Vandaag staat in De Standaard dat de universiteit van Gent een programma begint om de "evolutieleer" beter bekend te maken. Dat zal gebeuren met de medewerking van professor Johan Braeckman, een echte filosoof die ik bovendien eens aan het werk heb gezien op een lezing over creationisme. En dat was puik werk! Op zich hoor je mij dus niet klagen, verre van.
Maar ik heb toch een suggestie. Ze zouden al eens kunnen beginnen met de onzalige term evolutieleer te laten vallen. Een "leer", dat is zoiets als het "Leerdicht van Parmenides", een al dan niet zangerig uitgesproken stel formules die historisch-filosofisch best interessant kunnen zijn, maar ons niets vertellen over de werkelijkheid. Het zijn met opgestoken vinger gedebiteerde "waarheden", die je moet aanvaarden omdat de grote meester ze voorzegt, en niet omdat, bijvoorbeeld, de logica onberispelijk is en de feiten die logica bevestigen.
Kortom, het is een hopeloos fout woord om een wetenschap aan te duiden. Alleen al het gebruik van het woord "leer" in de context van de evolutietheorie suggereert sterk dat de gebruiker zeer weinig inzicht heeft in waar het allemaal over gaat. En dat is jammer, want er bestaat een ruime waaier aan uitstekende literatuur voor leken, die ons daar veel inzicht in bezorgt. En zelfs als je die boeken nog te veel werk vindt zijn er nog een hoop kleine stukjes van verdienstelijke amateurs! Hier zijn er bijvoorbeeld een paar:
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/05/nogmaals-natuurlijke-selectie.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/12/de-evolutionaire-calculus.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/05/wie-stamt-af-van-de-aap.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/08/evolutietheorie-het-eeuwig-misverstand.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/08/hoe-weten-de-vogels.html
Laat niemand zich wijsmaken dat je je hiermee onder experts kan begeven, maar als het alternatief is dat je denkt dat de theorie een soort "leer" is, dan zou ik het toch warm willen aanbevelen.
Nu twijfel ik er nauwelijks aan dat een Johan Braeckman dat allemaal heel goed weet, en ik "verdenk" hem ervan dat je hem niet vaak op het gebruik van het woord "evolutieleer" zal betrappen. Daarom denk ik dat we eerder de journalist van de Standaard hebben betrapt. En eerlijk gezegd, van een journalist van een "kwaliteitskrant" vind ik dat jammer.
10 opmerkingen:
In feiten of fillet kwam de prof in kwestie aan het woord en hij had het inderdaad systematisch over een theorie....
Toen ik dit op de radio hoorde bekroop me meteen een ongemakkelijk gevoel. Waarom ga je filosofen inhuren om de evolutietheorie te propageren? Een wetenschappelijk theorie heeft kritische wetenschappers nodig en geen propagandisten met een beurs.
Het was al meteen prijs in het interview. De interviewster merkte op dat ze onlangs een artikel zag dat stelde dat de zoogdieren al lang voor het KT uitsterven van de dino's bestonden en de evolutie 'dus' op zijn kop stond. Johan Braeckman antwoordde daar iets algemeens op, enigzins naast de kwestie. Terwijl een wetenschapper de vraag juist zou ingeschat hebben en herleid tot de vraag die aan de oorsprong van dat krantenartikel lag: is de radiatie van de zoogdieren voor of na de KT-grens gebeurd? Die vraag is beslecht in die zin dat de radiatie al grotendeels gebeurde voor de KT-grens en specialisatie in de opengevallen niches na de KT-grens.
Johan Braeckman beheestert een hele generatie filosofiestudenten in Gent en maakt hun met grote bekwaamheid vertrouwt met het denken vanuit een evolutieperspectief (onlangs beleefde ik nog veel plezier aan 'Darwin voor dames' van een van zijn studenten - Griet Vandermassen). Ik hoop dat hij zijn taak dan ook in die lijn zal opvatten: aanzetten tot denken vanuit een perspectief dat door kennis wordt gevoed. En niet zozeer het ondersteunen van een wetenschappelijke theorie die meteen een aureool krijgt van 'verdacht want gepropageerd'.
Ik maak me hier toch niet zo veel zorgen over. Ik herinner me de creationistentruc die ik destijds een "FUT" had genoemd, het stellen van oneindig veel vragen, dan vind je altijd wel iets waar iemand niet zo meteen een antwoord op weet. Iets dergelijks kan hier heel goed helemaal te goeder trouw gebeurd zijn.
Zelf denk ik dat er vooral eenvoudige informatie nodig is. Ik heb maar zeer weinig creationisten gekend die een idee hadden van wat "natuurlijke selectie" precies betekent, maar ik heb er veel gezien die allerlei mechanismen in gang zetten om te vermijden dat ze het te weten konden komen.
En soit, die ga je dus niet overtuigen. Maar als je ervoor zou zorgen dat iedereen op school leert wat het betekent - ze hoeven er dus niet eens in te "geloven", ze moeten het alleen als "hypothese" kunnen reproduceren! - dan denk ik dat je een enorme mentale weerbaarheid zou creëren.
Ik zou zeggen, momenteel vertrouw ik Johan Braeckman, dat hij er iets dergelijks van zal maken :-)
Ik vind 'leer' eigenlijk een beter woord dan 'theorie' voor communicatie naar het grote publiek. In de wetenschappen is theorie een vrij gebruikelijk woord voor een samenhangend geheel van concepten, stellingen, waarnemingen en bewijzen; dingen zoals Galois theorie, relativiteitstheorie en dergelijke. Maar in het algemeen taalgebruik is een theorie eerder een veronderstelling en suggereert het iets dat in de werkelijkheid niet klopt, zoals de frase "Dat is allemaal theorie.".
Wel, Dawkins bekleedt als bioloog al zijn hele leven een leerstoel aan Oxford University om de wetenschappelijke inzichten rond evolutie te populariseren.
Zoiets vind ik een explicite taak van een universiteit en de maatschappelijke invloed van Dawkins' werk kan moeilijk overschat worden.
Ik beweer niet dat de achterhoede-discussie met allerlei slag ID-ers moet gemonopoliseerd worden worden door wetenschappers maar wel zou ik graag zien dat popularisatie van de wetenschappelijke inzichten blijft gevoed worden vanuit een strikt wetenschappelijke hoek. En niet verschoven wordt of herleid wordt tot een filosfische discussie.
Correcte kennis is een sine qua non voor inzicht.
Ik heb al een paar keer een voordracht van Johan Braeckman bijgewoond en hij is een zeer bedachtzame moraalfilosoof die nauwgezet de consequenties inschat van wetenschappelijke inzichten. Een verademing na de stormram E. Vermeersch. Ik twijfel er geen moment aan dat hij de juiste man is om de maatschappelijke consequenties van de evolutieinzichten aan te duiden. Maar ik hoop heel sterk dat hij zich voor deze taak zal omringen door biologen. Ik blijf ervan overtuigd dat de stortvloed aan populaire boeken en artikels in Flairvarianten uit filosofische en psychologische hoek rond evolutie geen goede zaak is voor inzicht in de evolutietheorie. De evolutietheorie is een wetenschappelijk inzicht dat zich opdringt door kennis uit de harde feitelijkheid. ID-ers weten dat heel goed, anders zouden ze zoveel tijd niet steken in de constructie van nep-feiten en hun mimicrie van de wetenschap. Maar als ze voor de zoveelste keer afkomen met hun bombardeerkever of onherleidbare ciliën dan moeten ze met hun neus op de muur van de kennis blijven botsen.
Voor Lieven: zoals we weten blijven al onze wetenschappelijk inzichten ten eeuwigen dagen theoriëen en dus lijkt het me beter om dat idee van voorlopige zekerheid dat eigen is aan de wetenschappelijke methode ook te populariseren. Het woord 'leer' lijkt me afbreuk te doen aan dit zo wezenlijk deel van de wetenschappelijke methode door een schijn van onveranderlijkheid te suggereren. Wat zich presenteert als een afgerond geheel dat als leer kan verkondigd worden zou meteen op ieders wantrouwen moeten kunnen rekenen.
Lieven: Daar hebben we dan toch een serieus meningsverschil, want op mij komt "leer" echt wel over als die quasi bezwerende formules die ik me voorstel van een stel pré-Socratische filosofen. En we spreken toch ook over de relativiteits*theorie*, terwijl ik nog niemand over de quantumleer of de thermodynamicaleer heb horen praten.
Nu, betekenissen van woorden, je kan er een andere mening over hebben.
Karlos: volgens mij hebben wij hier hetzelfde idee, maar ben ik er veel geruster in dan jij. Bijvoorbeeld heb ik in de tijd van de usenetdebatten vaak gedacht dat de filosofische invalshoek belangrijk was, juist *omdat* de creationisten zo vaak met drogredeneringen aankwamen. Ik kan begrijpen dat wetenschappers zich daar niet mee kunnen blijven bezighouden.
Nu, ik heb zelf als hobbyfilosoof vaak de daad bij het woord gevoegd, en ik heb altijd geprobeerd me te laten informeren door de "strikt wetenschappelijke invalshoek". Waarom zou Johan Braeckman dat niet doen, vraag ik me af? Kortom, ik geef je gelijk met je bezorgdheid, maar ik heb er zelf vertrouwen in.
Er zijn natuurlijk verschillende soorten wetenschap in een gradatie van systematische intuïtie (literatuurwetenschap) tot experimentele natuurwetenschap.
Is de psychoanalyse een leer of een theorie? Er is mij "geleerd" in de wetenschaps"leer" (pun intended) dat om van wetenschap te spreken, systematiek en feitengebaseerd de voorwaarde is. De leer wordt natuurlijk harder door een experiment omdat dan causaliteit ondubbelzinnig kan worden aangetoond.
Grotendeels is de evolutietheorie niet gebaseerd op experimenten, maar op systematische observatie. Als je "theorie" strikt beperkt tot experimentalisme kan je wel wat milder zijn voor hen die de evolutie een "leer" noemen.
VH: Ik kan wel openstaan voor pleidooien om milder te zijn voor wie "leer" gebruikt (hoewel het woord mij doet knarsetanden). Toch wil ik er op wijzen dat er allerlei zeer eerbiedwaardige wetenschappen zijn die gebaseerd zijn op strikte observatie, en niet op experimenten. In het bijzonder de astronomie, en dan vraag ik me af of ik de kosmologie apart zou vermelden, dan wel dat het alleen maar een variant is. Nog een voorbeeld lijkt me de geologie.
Nu denk ik dat weinig mensen de neiging zullen hebben om onze hedendaagse kosmologische modellen met het woord "leer" aan te duiden, waarmee ze die (in mijn ogen) opnieuw op het niveau van "het universum is een groot ei" en "de maan is een kaas" zouden plaatsen.
Analoog denk ik dat we betrouwbare voorspellingen waar je naar petroleum moet gaan zoeken (of welke landen in aanmerking komen voor militaire invasie, natuurlijk) niet met woorden als "leer" moeten aanduiden.
Nu, ik had al toegegeven dat ik begrijp dat je over woorden verschillende opinies kan hebben.
Koen, point taken ivm systematische observatie. Astronomie en kosmologie zijn een mooi voorbeeld. Schiet me daar ineens het verschil binnen tussen "-logie" en "-nomie". Maar dat zou ons te ver voeren.
Hoewel je moeilijk een experiment kan uitvoeren ivm de evolutietheorie, toch kan je het hypothese-falsifikatie model benaderen door gerichte observatie. Uit de astronomie is het voorbeeld van de ontdekking van Pluto bekend.
Op grond van de evolutietheorie kan je bepaalde predicties doen, en die dan ook op het terrein gericht gaan onderzoeken. Je zou bvb. naar aanwijzingen kunnen gaan zoeken voor de aanwezigheid van zoogdieren vóór de komeetinslag.
Verder heb ik het wat moeilijk met de *grote* term "evolutietheorie". Er zijn vele kleine theorietjes binnenin, bvb. over pockets, migratie, de rol van het "nutteloos" DNA, whatever.
Waar het bij de creationisten (in hun domme vorm) en de intelligent-designers (in hun slimme vorm) *eigenlijk* om gaat is hoe complexiteit "spontaan" uit chaos kan ontstaan. Nu weet ik wel dat dat kan met neurale netten, maar neurale netten hebben altijd een "teacher" nodig. Waar is die primum movens?
Eigenlijk was de wereld af en mooi met de trilobieten. Waarom en onder welke druk heeft die mooie natuur zich een hoop miserie op de hals gehaald om HSS voort te brengen? Bewustzijn is een vloek, tenzij het allemaal met een "doel" gebeurde door een wezen dat ons graag ziet.
Niet dat ik zelf voor het slimme ID val, maar soms knaagt de twijfel.
VH "Je zou bvb. naar aanwijzingen kunnen gaan zoeken voor de aanwezigheid van zoogdieren vóór de komeetinslag."
Die zoogdierenlijn is al zo'n 310 miljoen terug afgescheiden van de groep van vogels en reptielen. Dus 250 miljoen jaar voor de komeetinslag van de KT-grens. Zo'n 180 miljoen jaar geleden zijn de monotramata-zoogdieren van onze groep zoogdieren afgescheiden (zoogdieren als volgelbekdier en zo). De zoogdieren waren dus ruim aanwezig voor de KT-inslag. De grootste radiatie onder de zoogdieren gebeurde ook al voor de KT-inslag. Uiteraard betekende het openvallen van zo'n enorm aantal niches wel dat de specialisatie toe nam.
VH "Verder heb ik het wat moeilijk met de *grote* term "evolutietheorie". Er zijn vele kleine theorietjes binnenin, bvb. over pockets, migratie, de rol van het "nutteloos" DNA, whatever."
Dat dacht ik niet. Als we het over de evolutietheorie hebben dan hebben we het over een strikt mechanisme van variatie, vererving en selectie. Wat er naast dit mechanisme gebeurt aan ongerichte verandering en toevallige gebeurtenissen, ook al overvleugelen ze de effecten van de evolutie, behoort niet tot de evolutietheorie. De evolutietheorie is geen theorie van opvolging in een gestage klim maar van loutere variatie en al dan niet voortplanten onder de selectieve druk van de omgeving. De grote uitstervingsgolven hebben niets met de natuurlijke selectie te maken maar met toevallige catastrofes die, door het decimeren van het aardse leven, de over miljoenen jaren vormgegeven biodiversiteit weer totaal overhoop haalden.
VH "Waar het bij de creationisten (in hun domme vorm) en de intelligent-designers (in hun slimme vorm) *eigenlijk* om gaat is hoe complexiteit "spontaan" uit chaos kan ontstaan. Nu weet ik wel dat dat kan met neurale netten, maar neurale netten hebben altijd een "teacher" nodig. Waar is die primum movens?"
Die is er niet. volgens de ene is die in verhouding eerder zeldzame complexiteit het louter gevolg van afdwaling vanuit een eenvoudige startpositie (de dronkemansloop). Volgens anderen heeft selectie de neiging om complexiteit extra te cumuleren. Maar het mechanisme van de evolutie door natuurlijke selectie heeft op zich geen extra input nodig om het proces gaande te houden. Dat blijkt ook uit alle simulaties en is de grote kracht van het mechanisme. Het werkt juist doordat het geen richting heeft.
VH "Eigenlijk was de wereld af en mooi met de trilobieten. Waarom en onder welke druk heeft die mooie natuur zich een hoop miserie op de hals gehaald om HSS voort te brengen? Bewustzijn is een vloek, tenzij het allemaal met een "doel" gebeurde door een wezen dat ons graag ziet."
Niet dat ik zelf voor het slimme ID val, maar soms knaagt de twijfel."
Dit is een mes dat aan twee kanten snijdt. Als er een moreel wezen aan de basis zou liggen van ons bestaan dan is het net zo goed uiterst sadistisch.
Voor de richtingloze natuurlijke selectie is de wereld op elk moment af. Waarom de trilobieten 350 miljoen jaar geleden bleken verdwenen te zijn is niet meer te achterhalen maar we hebben de zekerheid dat dit Hs ook te wachten staat en alle logica laat vermoeden dat daarmee ook het zelfbewustzijn zal verdwenen zijn van deze aarde.
Een reactie posten