Enkele maanden geleden vroeg ik me luidop af wat "het geheim van de steden" zou kunnen zijn. Immers, we hebben inmiddels zes millennia menselijke beschaving achter de rug, en die beschaving valt zo nauwkeurig samen met opkomende steden, dat je bijna kan zeggen dat beschaving en steden hetzelfde zijn. En toch schrijft iedereen die op zoek gaat naar de oorzaak van het Europees succes van het laatste millennium, dat het komt door die unieke Europese steden.
Dus, even gekarikaturalizeerd, als er zes millennia menselijke beschaving is, dan ligt aan dat de steden, en als we daaruit het succes van één bepaald millennium isoleren, en in één bepaalde regio, wel, hou je vast en verslik je niet, dan komt het door de steden! Dat klinkt nauwelijks als een eerste stap op weg naar de Nobelprijs...
Laten we verder zoeken in de richting van dat woord "unieke". De vraag is dan: wat hadden de Europese steden die opkwamen vanaf het jaar 1,000 dat de steden van China, de Islam, of het oude Perzië en Rome niet hadden? En als kandidaat antwoord op die vraag hadden twee vroegere posts de volgende lijst aangelegd (1):
* Het Europese klimaat is extreem gunstig zodat de urbanizatiegraad er hoger kon zijn dan in andere beschavingen en tijdperken.
* De "recente" Europese gesschiedenis was veel barbaarser dan die van China en de Islam, zodat de Europeanen beter waren in, uim, eufemisme, "expansie".
* In een relatief minder agrarische samenleving als de Europese hadden stedelijke activiteiten als nijverheid een groter sociaal prestige.
En nu zit ik een tekstje te lezen (2) dat daar in zekere zin een variant op is, maar dat toch een nog andere dimensie belicht. Namelijk waren de grote steden van de beschavingen altijd centra van heersers, ambtenaren en bureaucraten. Het waren consumptiesteden, waar belangrijke kwesties waren wie er naast de koning mocht zitten, en op welke spijzen hij was onthaald. De bedoeling was vaak de uitoefening van de macht omwille van de macht, en het bijhorende uiterlijk vertoon. Dus probeerden heersers de consumptie en het uiterlijk vertoon van die kleine elite te maximalizeren, en niet het totale inkomen van de economie. Niet de ontwikkeling van het land, maar wel de exploitatie ervan was belangrijk.
(Een klein terzijde, een ander woord voor het totale inkomen van de economie is “winst".)
Maar de Europese heersende klasse van voor het jaar 1,000 zat niet in steden, maar in burchten en kastelen, en misschien in kloosters. Stedelijke elites waren dus vrijer om maatregelen te treffen die voordelig voor de stad zelf waren, en minder voor de pluimen van de lokale haantjes. En zo ontstonden instituties die voordelig waren voor de ontwikkeling, en omdat het nog meerdere eeuwen duurde voor staatsbureaucratieën alsnog de zaak overnamen, was intussen het ontstaan van een welvarende middenklasse een feit, en de democratizering was onomkeerbaar.
Merk de verwantschap van dit thema op met het lijstje. De elite zit niet in de steden, omdat de recente geschiedenis er één was van invasies en oorlogen - er waren in het begin zelfs nauwelijks steden. En de steden konden verder ontwikkelen dan je zou verwachten omdat het klimaat zo gunstig was. En aangezien ze zo vrij waren ontstond er een heel ander sociaal prestige en ethos. Dus die elementen hoeven niet overboord te gaan. Maar deze laatste factor doet bedenken dat niet alleen de gunstige omstandigheden een rol spelen, maar ook de vraag wat je ermee aanvangt.
------------------------------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/02/het-geheim-van-de-steden.html
EN http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/02/het-geheim-van-de-steden-en.html
(2) http://www.j-bradford-delong.net/pdf_files/Princes.pdf
Geen opmerkingen:
Een reactie posten