealen, vermits de Amerikaanse Revolutie daarop nu juist was gebaseerd. Alleen, parallel met dat liberaal Amerikaans conservatisme...
"(...) the confusion was made worse by the recent attempt to transplant to America the European type of conservatism, which, being alien to the American tradition, has acquired a somewhat odd character."
Het lijkt wel alsof hij een onderscheid maakt tussen “dom” en “luciede” rechts! En twee zinnen verder concludeert hij over zijn soort liberalisme "I believe [it] differs as much from true conservatism as from socialism" en dat "the liberal differs much more from the collectivist radical of today than does the conservative." Danke, Friedrich, ik had het zelf niet gedurfd.
Maar laten we verder gaan naar wat Hayek zelf een eindje verder (we zitten dan een eind in nummer 3) "the main point" noemt. Die is...
"(...) the characteristic complacency of the conservative toward the action of established authority and his prime concern that this authority be weakened rather than that its power be kept in bounds. This is difficult to reconcile with the preservation of liberty. In general, it can probably be said that the conservative does not object to coercion or arbitrary power so long as it is used for whatever he regards as the right purposes."
En slechts enkele zinnen verder:
"Like the socialist he is less concerned with the problem of how the powers of government should be limited than with that of who wields them.; and, like the socialist, he regards himself as entitled to force the value he holds on other people."
Kijk toch eens aan. Nu begrijp ik een beetje van die mondopenvallende verbazing bij de aanhangers van de Irakoorlog, als je niet pink op de naad leugens herhaalde die Bush zelf al niet meer volhield, om "het opleggen van zijn waarden aan andere mensen" goed te keuren. Hun "voornaamste bezorgdheid" was immers "wie de macht had", en zeer zeker niet "hoe die kon beperkt worden".
Na al die toegevingen dat ikzelf al die dingen alleen maar op een verward niveau begrepen had, wil ik toch wijzen op hoe ik ze ondertussen wel gezien had. Als illustratie een verwijzing naar een disussie op het blog van LVB, eind 2,005. In een hoog oplopende discussie, waarin alle registers van "ironie", "sarcasme", "bijtende spot" en al die verwijten uit mijn usenettijd al lang waren opengetrokken beviel ik opeens van dit:
http://lvb.net/item/1978#16205
Ja, ondanks het haantjesgedrag blijft het toch wel grappig. Maar wat praat ik wanneer we de bron zelf aan het woord kunnen laten?
"(...) the more a person dislikes the strange and thinks his own ways superior, the more he tends to regard it as his mission to "civilize" others - not by the voluntary and unhampered intercourse with the liberal favors, but by bringing them the blessings of efficient government. It is significant that here again we frequently find the conservatives joining hand in hand with the socialists against the liberals."
Het klinkt als "alles wat u ooit tegen de Irakoorlog hebt gehad maar nooit hebt kunnen formuleren...". Maar die oorlog is maar één voorbeeld, en zoals ik al een paar keer hoopte en stilaan lijkt uit te komen, de schade daarvan zal waarschijnlijk erg meevallen: in de wedstrijd "zichzelf in de voet schieten” staat het intussen 1 - 1 tussen Bush en al Qaeda. Alleen is er ook die attitude van "de Verlichting was eigenlijk een verduistering" en het wetenschappelijk obscurantisme dat je kan aflezen van hun houding tegenover de evolutietheorie of hun neiging om te denken in termen van "mijn god is sterker dan de jouwe", het protectionisme of het nationalisme (de laatste twee voorbeelden komen ook uit Why I am not a Conservative).
En die kerels willen met ons een politieke, misschien zelfs (hou je vast) intellectuele alliantie aangaan? Zie je me hier staan met één hand mijn neus dichtknijpend, en met de andere hand hun ideeëngoed de lucht inhoudend, tussen zo weinig mogelijk duim en wijsvinger geklemd, alsof het een communiqué van Stalin was, en mijn wenkbrauwen opgetrokken tot tegen de wolken?
Zouden ze dat verstaan; het woord "nyet"?
-----------------------------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/01/friedrich-hayek-rechts-maar-toch-goed.html
EN http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/01/friedrich-hayek-over-rule-of-law.html
(2) http://lvb.net/item/5790
Geen opmerkingen:
Een reactie posten