(Hier volgt een verhaal uit Diamond, The Rise and Fall of the Third Chinpanzee, 1991, hoofdstuk 15.)
Vandaag de dag spreken grote groepen volkeren Indo-Europese talen (hierna: IE-talen). Voor zover ik weet slaat die term op het feit dat de afkomst van deze talen zo vaag is (of misschien beter gezegd: was) dat we ze niet beter kunnen (konden?) situeren dan “ergens tussen Indië en Europa”. Terwijl, geografisch gezien, vandaag niet langer één enkele regio, maar een heel groot stuk van dat gebied deze talen spreekt, en bovendien nog eens enorme andere lappen, zoals de Amerikaanse continenten of Australië, hetzelfde doen.
Waarom domineren de afstammelingen van één groep zulke grote delen van de wereld? Waar komen ze vandaan? Hoe is die geschiedenis verlopen? Soms is het verbazend hoeveel je te weten kan komen over onderwerpen die noodzakelijk altijd vaag en mistig blijven, bijvoorbeeld omdat het allemaal zo lang geleden is.
We hebben geschreven bewijs van het bestaan drie verschillende groepen IE-talen die teruggaan tot het “Derde Millennium” (1) van de menselijke beschavingen: Hittitisch (1,900 BC), Sanskriet (1,500 BC) en Grieks (1,300 BC). De verschillen die op dat moment al zijn opgetreden tussen de talen suggereren dat ze een gemeenschappelijke voorouder (“Proto-Indo-Europees”, en dus “PIE”) hebben die teruggaat tot de tijden van het Eerste Millennium. Overwegingen rond woordenschat bevestigen die suggestie. Aangezien diverse latere IE-talen verwante termen hebben voor “wiel”, en het wiel is uitgevonden rond 3,300 BC, ziet het er naar uit dat in die periode, dus het Eerste Millennium, een PIE bestond waarin er een woord voor “wiel” was. En aangezien diverse IE-talen géén verwante termen hebben voor (destijds belangrijke) uitvindingen als de strijdwagen (op de grens van het Derde Millennium) of ijzer (eveneens Derde Millennium) lijkt het er op dat het PIE voor die periode werd gesproken.
Maar daarmee zijn we terug bij die blijkbaar heel belangrijke overgang van Eerste naar Tweede Millennium! Want niet alleen was dat de periode die de voorbereidingen tot, en het uitlopen in de eerste beschavingen vertoonde, maar nu vinden we ook dat de linguistieke voorouders van de dominante beschaving van het jaar 2,000 AD hier terug te vinden zijn. Welke vorderingen kunnen we maken als we ons nu ook afvragen waar ze vandaan komen?
Als je de hedendaagse wereldkaart op IE-sprekers checkt, zou je veronderstellen dat ze ergens vanuit de Atlantische Oceaan komen: alleen zo kan je met een minimum aan volksverhuizingen verklaren dat ze zich over heel Amerika hebben verspreid, plus Europa, tot Eurazië bij Indië. Maar natuurlijk weten we dat die Westelijke verspreiding het resultaat is van een heel recente export van deze talen, en dus schuift dat geografische centrum een heel eind op naar het oosten: de Amerikaanse aanwezigheid telt niet mee. En nu blijken er bewijzen te zijn dat er ooit IE-sprekers waren ergens bij de grens van (hou je vast) Turkistan en China! Dat ziet er vandaag een eiland uit temidden van Turks-Mongoolse talen, maar per analogie met wat er in Amerika is gebeurd zien we onmiddellijk hoe het plaatje er hier uitziet. Zoals IE-talen de lokale Amerikaanse talen hebben verdrongen, zo hebben Turks-Mongoolse talen de toenmalige IE-talen verdrongen, in een gebied waarvan we inderdaad weten dat het voortdurend door Turken en Mongolen is overweldigd. En dus ziet het er naar uit dat IE-talen ooit nog veel meer naar het oosten waren verspreid dan we nu kunnen zien, en dus schuift dat geografische centrum nog eens een heel stuk naar het oosten op.
Naarmate het verhaal vordert (dus specifieker wordt) is de consensus kleiner en vermenigvuldigen de alternatieve theorieën zich zoals de broden en de vissen. We zitten dan ook stilaan bij “het verhaal volgens Diamond” wanneer we uiteindelijk de oorpsronkelijke PIE-sprekers situeren in het hedendaagse Oekraïne, in de periode van de uitvinding van het paard. De landbouw verspreidt zich sinds enkele millennia over Eurazië, maar beschavingen als Sumer of Egypte liggen nog een klein millennium in de toekomst. Ook in Europa bestaan dan al "eenvoudige" (?) landbouwsamenlevingen – ik neem aan de voorlopers van de menhirculturen?
Wanneer de IE-sprekers het paard leren gebruiken zijn we nog lang niet toe aan de steppecavalerie, die gedurende millennia terreur zou zaaien doorheen de beschavingen van Eurazië. Zowel die beschavingen als hun doodsvijanden de steppecavalerie, die zo lang het beeld van de geschiedenis zouden bepalen, liggen nog tientallen eeuwen in de toekomst. Maar zo primitief als de paard-technologie nog was, was het toch voldoende om grote delen van Azië in te palmen – de delen die later op hun beurt door Turks-Mongoolse volkeren zouden ingepalmd worden, en serieus op te schuiven in de richting van Europa.
“Opschuiven”; niet “inpalmen”. Europa was nu eenmaal geen steppe, en hoe groot het voordeel van de paardtechnologie ook was, waar de beesten geen eten vinden kunnen ze niet rijden: dit waren de tijden dat gras nog benzine was. Dus de vreemde veroveraars uit de steppen lijken niet zozeer het Europa van die tijd te hebben ingenomen, maar er in heel geleidelijke stappen, gedurende enkele millennia, steeds dieper in door te dringen, en hun eigen technologie – paard, wiel... – steeds meer met de vroege Europese culturen te vermengen. En dus zouden de latere Europese culturen, bijvoorbeeld de menhirculturen uit de Millennia waarin het Midden Oosten al oude beschavingen kende (zeg: vanaf het Derde), een resultante zijn van lokale volkeren met hun eigen landbouwcultuur, en het ontlenen, al dan niet manu militari opgelegd, van de elementen van een veeteeltcultuur.
Maar die vermenging ging wel gepaard met taalkundige overname van een heel groot deel van het continent. Het is die toestand die na nog een aantal millennia gisting tot het huidig plaatje leidde. Turks-Mongoolse volkeren pakten het oostelijk gedeelte van Eurazië op hun beurt in, zodat de IE-sprekers nu nog terug te vinden zijn op grote schiereilanden als Indië en Europa, en de IE sprekers zelf pakten grote delen van de wereld als Amerika in, zodat je nog de indruk zou krijgen dat ze oorspronkelijk ergens uit de Atlantische oceaan stammen. Tja, ze zijn nu eenmaal een heel eind gekomen, sinds de tijden dat ze het paard uitvonden, daar ergens rond het begin van het Eerste Millennium.
-------------------------------------------------
Voor deze “eigen tijdrekening”, zie posts als:
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/05/het-zevende-millennium.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/07/op-zoek-naar-de-bronnen-van-de.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/07/spectakel-bij-het-begin-van-het-tweede.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten