Als je de commentaren over de laatste dagen van de presidentsverkiezingen bekijkt zie je een enorme inspanning om te vertellen dat het allemaal heel spannend is. Zal McCain Pennsylvania winnen? Zullen de kiezers afhaken omdat Obama “zwart” (1) is? "De voorsprong van Obama is de vorige week geslonken!". En de vraag is: waarom schrijven ze niet wat de beste benadering van de realiteit is? Waarom schrijven ze niet: “het wordt Obama by a landslide” en “de verrassing kan zijn (a) hoe groot die landslide wel is, of integendeel (b) dat het toch nipter is dan we hadden verwacht”?
Dat is op basis van de polls de beste benadering van de realiteit. Er is niet één enkele poll die McCain een voorsprong geeft, niet in de competitie tussen de staten, wat nu eenmaal de manier is waarop het in de VS is georganizeerd, en niet in aantallen individuele stemmen. Integendeel, de polls leggen Obama op vele lengtes voorsprong. En het gaat niet over één of twee polls, het gaat over vele tientallen polls, en dat nu al vele weken lang.
En dus is de vraag: waarom doen ze dat? Ik heb geprobeerd een aantal mogelijke verklaringen te vinden, die ik rangschik van "goede" tot "slechte" redenen.
De beste reden is dat de toekomst nu eenmaal onvoorspelbaar is. Polls kunnen fout zijn. Er kunnen onverwachte dingen gebeuren. Het zou jammer zijn met veel aplomb te verklaren dat Obama zal winnen en vervolgens het tegendeel te zien gebeuren. Dus dat is een zeer goede reden voor wat er gebeurt. In dat geval zou ik zeggen dat de manier waarop me wat overdreven lijkt, maar ik erken het punt. Zoals iedereen weet, of zou moeten weten, zijn polls alleen maar een goede benadering, of zelfs maar een poging daartoe. Maar we doen niets anders dan wat de hardste natuurwetenschap doet, als we opmerken: “naar onze beste waarnemingen en berekeningen leren ziet de realiteit er uit als volgt: (Obama by a landslide), maar er zijn (inderdaad) geen zekerheden”.
Dus waarom schrijven we het dan niet op die manier? Een tweede oorzaak die me best redelijk lijkt is “commerciëel”. Als je het behandelt als een uitgemaakte zaak, zelfs met de nucane hierboven, dan verkoop je minder kranten, dan genereer je minder kliks op je site, dan ziet het leven er veel minder opwindend uit in deze donkere herfstdagen; je voelt het punt. Dat is natuurlijk niet echt een goede reden. Het is immers een beetje artificiëel, maar het lijkt me iets dat best mogelijk is, en begrijpelijk zou zijn, en dat tot het resultaat dat we ook werkelijk te zien krijgen zou leiden.
Op hetzelfde niveau is er een “politieke” reden. Beide partijen hebben er belang bij de zaak voor te stellen alsof het nog lang geen uitgemaakte zaak is, want als dat niet zo was zouden aanhangers van beide kanten kunnen afhaken. Je moet tenslotte nog steeds door de novemberkou naar de stembus en aanschuiven en de rest, allemaal voor dingen die toch al lang zijn uitgemaakt. En dus krijg je van beide kampen bloedstollende verhalen over hoe McCain wel eens Pennsylvania kon inpakken, terwijl je maar af en toe leest over de kansen van Obama om in pakweg Georgia of Arizona te stunten. Alweer: een beetje eerder onschuldig manipuleren van de voorstelling van zaken omdat je daar nu eenmaal een zeker belang bij hebt.
En tenslotte is er de vrees voor politiek leedvermaak. Nog maar pas las ik op een site waar vaak dom linkse praat te horen valt (niveau “het kapitalisme is de oorzaak van de armoede in de wereld”) de gnuivende oproep om de “verdrinkende” (sic: we hebben het hier over een democratische verkiezingsuitslag, hé jongens: je wint er een paar en je verliest er een paar) Republiekeinen nog snel wat stenen achterna te gooien. Op de site van LVB stond dan weer Bart De Wever die een tijd geleden vond dat Sarah Palin best mocht winnen om nog eens “al die beteuterde gezichten” van links te kunnen zien. Iemand anders verklaarde dat hij nog harder zou lachen dan in 2,004 als McCain toch nog won, en hij had in 2,004 al zo hard gelachen. (Ik heb er ook eens de vraag gesteld of ze onder een president Obama dan zoveel schrik hadden van een verschrikkelijke economische crisis, een enorme achteruitgang van het Amerikaans prestige in het buitenland en record deficits, maar ik heb tot heden nog geen antwoord mogen ontvangen.)
Dus als je nu gewoon uitspreekt wat “onze beste waarnemingen en berekeningen uitwijzen” en het onverwachte gebeurt toch nog, dan zijn het nog die mensen die zichzelf het meest in de aandacht werken ook. En dus staan we allemaal bedeesd in een hoekje te stamelen dat de polls weer wat dichter naar elkaar lijken te lopen, en wachten me met onze (op een toon van grote vanzelfsprekendheid uitgesproken) analyses waarom McCain natuurlijk moest verliezen tot het werkelijk zover gekomen is.
Volgens mij is dat allemaal veel te bescheiden. Volgens mij wordt het Obama by a landslide. Volgens mij is McCain een respectabel, in veel opzichten werkelijk bewonderenswaardig man, zij het wel wat oud om aan het presidentsschap te beginnen. Een zwak punt: zeer verblind en/of koppig over de Irakoorlog, of in het beste geval de gewone politieke hypocrisie van iemand die beter weet, maar nu eenmaal spreekt (en moet spreken) voor de basis. Voor mij het diskwalificerende punt. Maar niet voor de meerderheid van de Amerikanen, voor wie de economie zwaarder weegt; zeker momenteel. (McCain, zoals Obama niet moe wordt te herinneren, is de man die verklaarde niet zo beslagen in de economie te zijn, en waarschijnlijk beroep te zullen doen op economisch ervaren medewerkers zoals, bijvoorbeeld, de vice-president…)
Daarmee komen de onoplosbare problemen in beeld waar McCain zelf geen schuld aan heeft. De kloof bij de Republiekeinen tussen het economisch rationalisme à la Hayek en het religieus fundamentalisme van de creationisten was deze keer te groot. Wie Sarah Palin kiest als kandidaat veep beseft een groot gat te hebben aan de kant van de fundamentalisten, maar hoe beter je dat opvult, hoe groter de leegte gaapt aan je andere kant. Het omgekeerde zou precies hetzelfde effect hebben opgeleverd: wat heeft de huidige Republiekeinse partij aan de stemmen van luciede rechts als de fundamentalisten afhaken? Hoewel Palin op zich een erg ongelukkige, erg oppervlakkige (wie vertrouwt die man om een kabinet samen te stellen?) keus was, zie ik echt niet hoe het McCains' schuld kan zijn dat de Republiekeinen zulke tegenstellingen moeten overwinnen.
En dus denk ik dat de Amerikanen - die het feit dat ze dat allemaal ook doorhebben illustreren met massale financiële steun aan Obama - met duidelijk verschil, in de buurt van (en volgens mij voorbij die grens) een landslide, op Obama zullen stemmen. En natuurlijk is dit lang geen exacte wetenschap en kan ik dit compleet en totaal mis hebben. Maar wat doet het er toe dat dom rechts dan zal staan gnuiven om “al die beteuterde gezichten”? Of het nu dom links is dat staat te gnuiven als Obama wint, dan wel dom rechts als McCain wint – dàt schouwspel zal ons toch hoe dan ook vervullen met plaatsvervangende schaamte?
-------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/03/barack-obama-zwart.html
vrijdag 31 oktober 2008
Pompoen
Vier jaar geleden, het zal bijna dag op dag geweest zijn, schreef ik in een post op usenet dat ik me afvroeg of we de nieuwste vondst van de Bushcampagne voor diens herkiezing te zien kregen.
Waar je ook keek, overal zag je "een pompoen met een lege kop".
Iemand vond dat destijds buitengewoon flauw. Ikzelf vind het nog altijd grappig genoeg om er nog eens aan te herinneren. Tja, ik heb mezelf niet gemaakt, hé, en bovendien is het niet besmettelijk.
Om het goed te maken geef ik toe dat ik het destijds mis had. Nu we niet langer het risico lopen dat Bush herkozen raakt, en er toch overal pompoenen met lege koppen liggen, moeten we concluderen dat het maar Halloweenversieringen waren.
Waar je ook keek, overal zag je "een pompoen met een lege kop".
Iemand vond dat destijds buitengewoon flauw. Ikzelf vind het nog altijd grappig genoeg om er nog eens aan te herinneren. Tja, ik heb mezelf niet gemaakt, hé, en bovendien is het niet besmettelijk.
Om het goed te maken geef ik toe dat ik het destijds mis had. Nu we niet langer het risico lopen dat Bush herkozen raakt, en er toch overal pompoenen met lege koppen liggen, moeten we concluderen dat het maar Halloweenversieringen waren.
donderdag 30 oktober 2008
Financiële Filosofie: een beetje geschiedenis
Uit mijn scholierentijd herinner ik me dat tijdens de Franse Revolutie (en de volgende bezetting van België door Frankrijk) Franse bezetters betaalden met "Assignaten". De term werd op een toon van afkeer aan de klas voorgelegd. Het was geen "echt" geld, vernamen we, maar één of andere vage belofte waar niemand in geloofde, en die dan ook snel waardeloos werd.
Het interessante daaraan is dat er niet echt veel verschil is met wat dan wel "echt" geld is, behalve dan dat iedereen er in gelooft. Waarmee we het punt al meteen hebben gezien: het verschil tussen "surrogaat"geld en "echt" geld is of iedereen er in gelooft, of niet. Eenvoudig, maar simpel.
Aangezien ik net tot mijn ontzetting vaststel dat ik mijn boeken van Galbraith niet meer terugvind moet ik uit het blote hoofd citeren. Ergens rond de zeventiende eeuw moet er in Parijs ene John Law hebben rondgelopen, die (met behulp van de staat) briefjes in omloop bracht, met daarop de belofte ze in te ruilen voor stukken grond, of zoiets. Het was een overweldigend succes, en al gauw kon je bij de bakker voor de belofte van grond brood kopen, omdat de bakker wist dat hij (tegenover die belofte van grond) van de kapper een scheerbeurt kon krijgen, die het op zijn beurt ook niet deed voor grond, maar omdat hij er bij de kleermaker een jas voor kon krijgen, enzovoort.
Het werkte als tovenarij. Tenminste, zolang niemand probeerde ook werkelijk grond te krijgen, maar er integendeel op rekende dat de anderen die grond zouden willen. Het succes was zo groot, en het was zo goed voor de economie, dat meer en meer papier in omloop werd gebracht. Of er in het begin ook werkelijk veel grond bij dat papier hoorde weet ik niet, maar ik weet wel dat dat na een zekere tijd niet langer het geval was. Erger was dat de Fransen het na nog wat meer tijd ook wisten, en toen ging het snel bergaf. Iedereen probeerde ineens zo snel mogelijk het papier dat hij had in te ruilen voor om het even wat, tot het op de duur compleet waardeloos door de straten dwarrelde.
Laten we vergelijken met iets dat ik (bij gebrek aan Galbraith) ook uit het blote hoofd moet navertellen. Als ik het goed heb was de naam “South See Bubble” en speelde het zich af in de achttiende eeuw. Alweer bracht een slimmerik een waardepapier in omloop dat inruilbaar ging zijn tegen heel preciese stukken grond. Indien er een Google map beschikbaar was geweest, dan hadden de beleggers kunnen zien dat de stukken grond in kwestie kilometers onder de zeespiegel buiten de kust van Brazilië (of zoiets) lagen. Maar zoals dat ook vandaag gaat was er niemand die zich vragen stelde bij al die rendementen, en er was zelfs geen Google maps om de antwoorden te tonen. En de mensen kochten het papier en de prijzen stegen (enz enz)...
Hier hebben we een “succes” gebaseerd op die andere functie van “geld”: het moet waarde kunnen stockeren, en overbrengen van het nu naar de toekomst. Ook dat was een vermogen waaraan zulke tekorten waren dat dergelijke schema’s verkochten als tulpenbollen, en dus begon de uitgever almaar meer papier uit te geven, en op het einde… iemand vraagt zich luidop af waar die grond nu eigenlijk precies zit... iedereen begint tegelijk zijn papier te verkopen...
Je ziet het alweer gebeuren.
En als je nu al wat langer dan vandaag dit blog leest, dan denk je op dit punt aan het hedendaags voorbeeld van LHSP dat daar verdacht goed op begint te lijken, en dat bovendien de link met geld drukken nog duidelijker blootlegt (2). Papier uitgeven, de waarde ervan verhogen door het simpele feit dat mensen het kopen, in de hoop dat de achterliggende (maar altijd toekomstige) winsten zullen maken dat nog anderen het zullen overkopen, en met dat opgeblazen papier OFWEL dingen in de reële economie kopen, OFWEL er ongelofelijk het schip mee ingaan...
Het is precies hetzelfde mechanisme!
Want wat is nog het verschil met die andere post van een hele tijd geleden (3), namelijk waarin uitgelegd stond hoe banken eerst de spaarboekjes omzetten in hypothecaire kredieten, waarna de "financiële innovatie" die hypothecaire kredieten weer omzette, langs de omweg van een "waardepapier" , in liquide cash, die weer aanleiding gaf tot nieuwe hypothecaire kredieten - enzovoort? De geldmolen draaide op almaar vollere toeren, de hoeveelheid papier vermenigvuldigde zich om de broden en vissen het nakijken te geven, en na enige tijd stelde hetgeen er achter zat niet veel meer voor dan "grond" die een kilometer onder de zeespiegel lag.
Wat ons bij een aantal klassieke wijsgerige beschouwingen brengt. Het is eerder gebeurd; het is vandaag gebeurd, en dus... het zal nog gebeuren.
Of ook de vraag: als we datzelfde patroon doorheen de geschiedenis zo vaak zien terugkomen - en er zijn veel voorbeelden van te bedenken - hoe kan het dan de schuld zijn van één of andere hedendaagse perverse manier van optreden?
En als het allemaal al zo vaak is voorgekomen dat auteurs als Galbraith de gevallen in categorieën kunnen opdelen: hoe kunnen wij dan vandaag verontwaardigd met onze armen staan zwaaien, alsof dergelijke schurkenstreken de mensheid nooit eerder waren gelapt?
------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/09/over-geld-goud-vertrouwen-en.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/05/een-machientje-om-geld-te-drukken-het.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/02/de-subprime-crisis-en-het-monster-van.html
Het interessante daaraan is dat er niet echt veel verschil is met wat dan wel "echt" geld is, behalve dan dat iedereen er in gelooft. Waarmee we het punt al meteen hebben gezien: het verschil tussen "surrogaat"geld en "echt" geld is of iedereen er in gelooft, of niet. Eenvoudig, maar simpel.
Aangezien ik net tot mijn ontzetting vaststel dat ik mijn boeken van Galbraith niet meer terugvind moet ik uit het blote hoofd citeren. Ergens rond de zeventiende eeuw moet er in Parijs ene John Law hebben rondgelopen, die (met behulp van de staat) briefjes in omloop bracht, met daarop de belofte ze in te ruilen voor stukken grond, of zoiets. Het was een overweldigend succes, en al gauw kon je bij de bakker voor de belofte van grond brood kopen, omdat de bakker wist dat hij (tegenover die belofte van grond) van de kapper een scheerbeurt kon krijgen, die het op zijn beurt ook niet deed voor grond, maar omdat hij er bij de kleermaker een jas voor kon krijgen, enzovoort.
Het werkte als tovenarij. Tenminste, zolang niemand probeerde ook werkelijk grond te krijgen, maar er integendeel op rekende dat de anderen die grond zouden willen. Het succes was zo groot, en het was zo goed voor de economie, dat meer en meer papier in omloop werd gebracht. Of er in het begin ook werkelijk veel grond bij dat papier hoorde weet ik niet, maar ik weet wel dat dat na een zekere tijd niet langer het geval was. Erger was dat de Fransen het na nog wat meer tijd ook wisten, en toen ging het snel bergaf. Iedereen probeerde ineens zo snel mogelijk het papier dat hij had in te ruilen voor om het even wat, tot het op de duur compleet waardeloos door de straten dwarrelde.
Laten we vergelijken met iets dat ik (bij gebrek aan Galbraith) ook uit het blote hoofd moet navertellen. Als ik het goed heb was de naam “South See Bubble” en speelde het zich af in de achttiende eeuw. Alweer bracht een slimmerik een waardepapier in omloop dat inruilbaar ging zijn tegen heel preciese stukken grond. Indien er een Google map beschikbaar was geweest, dan hadden de beleggers kunnen zien dat de stukken grond in kwestie kilometers onder de zeespiegel buiten de kust van Brazilië (of zoiets) lagen. Maar zoals dat ook vandaag gaat was er niemand die zich vragen stelde bij al die rendementen, en er was zelfs geen Google maps om de antwoorden te tonen. En de mensen kochten het papier en de prijzen stegen (enz enz)...
Hier hebben we een “succes” gebaseerd op die andere functie van “geld”: het moet waarde kunnen stockeren, en overbrengen van het nu naar de toekomst. Ook dat was een vermogen waaraan zulke tekorten waren dat dergelijke schema’s verkochten als tulpenbollen, en dus begon de uitgever almaar meer papier uit te geven, en op het einde… iemand vraagt zich luidop af waar die grond nu eigenlijk precies zit... iedereen begint tegelijk zijn papier te verkopen...
Je ziet het alweer gebeuren.
En als je nu al wat langer dan vandaag dit blog leest, dan denk je op dit punt aan het hedendaags voorbeeld van LHSP dat daar verdacht goed op begint te lijken, en dat bovendien de link met geld drukken nog duidelijker blootlegt (2). Papier uitgeven, de waarde ervan verhogen door het simpele feit dat mensen het kopen, in de hoop dat de achterliggende (maar altijd toekomstige) winsten zullen maken dat nog anderen het zullen overkopen, en met dat opgeblazen papier OFWEL dingen in de reële economie kopen, OFWEL er ongelofelijk het schip mee ingaan...
Het is precies hetzelfde mechanisme!
Want wat is nog het verschil met die andere post van een hele tijd geleden (3), namelijk waarin uitgelegd stond hoe banken eerst de spaarboekjes omzetten in hypothecaire kredieten, waarna de "financiële innovatie" die hypothecaire kredieten weer omzette, langs de omweg van een "waardepapier" , in liquide cash, die weer aanleiding gaf tot nieuwe hypothecaire kredieten - enzovoort? De geldmolen draaide op almaar vollere toeren, de hoeveelheid papier vermenigvuldigde zich om de broden en vissen het nakijken te geven, en na enige tijd stelde hetgeen er achter zat niet veel meer voor dan "grond" die een kilometer onder de zeespiegel lag.
Wat ons bij een aantal klassieke wijsgerige beschouwingen brengt. Het is eerder gebeurd; het is vandaag gebeurd, en dus... het zal nog gebeuren.
Of ook de vraag: als we datzelfde patroon doorheen de geschiedenis zo vaak zien terugkomen - en er zijn veel voorbeelden van te bedenken - hoe kan het dan de schuld zijn van één of andere hedendaagse perverse manier van optreden?
En als het allemaal al zo vaak is voorgekomen dat auteurs als Galbraith de gevallen in categorieën kunnen opdelen: hoe kunnen wij dan vandaag verontwaardigd met onze armen staan zwaaien, alsof dergelijke schurkenstreken de mensheid nooit eerder waren gelapt?
------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/09/over-geld-goud-vertrouwen-en.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/05/een-machientje-om-geld-te-drukken-het.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/02/de-subprime-crisis-en-het-monster-van.html
woensdag 29 oktober 2008
Waar (of hoe) zal dit eindigen?
Het onderwerp is natuurlijk veel te complex om tot één factor terug te brengen, maar toch. Laat me terugkomen op wat we de vier percent regel (1) kunnen noemen. Als banken onder een bepaalde soort kapitaalvereisten verliezen boeken, en als het moeilijk is om het kapitaal te verhogen, dan is de enige uitweg om activa te verkopen. Als iedereen verkoopt terwijl bijna niemand koopt, dan dalen de prijzen, hetgeen per neo-liberaal zuivere boekhoudkundige principes verliezen creëert, die dus maken dat er nieuwe activa moeten verkocht worden, wat wéér verliezen creëert…
Enzovoort enzoverder en het resultaat is een grote, diepe put. Waar zwarte rook uit opstijgt.
Soortgelijke mechanismen maken dat heel andere instellingen dan banken (beleggingsfondsen, pensioenfondsen, hedge funds, verzekeringsmaatschappijen…) in hetzelfde schuitje zitten, en de put… wel, je ziet het al enkele weken overal om je heen. Een echte zelfversterkende spiraal, en de vraag is: hoe kan dat ooit eindigen?
Eén van de manier waarop dat kan eindigen is wat ik al eens probeerde te beschrijven toen ik mezelf tot "Meesterbelegger" benoemde (2). Hoe terecht de ironie van de hoofdletter was blijkt nauwelijks enkele weken later, nu “twee percent van mijn spaargeld” al gerduceerd is tot “0.60% van mijn spaargeld”. Maar het gaat om het principe!
Dat principe, dus, beeldt zich in dat niet één, maar heel veel individuen denken dat het toch wel ergens zal uitbodemen. Als die ook nog bereid zijn het risico te lopen dat ze zelf een extra “stukje van de rekening” moeten betalen, dan kunnen ze aan de hand van het “middelen” (3) proberen de aandelen (of andere activa, natuurlijk) op te vissen aan wat later bodemprijzen zullen zijn. Maar opgepast! Zéér gevaarlijke techniek! Alleen toe te passen door mensen die zéér goed weten dat ze alles kwijt kunnen zijn. En je moet sterke zenuwen hebben. Toen ik gemiddeld aan 66% van mijn eerste aankoop had “volgetankt” en de koers verder crashte naar 33% was de verleiding groot om bij te kopen. Heel, heel groot. En nu, bij 20%, is duidelijk waarom het zo belangrijk is om op voorhand te zeggen wanneer vol ook werkelijk vol is - en je er dan ook aan te houden.
Maar zeg dat er 400 miljoen Europeanen zijn. Zeg dat 100 miljoen daarvan in een positie zijn om te zeggen: “weet je wat? (Gemiddeld) 1,000 euro wil ik wel riskeren voor een eerste schijf!”. Dan gaan er morgen voor 100 miljard euro aankopen naar de beurs. Gewoon, bovenop al die kopers die ook vandaag al aan het kopen zijn. En als die om te middelen bereid zijn het één keer opnieuw te doen, dan zijn dat er weer 100 miljard. Ordes van grootte, natuurlijk, want er kunnen minder Europeanen (en Amerikanen, en Japanners) zijn die dat willen doen, maar ze kunnen grotere bedragen hebben, enzovoort.
Zoals ik dat hier teken is dat natuurlijk naief om de vergelijking met Sneeuwwitje en Assepoester (de huidige favorieten van kleuter Sarah) te doorstaan. Maar de vorm van hoe tenminste een deel van de crisis kan stoppen illustreert het wel. Als al die aankopen door mensen die het risico willen en kunnen nemen de spiraal doet uitbodemen, dan hoeven de geprangde instellingen als banken en fondsen niet verder te verkopen, en dan slikken ze ook geen extra verliezen meer, en dan doet dat de kapitalen niet verder wegsmelten, hetgeen weer minder verkopen genereert, en minder verkopers bij een markt die net significante kopers aantrok vertaalt zich weer in stijgende prijzen…
En het enige waarover we ons nog zorgen moeten maken is de naderende tsunami van de depressie, en de tsunami van de wisselmarktcrisis, en de mogelijke overwinning van de Democraten in Amerika, en de Emerging Market crisis, en de credit crunch en de warmtedood van het heelal.
In the long run blijven we all dead, natuurlijk.
--------------------------------------------
UPDATE Even meegeven dat sinds een drietal weken euribor 3m - het tarief waartegen de banken elkaar geld lenen - daalt. Dat is een indicatie voor het afnemende wantrouwen; de patiënt is nog steeds zwaar ziek, maar de koorts neemt tenminste af. Cross your fingers...
--------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/10/nog-een-klein-facet-van-de.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/09/een-meesterbelegger.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/10/middelen.html
Enzovoort enzoverder en het resultaat is een grote, diepe put. Waar zwarte rook uit opstijgt.
Soortgelijke mechanismen maken dat heel andere instellingen dan banken (beleggingsfondsen, pensioenfondsen, hedge funds, verzekeringsmaatschappijen…) in hetzelfde schuitje zitten, en de put… wel, je ziet het al enkele weken overal om je heen. Een echte zelfversterkende spiraal, en de vraag is: hoe kan dat ooit eindigen?
Eén van de manier waarop dat kan eindigen is wat ik al eens probeerde te beschrijven toen ik mezelf tot "Meesterbelegger" benoemde (2). Hoe terecht de ironie van de hoofdletter was blijkt nauwelijks enkele weken later, nu “twee percent van mijn spaargeld” al gerduceerd is tot “0.60% van mijn spaargeld”. Maar het gaat om het principe!
Dat principe, dus, beeldt zich in dat niet één, maar heel veel individuen denken dat het toch wel ergens zal uitbodemen. Als die ook nog bereid zijn het risico te lopen dat ze zelf een extra “stukje van de rekening” moeten betalen, dan kunnen ze aan de hand van het “middelen” (3) proberen de aandelen (of andere activa, natuurlijk) op te vissen aan wat later bodemprijzen zullen zijn. Maar opgepast! Zéér gevaarlijke techniek! Alleen toe te passen door mensen die zéér goed weten dat ze alles kwijt kunnen zijn. En je moet sterke zenuwen hebben. Toen ik gemiddeld aan 66% van mijn eerste aankoop had “volgetankt” en de koers verder crashte naar 33% was de verleiding groot om bij te kopen. Heel, heel groot. En nu, bij 20%, is duidelijk waarom het zo belangrijk is om op voorhand te zeggen wanneer vol ook werkelijk vol is - en je er dan ook aan te houden.
Maar zeg dat er 400 miljoen Europeanen zijn. Zeg dat 100 miljoen daarvan in een positie zijn om te zeggen: “weet je wat? (Gemiddeld) 1,000 euro wil ik wel riskeren voor een eerste schijf!”. Dan gaan er morgen voor 100 miljard euro aankopen naar de beurs. Gewoon, bovenop al die kopers die ook vandaag al aan het kopen zijn. En als die om te middelen bereid zijn het één keer opnieuw te doen, dan zijn dat er weer 100 miljard. Ordes van grootte, natuurlijk, want er kunnen minder Europeanen (en Amerikanen, en Japanners) zijn die dat willen doen, maar ze kunnen grotere bedragen hebben, enzovoort.
Zoals ik dat hier teken is dat natuurlijk naief om de vergelijking met Sneeuwwitje en Assepoester (de huidige favorieten van kleuter Sarah) te doorstaan. Maar de vorm van hoe tenminste een deel van de crisis kan stoppen illustreert het wel. Als al die aankopen door mensen die het risico willen en kunnen nemen de spiraal doet uitbodemen, dan hoeven de geprangde instellingen als banken en fondsen niet verder te verkopen, en dan slikken ze ook geen extra verliezen meer, en dan doet dat de kapitalen niet verder wegsmelten, hetgeen weer minder verkopen genereert, en minder verkopers bij een markt die net significante kopers aantrok vertaalt zich weer in stijgende prijzen…
En het enige waarover we ons nog zorgen moeten maken is de naderende tsunami van de depressie, en de tsunami van de wisselmarktcrisis, en de mogelijke overwinning van de Democraten in Amerika, en de Emerging Market crisis, en de credit crunch en de warmtedood van het heelal.
In the long run blijven we all dead, natuurlijk.
--------------------------------------------
UPDATE Even meegeven dat sinds een drietal weken euribor 3m - het tarief waartegen de banken elkaar geld lenen - daalt. Dat is een indicatie voor het afnemende wantrouwen; de patiënt is nog steeds zwaar ziek, maar de koorts neemt tenminste af. Cross your fingers...
--------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/10/nog-een-klein-facet-van-de.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/09/een-meesterbelegger.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/10/middelen.html
dinsdag 28 oktober 2008
Vragen van de Financiële Filosofie: Banken
In de wetenschapsfilosofie spreken we van een "paradigmashift" wanneer we (de mensheid) een verzameling oude vertrouwde verschijnselen op een zodanig grondig verschillende manier gaan bekijken, dat je haast kan zeggen dat "de wereld veranderd is". Als je sinds generaties en eeuwen denkt dat de Aarde stilstaat en de zon en de sterren er omheen draaien, en je realizeert je op een dag dat de Aarde in werkelijkheid rond de zon draait, dan leef je eensklaps in een ander universum. Uit dat "heel ander universum" volgen dan weer nieuwe vragen, op hun beurt gevolgd door nieuwe oplossingen, en na een tijd ben je niet langer een mensheid die millennia lang vastzit in een verschrompelende armoede, maar sta je voor je het goed beseft op de Maan.
Goede liefhebbers van science fiction vinden dat nog steeds een zeer bescheiden prestatie, maar laat dit een ander verhaal zijn.
De vorige post probeerde een paradigmashift tot de lezer te brengen (die ik heus niet zelf gevonden heb), waaruit onmiddellijk heel nieuwe perspectieven volgden. Het idee was dat geld niet langer "bestond" uit briefjes en muntjes in onze jas- en broekzakken, met bankrekeningen als een soort uitloper daarvan, maar dat geld in werkelijkheid niets anders was dan het functioneren van al die bankrekeningen - en dat briefjes en muntjes alleen maar een marginale en wat logge manifestatie daarvan zijn.
Een voorbeeld van de bijhorende "nieuwe perspectieven" stond in een commentaar van lezer Bruno bij een post van enkele dagen geleden (1):
"Overigens vind ik het vreemd dat sommigen (zowel links als rechts) de banksector als het summum van het kapitalisme zien, terwijl die sector behoorlijk zwaar gereguleerd is. Meer nog, je zou de banksector kunnen zien als de 'overgang' tussen de overheid (die het monopolie op het drukken van bankbiljetten heeft en een aantal interestvoeten vastlegt) en de 'echte' vrije markt, die natuurlijk over de productie van goederen en diensten gaat."
Als je gewoon het paradigma kiest waarin "geld" neerkomt op het functioneren van al die bankrekeningen, en verder de regel invoert dat de overheid het monopolie heeft op het scheppen van geld, dan is Bruno's opmerking een schot in de roos. Je zou je haast afvragen waarom de banksector niet ineens genationalizeerd wordt - en dan wel om de bovenstaande reden, en niet wegens de crisis die al een tijdje angstwekkende proporties begint aan te nemen.
Het antwoord, denk ik zo op 't eerste zicht, is dat er aan de banken nog veel meer vastzit dan "alleen maar" het scheppen van geld. Banken zijn al heel lang ondernemingen die overschotten van de economie omzetten in kapitaal dat vervolgens geïnvesteerd kan worden. Banken zijn ook verschaffers van financiële diensten die betalingen en commerciële transacties vergemakkelijken, en nog recenter zijn ze ook instellingen geworden die het verhandelen en verdelen van risico's mogelijk maken.
Natuurlijk is het in een omgeving van zware crisis gemakkelijk - ik durf dan ook zeggen: goedkoop - om het te ontkennen, maar als private ondernemingen kunnen banken dat veel beter - zeg gerust: oneindig veel beter - dan ze dat kunnen als overheidsinstantie. Denken we alleen maar aan al die kredietverleningen aan al die bedrijven, bedrijfjes, vrije beroepen en particulieren. Denken we werkelijk dat de overheid het best in staat is te weten wie er wel of geen kredieten moet krijgen? Om maar te zwijgen van de "politieke benoemingen". Het ging hier al eens over hoe de bedrijfswereld nog relatief beschermd was tegen overdosissen alfmannetjes (2), en eerlijk gezegd, voor dagdagelijkse business in een normale markt zitten we nu niet precies op overheidsmanagers te wachten.
Zo zitten we per "paradgigmashift" toch maar midden in de opmerking van Bruno. In de mate dat het geld niet "in de banken zit", maar dat de banken "het geld zijn" is het niet te verwonderen dat de overheid het boeltje reglementeert. En in de mate dat de banken tegelijk commerciële ondernemingen zijn zitten we op overheidsinterventie bij de vraag wie wel of niet kredietwaardig is al evenmin te wachten als op het meteen invoeren van de communistische staat.
---------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/10/nog-een-klein-facet-van-de.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/01/waar-treffen-we-alfmannetjes-aan.html
Goede liefhebbers van science fiction vinden dat nog steeds een zeer bescheiden prestatie, maar laat dit een ander verhaal zijn.
De vorige post probeerde een paradigmashift tot de lezer te brengen (die ik heus niet zelf gevonden heb), waaruit onmiddellijk heel nieuwe perspectieven volgden. Het idee was dat geld niet langer "bestond" uit briefjes en muntjes in onze jas- en broekzakken, met bankrekeningen als een soort uitloper daarvan, maar dat geld in werkelijkheid niets anders was dan het functioneren van al die bankrekeningen - en dat briefjes en muntjes alleen maar een marginale en wat logge manifestatie daarvan zijn.
Een voorbeeld van de bijhorende "nieuwe perspectieven" stond in een commentaar van lezer Bruno bij een post van enkele dagen geleden (1):
"Overigens vind ik het vreemd dat sommigen (zowel links als rechts) de banksector als het summum van het kapitalisme zien, terwijl die sector behoorlijk zwaar gereguleerd is. Meer nog, je zou de banksector kunnen zien als de 'overgang' tussen de overheid (die het monopolie op het drukken van bankbiljetten heeft en een aantal interestvoeten vastlegt) en de 'echte' vrije markt, die natuurlijk over de productie van goederen en diensten gaat."
Als je gewoon het paradigma kiest waarin "geld" neerkomt op het functioneren van al die bankrekeningen, en verder de regel invoert dat de overheid het monopolie heeft op het scheppen van geld, dan is Bruno's opmerking een schot in de roos. Je zou je haast afvragen waarom de banksector niet ineens genationalizeerd wordt - en dan wel om de bovenstaande reden, en niet wegens de crisis die al een tijdje angstwekkende proporties begint aan te nemen.
Het antwoord, denk ik zo op 't eerste zicht, is dat er aan de banken nog veel meer vastzit dan "alleen maar" het scheppen van geld. Banken zijn al heel lang ondernemingen die overschotten van de economie omzetten in kapitaal dat vervolgens geïnvesteerd kan worden. Banken zijn ook verschaffers van financiële diensten die betalingen en commerciële transacties vergemakkelijken, en nog recenter zijn ze ook instellingen geworden die het verhandelen en verdelen van risico's mogelijk maken.
Natuurlijk is het in een omgeving van zware crisis gemakkelijk - ik durf dan ook zeggen: goedkoop - om het te ontkennen, maar als private ondernemingen kunnen banken dat veel beter - zeg gerust: oneindig veel beter - dan ze dat kunnen als overheidsinstantie. Denken we alleen maar aan al die kredietverleningen aan al die bedrijven, bedrijfjes, vrije beroepen en particulieren. Denken we werkelijk dat de overheid het best in staat is te weten wie er wel of geen kredieten moet krijgen? Om maar te zwijgen van de "politieke benoemingen". Het ging hier al eens over hoe de bedrijfswereld nog relatief beschermd was tegen overdosissen alfmannetjes (2), en eerlijk gezegd, voor dagdagelijkse business in een normale markt zitten we nu niet precies op overheidsmanagers te wachten.
Zo zitten we per "paradgigmashift" toch maar midden in de opmerking van Bruno. In de mate dat het geld niet "in de banken zit", maar dat de banken "het geld zijn" is het niet te verwonderen dat de overheid het boeltje reglementeert. En in de mate dat de banken tegelijk commerciële ondernemingen zijn zitten we op overheidsinterventie bij de vraag wie wel of niet kredietwaardig is al evenmin te wachten als op het meteen invoeren van de communistische staat.
---------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/10/nog-een-klein-facet-van-de.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/01/waar-treffen-we-alfmannetjes-aan.html
maandag 27 oktober 2008
Vragen van de Financiële Filosofie: Geld
Op dit blog zijn al enkele keren wijsgerige beschouwingen over geld verschenen. Bijvoorbeeld hoe (en waarom) geld tegelijk een spiegel van de economie is, maar ook het smeermiddel (1). Of over hoe we gemakkelijk de indruk hebben dat geld op één of andere manieren "intrinsieke waarde" moet hebben, terwijl dat voor een deel een illusie is, en voor een deel een "conclusie" die veel meer politiek dan feitelijk gemotiveerd is (2). En tenslotte vragen als "wat is dat eigenlijk, geld?" (3). Al die dingen zijn natuurlijk gebracht op het niveau van de geïnteresseerde leek, en komen van geen kanten in de buurt van een serieuze analyse over monetaire economie. Maar toch, wie er helemaal of praktisch niets over weet is er minder slecht mee af dan met helemaal niets. Met deze stukjes in het achterhoofd zijn we nu ook gewapend om een kleine "paradigmashift" uit te proberen.
Men heeft u gezegd dat geld bestaat uit muntstukken en briefjes, en dat je die op een bankrekening kan zetten, om van daaruit even goed betalingen te doen als met simpel cash geld. En verder heeft men u gezegd dat, als iedereen tegelijk probeert zijn geld van de bank af te halen dat onmogelijk is, omdat het totaal aantal tegoeden op rekeningen veel (en veel, en veel, en nog eens veel, en dan nog een enorm aantal keren veel) groter is dan het totaal aan briefjes en muntstukken in de wereld. Dus als iedereen tegelijk zijn geld wil afhalen, dan komen alleen enkele vroege vogels aan bod, en daarna kunnen de banken niet meer betalen, en dan gaan ze failliet en dan heeft bijna iedereen géén briefjes en ook geen tegoeden meer op rekening. Doek.
Maar (zo heeft men er nog aan toegevoegd) omdat de wet van de grote getallen quasi garandeert dat de meeste mensen op elk moment veel meer geld op rekeningen willen dan in cash, en omdat de overheid die houding met garanties nog aanmoedigt, is bovenstaand scenario zo goed als uitgesloten. Men heeft u det allemaal gezegd, en ik zeg u dat dat bij mijn beste weten allemaal waar is.
Je voelt evenwel dat die visie nog steeds vertrekt bij het idee dat "geld" eigenlijk bestaat uit die briefjes, en dat de bankrekeningen daar een soort aangroeisel van waren. Het feit dat dat aangroeisel dan intussen zo groot is geworden dat het het "echte" geld quasi doet wegzinken speelt bijna nooit een rol in ons nadenken ("filosoferen") over geld. Maar als je gewoon even stilstaat bij de manier waarop onze economie voor 99.99...% werkt op overschrijvingen, en dat muntjes en briefjes daar meer een atavistisch, en microscopisch aanhangsel van zijn, dan is de tijd misschien rijp om ons beeld helemaal om te keren: die "paradigmashift" van daarnet.
Tenslotte is geld, als je het een beetje functioneel bekijkt, datgene wat de mensen als betaalmiddel gebruiken. Ooit waren dat symbolen in gebakken klei, later werden het schilfers edelmetaal, later werden het muntjes in edelmetaal, dan kwamen er muntjes in koper, verdisconteerbare wisselbrieven, bankbriefjes en intussen zelfs plastic kaartjes... En dat alleen al toont dat heel veel dingen geld kunnen zijn, vooropgesteld dat je het als betaalmiddel kan gebruiken.
Maar als je dan ziet hoe die 99.99... % van alle betalingen gebeuren via dat bancair systeem waarover ik het had (4): wat blijft er dan anders over dan concluderen dat het geld vandaag niet zozeer in het bancair systeem zit, als wel dat bancair systeem is. Kortom, dat we onze perceptie shiften van al die briefjes die intussen toch maar een heel marginale periferie geworden zijn, naar het betaalverkeer dat door de banken gedragen wordt, en dat heel erg in het centrum is terechtgekomen?
Dat is voor het moment mijn punt: wat we door een soort historische gewoonte als "geld" beschouwen is functioneel gesproken al lang niet meer relevant. Geld, dat is iets dat al sinds millennia almaal minder tastbaar is geworden, tot het tegenwoordig niet veel meer is dan een hoop mensen die alle dagen naar hun werk gaan om in de gaten te houden dat eindeloze reeksen sommen en verschillen in computers niet in het honderd lopen. Maar tegelijk levert het een voorzet op voor iets dat lezer Bruno bij een recente post heeft gezegd (5). De banksector, dat is nu veel meer dan een vrije markt van ondernemingen die diensten vragen en aanbieden. De banksector is nu ook "al het geld van de wereld".
Eenmaal je die paradigmashift in je hebt opgenomen is het ook veel gemakkelijker te zien waarom overheden daar nu op zulke grote schaal zijn in tussengekomen. Er was heus veel meer aan de hand dan "in de banken willen ze wel geld stoppen, maar de armoede in de wereld verhelpen, daar zijn ze nog niet aan toe". Want de banksector is niet iets waar je geld "in" stopt; de banksector is zelf het geld. En wat de overheden hebben gedaan is niet "geld stoppen in" één of andere sector, maar ervoor zorgen dat er morgen nog geld is.
-----------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/01/geld-en-economie.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/09/goud-kevers.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/09/over-geld-goud-vertrouwen-en.html
(4) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/09/domino-effect-zie-ik-nu-iets-over-het.html
(5) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/10/nog-een-klein-facet-van-de.html
Men heeft u gezegd dat geld bestaat uit muntstukken en briefjes, en dat je die op een bankrekening kan zetten, om van daaruit even goed betalingen te doen als met simpel cash geld. En verder heeft men u gezegd dat, als iedereen tegelijk probeert zijn geld van de bank af te halen dat onmogelijk is, omdat het totaal aantal tegoeden op rekeningen veel (en veel, en veel, en nog eens veel, en dan nog een enorm aantal keren veel) groter is dan het totaal aan briefjes en muntstukken in de wereld. Dus als iedereen tegelijk zijn geld wil afhalen, dan komen alleen enkele vroege vogels aan bod, en daarna kunnen de banken niet meer betalen, en dan gaan ze failliet en dan heeft bijna iedereen géén briefjes en ook geen tegoeden meer op rekening. Doek.
Maar (zo heeft men er nog aan toegevoegd) omdat de wet van de grote getallen quasi garandeert dat de meeste mensen op elk moment veel meer geld op rekeningen willen dan in cash, en omdat de overheid die houding met garanties nog aanmoedigt, is bovenstaand scenario zo goed als uitgesloten. Men heeft u det allemaal gezegd, en ik zeg u dat dat bij mijn beste weten allemaal waar is.
Je voelt evenwel dat die visie nog steeds vertrekt bij het idee dat "geld" eigenlijk bestaat uit die briefjes, en dat de bankrekeningen daar een soort aangroeisel van waren. Het feit dat dat aangroeisel dan intussen zo groot is geworden dat het het "echte" geld quasi doet wegzinken speelt bijna nooit een rol in ons nadenken ("filosoferen") over geld. Maar als je gewoon even stilstaat bij de manier waarop onze economie voor 99.99...% werkt op overschrijvingen, en dat muntjes en briefjes daar meer een atavistisch, en microscopisch aanhangsel van zijn, dan is de tijd misschien rijp om ons beeld helemaal om te keren: die "paradigmashift" van daarnet.
Tenslotte is geld, als je het een beetje functioneel bekijkt, datgene wat de mensen als betaalmiddel gebruiken. Ooit waren dat symbolen in gebakken klei, later werden het schilfers edelmetaal, later werden het muntjes in edelmetaal, dan kwamen er muntjes in koper, verdisconteerbare wisselbrieven, bankbriefjes en intussen zelfs plastic kaartjes... En dat alleen al toont dat heel veel dingen geld kunnen zijn, vooropgesteld dat je het als betaalmiddel kan gebruiken.
Maar als je dan ziet hoe die 99.99... % van alle betalingen gebeuren via dat bancair systeem waarover ik het had (4): wat blijft er dan anders over dan concluderen dat het geld vandaag niet zozeer in het bancair systeem zit, als wel dat bancair systeem is. Kortom, dat we onze perceptie shiften van al die briefjes die intussen toch maar een heel marginale periferie geworden zijn, naar het betaalverkeer dat door de banken gedragen wordt, en dat heel erg in het centrum is terechtgekomen?
Dat is voor het moment mijn punt: wat we door een soort historische gewoonte als "geld" beschouwen is functioneel gesproken al lang niet meer relevant. Geld, dat is iets dat al sinds millennia almaal minder tastbaar is geworden, tot het tegenwoordig niet veel meer is dan een hoop mensen die alle dagen naar hun werk gaan om in de gaten te houden dat eindeloze reeksen sommen en verschillen in computers niet in het honderd lopen. Maar tegelijk levert het een voorzet op voor iets dat lezer Bruno bij een recente post heeft gezegd (5). De banksector, dat is nu veel meer dan een vrije markt van ondernemingen die diensten vragen en aanbieden. De banksector is nu ook "al het geld van de wereld".
Eenmaal je die paradigmashift in je hebt opgenomen is het ook veel gemakkelijker te zien waarom overheden daar nu op zulke grote schaal zijn in tussengekomen. Er was heus veel meer aan de hand dan "in de banken willen ze wel geld stoppen, maar de armoede in de wereld verhelpen, daar zijn ze nog niet aan toe". Want de banksector is niet iets waar je geld "in" stopt; de banksector is zelf het geld. En wat de overheden hebben gedaan is niet "geld stoppen in" één of andere sector, maar ervoor zorgen dat er morgen nog geld is.
-----------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/01/geld-en-economie.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/09/goud-kevers.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/09/over-geld-goud-vertrouwen-en.html
(4) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/09/domino-effect-zie-ik-nu-iets-over-het.html
(5) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/10/nog-een-klein-facet-van-de.html
vrijdag 24 oktober 2008
Nog eens "de toplonen"
Lezer Lode Cossaer is het in een commentaar bij de vorige post over de “toplonen” (1) niet erg eens met mijn omschrijving van de markt. De vragen die Lode zich stelt zijn:
“wordt er iemand gedwongen geld te geven? Wordt er iemand gedwongen daar aandeelhouder van te zijn? Wordt er iemand gedwongen dat product te kopen? Is er ergens geweld jegens iemand om iets te doen met zijn middelen dat hij niet leuk vindt?”
Nu lijkt het er op dat Lode dat ziet als een omschrijving van een “markt”, want hoewel hij er meteen aan toevoegt (in geval van neen) geen reden te zien tot overheidsoptreden had ik in mijn post ook helemaal niets gezegd over de nood aan overheidsoptreden. Dus aannemend dat Lode reageert op dingen waar ik het ook werkelijk over had neem ik zijn conclusie:
“Uw bespreking van 'het is geen markt' gaat uit van een bepaalde interpretatie van de markt, die niet de mijne is.”
En daarover zijn Lode en ikzelf het dus alvast eens! In mijn “markten” komt er door een spel van vraag en aanbod een efficiënte prijs tot stand, waarbij het woord “efficiënt” betekent dat er prijssignalen naar de markt gestuurd worden die vraag en aanbod in evenwicht houden. Dit laatste zowel op de korte (onmiddellijke) termijn (omdat de prijs het punt is waarop mensen die willen handelen ook een tegenpartij vinden), als op de lange termijn (omdat hoge prijzen uitnodigen tot meer aanbod, en lage prijzen tot meer vraag).
Maar dan, steeds in mijn marktfilosofie moeten hoge prijzen wel eerst horen bij veel vraag en weinig aanbod, en lage prijzen bij veel aanbod en weinig vraag. Mij lijkt dat zo fundamenteel dat het me eerlijk gezegd een beetje een raadsel is hoe iemand zonder die vooronderstelling zal hard maken dat efficiënte (wegens vrije) markten zulke zegening voor de mensheid waren, en zijn.
En zoals ik al schreef in die post, die samenhang tussen prijsniveau en vraag en aanbod is in de “markt” van de toplonen niet alleen zoek, de “markt” ziet er zelfs precies het omgekeerde uit als je in “mijn” marktfilosofie zou verwachten! Immers, de prijzen zijn torenhoog, dus je zou verwachten dat er een wanhopige zoektocht aan de gang is naar kandidaten, terwijl er haast geen kat is die er op kan ingaan. Maar de realiteit is (steeds zoals ik al schreef) dat er een enorme voorraad subtoppers is, plus een nog veel grotere voorraad getalenteerd aanstormend talent, terwijl de functies die “toplonen” uitbetaald krijgen eerder dun gezaaid zijn. In dergelijk geval verwacht je van een functionerende vrije markt dat de prijzen naar beneden onderhandeld worden. Bij “te hoge” prijzen heb je immers veel meer kandidaten dan functies, en dat is dan ook precies wat je te zien krijgt.
Kortom, ik blijf maar bij mijn standpunt dat dit niet is wat ik van een “vrije markt” verwacht. Ik blijf maar bij mijn standpunt dat dit integendeel is wat ik verwacht van een markt die zeer, zeer grondig verstoord is. Ik herinner er terzijde opnieuw aan dat ik ook heb geschreven, tot twee keer toe zelfs, dat ik nog niet begrepen heb welk probleem we zouden oplossen als “we” “er iets aan deden”, maar soit. Ik blijf ook maar bij mijn standpunt dat als een dergelijk grondig verstoorde “markt”, die zulke slechte prijssignalen stuurt, representatief moet zijn voor wat liberalen van een markt verwachten, ik niet verwonderd ben wanneer extreem-links er niet veel van moet hebben.
-----------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/10/oh-die-toplonen.html
“wordt er iemand gedwongen geld te geven? Wordt er iemand gedwongen daar aandeelhouder van te zijn? Wordt er iemand gedwongen dat product te kopen? Is er ergens geweld jegens iemand om iets te doen met zijn middelen dat hij niet leuk vindt?”
Nu lijkt het er op dat Lode dat ziet als een omschrijving van een “markt”, want hoewel hij er meteen aan toevoegt (in geval van neen) geen reden te zien tot overheidsoptreden had ik in mijn post ook helemaal niets gezegd over de nood aan overheidsoptreden. Dus aannemend dat Lode reageert op dingen waar ik het ook werkelijk over had neem ik zijn conclusie:
“Uw bespreking van 'het is geen markt' gaat uit van een bepaalde interpretatie van de markt, die niet de mijne is.”
En daarover zijn Lode en ikzelf het dus alvast eens! In mijn “markten” komt er door een spel van vraag en aanbod een efficiënte prijs tot stand, waarbij het woord “efficiënt” betekent dat er prijssignalen naar de markt gestuurd worden die vraag en aanbod in evenwicht houden. Dit laatste zowel op de korte (onmiddellijke) termijn (omdat de prijs het punt is waarop mensen die willen handelen ook een tegenpartij vinden), als op de lange termijn (omdat hoge prijzen uitnodigen tot meer aanbod, en lage prijzen tot meer vraag).
Maar dan, steeds in mijn marktfilosofie moeten hoge prijzen wel eerst horen bij veel vraag en weinig aanbod, en lage prijzen bij veel aanbod en weinig vraag. Mij lijkt dat zo fundamenteel dat het me eerlijk gezegd een beetje een raadsel is hoe iemand zonder die vooronderstelling zal hard maken dat efficiënte (wegens vrije) markten zulke zegening voor de mensheid waren, en zijn.
En zoals ik al schreef in die post, die samenhang tussen prijsniveau en vraag en aanbod is in de “markt” van de toplonen niet alleen zoek, de “markt” ziet er zelfs precies het omgekeerde uit als je in “mijn” marktfilosofie zou verwachten! Immers, de prijzen zijn torenhoog, dus je zou verwachten dat er een wanhopige zoektocht aan de gang is naar kandidaten, terwijl er haast geen kat is die er op kan ingaan. Maar de realiteit is (steeds zoals ik al schreef) dat er een enorme voorraad subtoppers is, plus een nog veel grotere voorraad getalenteerd aanstormend talent, terwijl de functies die “toplonen” uitbetaald krijgen eerder dun gezaaid zijn. In dergelijk geval verwacht je van een functionerende vrije markt dat de prijzen naar beneden onderhandeld worden. Bij “te hoge” prijzen heb je immers veel meer kandidaten dan functies, en dat is dan ook precies wat je te zien krijgt.
Kortom, ik blijf maar bij mijn standpunt dat dit niet is wat ik van een “vrije markt” verwacht. Ik blijf maar bij mijn standpunt dat dit integendeel is wat ik verwacht van een markt die zeer, zeer grondig verstoord is. Ik herinner er terzijde opnieuw aan dat ik ook heb geschreven, tot twee keer toe zelfs, dat ik nog niet begrepen heb welk probleem we zouden oplossen als “we” “er iets aan deden”, maar soit. Ik blijf ook maar bij mijn standpunt dat als een dergelijk grondig verstoorde “markt”, die zulke slechte prijssignalen stuurt, representatief moet zijn voor wat liberalen van een markt verwachten, ik niet verwonderd ben wanneer extreem-links er niet veel van moet hebben.
-----------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/10/oh-die-toplonen.html
donderdag 23 oktober 2008
Oh, die toplonen...
De zogenaamde toplonen zijn weer in het nieuws en ik vind dat een goede zaak. Niet dat het me buitengewoon belangrijk lijkt, maar het blijft een anomalie. De aandacht van de filosoof wordt dan ook meer getrokken door de drogredeneringen in het spel, dan door de realiteit. Want zeg nu zelf, een multinational met 100,000 werknemers en een miljard aandelen betaalt 10 mio euro aan toplonen uit. Dan kan je dat schrappen en elke werknemer 100 euro extra per jaar betalen, of elke aandeelhouder 1 cent. Geef toe, de wereldproblemen ga je er niet mee oplossen.
Veel interessanter is dan ook wat er gebeurt als je ze in vraag stelt. Ineens stromen door alle hoeken en kieren mensen het podium om op verhitte toon de status quo te verdedigen. De aandeelhouders doen toch met hun geld wat ze willen, zeker?! Die bedragen zijn nodig om topmanagers aan te trekken! Trouwens, dat is nu eenmaal de marktprijs! En de enige vraag is: slagen ze er daarmee zelfs maar in zichzelf voor de gek te houden?
De aandeelhouders? Het spijt me, maar dat is wegkruipen achter formalismen. Ergens in het Wetboek van Koophandel staat nog de juridische fictie uit de tijd van Napoleon beschreven, waarin de aandeelhouders bestuurders aanstellen enz enz enz… En als je eerst beslist hebt de toplonen te verdedigen, en dan probeert dat als een logisch gevolg van iets anders voor te stellen, dan houd je op dat punt natuurlijk op. Maar als je geïnteresseerd bent in de realiteit, dan weet je dat het reilen en zeilen aan de top van de ondernemingen in besloten kamers wordt bedisseld, en dat hoogst, hoogst zelden aandeelhouders zullen weigeren vergoedingen goed te keuren - voor zover ze niet alleen in schijn, maar ook in werkelijkheid enige kans maken dat hard te maken, natuurlijk.
Dus “de aandeelhouders” zijn een juridisch formalisme, een quasi middeleeuwse fictie waarvan de werkelijke machtsverhoudingen zich bedienen om de moderne economie te organizeren. Het lijkt me ook dat ze dat veel beter doen dan alle alternatieven die we ooit geprobeerd hebben. Alleen is dat geen excuss om ons dan maar te laten wijsmaken dat het uithangbord ook de realiteit is.
Jamaar, klinkt het dan, die bedragen zijn nodig om topmanagers aan te trekken. Maar weet je, dat lijkt verdacht op personencultus. Het lijkt me zeker redelijk dat je hoge vergoedingen aanbiedt om de zo noodzakelijke goede managers aan te trekken, maar het moet toch toegelaten zijn je de vraag te stellen: hoe hoog is hoog? Moet dat werkelijk om bedragen gaan waarbij je in één klap royaal van je rentes kan gaan leven? Als we geen vragen hebben bij 1 miljoen, blijft dat dan zo bij 10 mio? Mogen we al vragen stellen bij 100 miljoen? Staan de verdedigers van de toplonen nog altijd op de barricades met “nodig om talent aan te trekken” als het over een miljard gaat? Is er helemaal géén grens?
De waarheid is dat er overal, in elk bedrijf, een voortdurende enorme strijd aan de gang is voor de volgende stap in de carrière, en dat die mensen daar ongelofelijk veel werk van maken, zonder dat er veel meer dan stijgende, maar “normale” salarissen in het spel zijn. Moeten we aannemen dat er daartussen, telkens weer, net genoeg (en nooit méér) zitten die in staat zijn de topfunctie te bezetten? Als dat waar is, waarom herkennen we die halfgoden dan niet veel vroeger, en waarom moeten ze zoveel tijd en moeite spenderen aan het doen alsof ze zijn zoals iedereen? En zoals John Kenneth Galbraith een halve eeuw geleden al vernietigend opmerkte: dan moeten al die grote bedrijven met de regelmaat van een klok in een toestand terechtkomen waarin de vervanging van dat ongelofelijk genie helemaal niet vanzelfsprekend is – met alle gevolgen vandien voor de toekomstige prestaties. Maar die onzekerheid vertaalt zich nooit in schommelende beurskoersen, als de CEO eens oud of ziek is, hoewel ze al volatiel zijn als een kwartaalresultaat eens een fractie scheef zit.
Dus is het kennelijk niet zo dat de zoektocht naar de halfgoden telkens weer zo precair is. Maar hoe kan je dan ontkennen dat er op elk moment best wel behoorlijk veel mensen in de reserve zitten, die allemaal in staat zouden zijn om desnoods aan het roer van het schip te gaan staan? En wat blijfter dan van heel dat “dat is nodig om ze aan te trekken” gedoe over, tenzij simpele personencultus; die mensen zijn groooote successen niet omdat ze na unieke verdienste op die plaats zitten, maar enkel en alleen omdat ze al op die plaats zitten.
Tenslotte hebben we nog “jamaar, dat is de markt”. In het bijzonder als dat van liberalen afkomstig is vind ik dat altijd vreselijk. Als je niet eens probeert er toch een béétje serieus uit te zien met je “markt”denken – hoe verwacht je dan ooit serieus genomen te worden als het werkelijk over markten gaat?
Markten, geef ik ter herinnering mee, is iets dat wij liberalen zo belangrijk vinden omdat ze door het spel van vragers en aanbieders prijssignalen naar de wereld sturen en vraag en aanbod in evenwicht houden. Dat impliceert dat er veel vragers en aanbieders zijn, en verder dat die inderdaad in onderhandeling met de tegenpartij, èn competitie met elkaar gaan, om het verhandelde onderwerp binnen te halen.
Zelfs de allereerste, allersimpelste blik op dit onderwerp vertelt je onmiddellijk: er zijn weinig dingen die zo weinig op een marktgebeuren lijken als toplonen. Stel je om te beginnen de vraag: als je met je marktfilosofie ergens heel hoge prijzen ziet: verwacht je dan veel aanbod en weinig vraag, of juist veel vraag en weinig aanbod?
Je verwacht, vanzelfsprekend, heel veel vraag, en heel weinig aanbod, precies zoals de personencultus het ook probeert voor te stellen. Maar zoals we tegelijk zagen, de werkelijkheid is precies omgekeerd. De mensen zijn dus alle dagen aan het vechten om vooruit te komen, en er is relatief heel weinig plaats aan de top. Dus het zou heel gemakkelijk zijn om telkens opnieuw een lange rij subtoppers aan te spreken, en die allemaal de voordelen van een topfunctie, inclusief een hoog salaris, boeiende ervaring, prestige enzovoort onder ogen te brengen, en vervolgens te vragen voor welke prijs ze het willen doen.
Die allersimpelste blik leert dat dat van geen kanten gebeurt. In werkelijkheid heeft “men” (en je voelt dat dat “men” *niet* vaak “de aandeelhouders” zullen zijn) vaak al een kandidaat voor ogen, die in de betrokken middens goed gekend is, wie weet wegens welk lidmaatschap van welke club of politieke partij, en er wordt vrolijk met de miljoenen gelapt, die tenslotte toch niet meer kosten dan 10 cent per aandeel en per jaar.
Dus ik zou voor het ogenblik het onderwerp willen besluiten met hoe ik niet erg onder de indruk ben van de standaardargumenten. Tegelijk geef ik ook toe nog niet te hebben ingezien waarom er al die ophef over nodig is. Als ik het wel wist zou ik het best wel meer bekritizeren, dus probeer gerust me te overtuigen; momenteel weet ik het niet. Maar kan ik alstublieft mijn medeliberalen verzoeken op te houden met dat allerabsurdste “dat is de markt”? Het volstaat dat de eerste de beste extreem-linkse anti-globalist opmerkt “als dat de markt is, dan wil ik met de markteconomie niets te maken hebben”, en je hebt je compleet laten voorbijfietsen. Langs rechts, nog wel.
Veel interessanter is dan ook wat er gebeurt als je ze in vraag stelt. Ineens stromen door alle hoeken en kieren mensen het podium om op verhitte toon de status quo te verdedigen. De aandeelhouders doen toch met hun geld wat ze willen, zeker?! Die bedragen zijn nodig om topmanagers aan te trekken! Trouwens, dat is nu eenmaal de marktprijs! En de enige vraag is: slagen ze er daarmee zelfs maar in zichzelf voor de gek te houden?
De aandeelhouders? Het spijt me, maar dat is wegkruipen achter formalismen. Ergens in het Wetboek van Koophandel staat nog de juridische fictie uit de tijd van Napoleon beschreven, waarin de aandeelhouders bestuurders aanstellen enz enz enz… En als je eerst beslist hebt de toplonen te verdedigen, en dan probeert dat als een logisch gevolg van iets anders voor te stellen, dan houd je op dat punt natuurlijk op. Maar als je geïnteresseerd bent in de realiteit, dan weet je dat het reilen en zeilen aan de top van de ondernemingen in besloten kamers wordt bedisseld, en dat hoogst, hoogst zelden aandeelhouders zullen weigeren vergoedingen goed te keuren - voor zover ze niet alleen in schijn, maar ook in werkelijkheid enige kans maken dat hard te maken, natuurlijk.
Dus “de aandeelhouders” zijn een juridisch formalisme, een quasi middeleeuwse fictie waarvan de werkelijke machtsverhoudingen zich bedienen om de moderne economie te organizeren. Het lijkt me ook dat ze dat veel beter doen dan alle alternatieven die we ooit geprobeerd hebben. Alleen is dat geen excuss om ons dan maar te laten wijsmaken dat het uithangbord ook de realiteit is.
Jamaar, klinkt het dan, die bedragen zijn nodig om topmanagers aan te trekken. Maar weet je, dat lijkt verdacht op personencultus. Het lijkt me zeker redelijk dat je hoge vergoedingen aanbiedt om de zo noodzakelijke goede managers aan te trekken, maar het moet toch toegelaten zijn je de vraag te stellen: hoe hoog is hoog? Moet dat werkelijk om bedragen gaan waarbij je in één klap royaal van je rentes kan gaan leven? Als we geen vragen hebben bij 1 miljoen, blijft dat dan zo bij 10 mio? Mogen we al vragen stellen bij 100 miljoen? Staan de verdedigers van de toplonen nog altijd op de barricades met “nodig om talent aan te trekken” als het over een miljard gaat? Is er helemaal géén grens?
De waarheid is dat er overal, in elk bedrijf, een voortdurende enorme strijd aan de gang is voor de volgende stap in de carrière, en dat die mensen daar ongelofelijk veel werk van maken, zonder dat er veel meer dan stijgende, maar “normale” salarissen in het spel zijn. Moeten we aannemen dat er daartussen, telkens weer, net genoeg (en nooit méér) zitten die in staat zijn de topfunctie te bezetten? Als dat waar is, waarom herkennen we die halfgoden dan niet veel vroeger, en waarom moeten ze zoveel tijd en moeite spenderen aan het doen alsof ze zijn zoals iedereen? En zoals John Kenneth Galbraith een halve eeuw geleden al vernietigend opmerkte: dan moeten al die grote bedrijven met de regelmaat van een klok in een toestand terechtkomen waarin de vervanging van dat ongelofelijk genie helemaal niet vanzelfsprekend is – met alle gevolgen vandien voor de toekomstige prestaties. Maar die onzekerheid vertaalt zich nooit in schommelende beurskoersen, als de CEO eens oud of ziek is, hoewel ze al volatiel zijn als een kwartaalresultaat eens een fractie scheef zit.
Dus is het kennelijk niet zo dat de zoektocht naar de halfgoden telkens weer zo precair is. Maar hoe kan je dan ontkennen dat er op elk moment best wel behoorlijk veel mensen in de reserve zitten, die allemaal in staat zouden zijn om desnoods aan het roer van het schip te gaan staan? En wat blijfter dan van heel dat “dat is nodig om ze aan te trekken” gedoe over, tenzij simpele personencultus; die mensen zijn groooote successen niet omdat ze na unieke verdienste op die plaats zitten, maar enkel en alleen omdat ze al op die plaats zitten.
Tenslotte hebben we nog “jamaar, dat is de markt”. In het bijzonder als dat van liberalen afkomstig is vind ik dat altijd vreselijk. Als je niet eens probeert er toch een béétje serieus uit te zien met je “markt”denken – hoe verwacht je dan ooit serieus genomen te worden als het werkelijk over markten gaat?
Markten, geef ik ter herinnering mee, is iets dat wij liberalen zo belangrijk vinden omdat ze door het spel van vragers en aanbieders prijssignalen naar de wereld sturen en vraag en aanbod in evenwicht houden. Dat impliceert dat er veel vragers en aanbieders zijn, en verder dat die inderdaad in onderhandeling met de tegenpartij, èn competitie met elkaar gaan, om het verhandelde onderwerp binnen te halen.
Zelfs de allereerste, allersimpelste blik op dit onderwerp vertelt je onmiddellijk: er zijn weinig dingen die zo weinig op een marktgebeuren lijken als toplonen. Stel je om te beginnen de vraag: als je met je marktfilosofie ergens heel hoge prijzen ziet: verwacht je dan veel aanbod en weinig vraag, of juist veel vraag en weinig aanbod?
Je verwacht, vanzelfsprekend, heel veel vraag, en heel weinig aanbod, precies zoals de personencultus het ook probeert voor te stellen. Maar zoals we tegelijk zagen, de werkelijkheid is precies omgekeerd. De mensen zijn dus alle dagen aan het vechten om vooruit te komen, en er is relatief heel weinig plaats aan de top. Dus het zou heel gemakkelijk zijn om telkens opnieuw een lange rij subtoppers aan te spreken, en die allemaal de voordelen van een topfunctie, inclusief een hoog salaris, boeiende ervaring, prestige enzovoort onder ogen te brengen, en vervolgens te vragen voor welke prijs ze het willen doen.
Die allersimpelste blik leert dat dat van geen kanten gebeurt. In werkelijkheid heeft “men” (en je voelt dat dat “men” *niet* vaak “de aandeelhouders” zullen zijn) vaak al een kandidaat voor ogen, die in de betrokken middens goed gekend is, wie weet wegens welk lidmaatschap van welke club of politieke partij, en er wordt vrolijk met de miljoenen gelapt, die tenslotte toch niet meer kosten dan 10 cent per aandeel en per jaar.
Dus ik zou voor het ogenblik het onderwerp willen besluiten met hoe ik niet erg onder de indruk ben van de standaardargumenten. Tegelijk geef ik ook toe nog niet te hebben ingezien waarom er al die ophef over nodig is. Als ik het wel wist zou ik het best wel meer bekritizeren, dus probeer gerust me te overtuigen; momenteel weet ik het niet. Maar kan ik alstublieft mijn medeliberalen verzoeken op te houden met dat allerabsurdste “dat is de markt”? Het volstaat dat de eerste de beste extreem-linkse anti-globalist opmerkt “als dat de markt is, dan wil ik met de markteconomie niets te maken hebben”, en je hebt je compleet laten voorbijfietsen. Langs rechts, nog wel.
woensdag 22 oktober 2008
Zo gebeuren ongevallen...
Deze morgen in de krant, ergens in België, een mama met twee schoolgaande kleuters, ze steken de straat over, slechte verlichting, een auto passeert... en de twee kindjes overleven de aanrijding niet.
De papa van kleuter Sarah en baby Thomas slaat huiverend de krant dicht. Een mama die de rest van haar leven denkt: als ik nu gewoon niet nog snel van jas was veranderd, een automobilist die de rest van zijn leven denkt: als ik nu eens juist dan een beetje minder had zitten dromen...
Nog terwijl ik mezelf forceer om bij de orde van de dag te blijven zie ik voor mijn ogen terug wat mezelf deze morgen overkomen is. Een lange drukke straat in Brussel: hier zijn verschillende scholen, en verkeerslichten, en verkeersdrempels, en overstekende pubers. Kortom, je rijdt er stapvoets, of 20 per uur als het snel gaat. En voor me wenkt alweer een verkeerslicht en een mama met iets van het kaliber van kleuter Sarah aan de hand begint vele meters voor mij de straat over te steken, en dus rijd ik stapvoets verder. Dan is de mama mijn rijstrook al gepasseerd en ik begin alweer aan het "optrekken" - aanhalingstekens, want "van nul naar 15 in veel seconden" is niet echt "optrekken", maar ik heb het ondertussen verschillende keren gecheckt: als je je inbeeldt dat er iemand voor je staat ziet dat er best spectaculair uit - en dan...
... midden op de straat, letterlijk één voetstap naast het punt waar ik seconden later zal passeren, houdt ze stil, geeft de kleuter een duwtje in de rug zodat die de straat overdribbelt en draait zich om... (jij, de chauffeur, gelooft op dat honderdste van een seconde letterlijk je ogen niet)...
Je hebt één kans op twee. Ze draait zich om met haar rug naar mij toe en steekt doodleuk weer mijn stuk van de rijweg over in de richting vanwaar ze gekomen is. Ze heeft mij gewoon niet eens gezien, ik die op minder tijd dan nodig is om nog tot bewuste gedachten te komen op mijn rem ga staan dat het asfalt er van kermt. Ze staat al aan de kant voor ze ongelovig naar de auto staart die op centimeters van haar nog bezig is tot stilstaan te komen.
Ik denk niet dat de blik die de chauffeur haar toewierp erg vriendelijk was.
Zo gebeuren ongevallen. Deze keer was er geen kans dat het met kleine witte doodskistjes zou eindigen, en ook de slaapwandelende mama had er aan die snelheid waarschijnlijk niet veel aan overgehouden, maar zo gebeuren ongevallen.
En ergens in België staan er dit weekend wel twee witte doodskistjes in een kerk, en worden er wel twee kindjes in hun grafje gelegd. Zo gebeuren ongevallen.
De papa van kleuter Sarah en baby Thomas slaat huiverend de krant dicht. Een mama die de rest van haar leven denkt: als ik nu gewoon niet nog snel van jas was veranderd, een automobilist die de rest van zijn leven denkt: als ik nu eens juist dan een beetje minder had zitten dromen...
Nog terwijl ik mezelf forceer om bij de orde van de dag te blijven zie ik voor mijn ogen terug wat mezelf deze morgen overkomen is. Een lange drukke straat in Brussel: hier zijn verschillende scholen, en verkeerslichten, en verkeersdrempels, en overstekende pubers. Kortom, je rijdt er stapvoets, of 20 per uur als het snel gaat. En voor me wenkt alweer een verkeerslicht en een mama met iets van het kaliber van kleuter Sarah aan de hand begint vele meters voor mij de straat over te steken, en dus rijd ik stapvoets verder. Dan is de mama mijn rijstrook al gepasseerd en ik begin alweer aan het "optrekken" - aanhalingstekens, want "van nul naar 15 in veel seconden" is niet echt "optrekken", maar ik heb het ondertussen verschillende keren gecheckt: als je je inbeeldt dat er iemand voor je staat ziet dat er best spectaculair uit - en dan...
... midden op de straat, letterlijk één voetstap naast het punt waar ik seconden later zal passeren, houdt ze stil, geeft de kleuter een duwtje in de rug zodat die de straat overdribbelt en draait zich om... (jij, de chauffeur, gelooft op dat honderdste van een seconde letterlijk je ogen niet)...
Je hebt één kans op twee. Ze draait zich om met haar rug naar mij toe en steekt doodleuk weer mijn stuk van de rijweg over in de richting vanwaar ze gekomen is. Ze heeft mij gewoon niet eens gezien, ik die op minder tijd dan nodig is om nog tot bewuste gedachten te komen op mijn rem ga staan dat het asfalt er van kermt. Ze staat al aan de kant voor ze ongelovig naar de auto staart die op centimeters van haar nog bezig is tot stilstaan te komen.
Ik denk niet dat de blik die de chauffeur haar toewierp erg vriendelijk was.
Zo gebeuren ongevallen. Deze keer was er geen kans dat het met kleine witte doodskistjes zou eindigen, en ook de slaapwandelende mama had er aan die snelheid waarschijnlijk niet veel aan overgehouden, maar zo gebeuren ongevallen.
En ergens in België staan er dit weekend wel twee witte doodskistjes in een kerk, en worden er wel twee kindjes in hun grafje gelegd. Zo gebeuren ongevallen.
dinsdag 21 oktober 2008
The "handwriting on the wall"?
Verschillende nieuwssites melden dat McCain de facto de staat Colorado opgeeft. Tijd om het lijstje van enkele dagen geleden (1) opnieuw te bekijken. Colorado was één van de staten die McCain moet binnenhalen omdat hij anders – behoudens zéér spectaculaire verschillen tussen de huidige polls en het resultaat binnen slechts twee weken – doodeenvoudig niet genoeg stemmen heeft om te winnen. En dus, per simpele logica, is de vraag in welke andere staat hij alsnog die zeer spectaculaire ommekeer wil realizeren.
En de winnaar is… Pennsylvania! Mijn favoriete site voor het onderwerp (2) kleurt sinds vele weken de staat in donkerblauw, dat wil zeggen, Obama heeft er constant een voorsprong van meer dan 10% in de polls. In feite heeft McCain er héél even heel licht voorgelegen (begin april…) en een maand geleden was het verschil "slechts" 5% voor Obama.
Sommigen nemen dan ook al hun wensen voor werkelijkheid en zien er tekenen van “toenemende wanhoop” bij McCain in. Maar waar je nooit berenvellen moet verkopen die je nog te pakken moet zien te krijgen zal de grootste McCain aanhanger erkennen dat het beter had gekund wanneer je McCain ziet campagne voeren in staten als Missouri (waar Bush met 7% voorsprong won) terwijl Obama juist Florida aanvalt.
En er is nog meer "handwriting on the wall", zoals je ziet in een post van Brad DeLong (3). Kenneth Adelman, één van de grote steunpilaren van de Irakoorlog, kondigt aan voor Obama te stemmen. Ofwel moeten we aannemen dat Adelman samen met Collin Powell tot het socialisme is bekeerd, of misschien was de kandidaat McCain (over Palin durf ik gewoon al niets meer te zeggen) toch niet zo'n sterke kandidaat.
En de winnaar is… Pennsylvania! Mijn favoriete site voor het onderwerp (2) kleurt sinds vele weken de staat in donkerblauw, dat wil zeggen, Obama heeft er constant een voorsprong van meer dan 10% in de polls. In feite heeft McCain er héél even heel licht voorgelegen (begin april…) en een maand geleden was het verschil "slechts" 5% voor Obama.
Sommigen nemen dan ook al hun wensen voor werkelijkheid en zien er tekenen van “toenemende wanhoop” bij McCain in. Maar waar je nooit berenvellen moet verkopen die je nog te pakken moet zien te krijgen zal de grootste McCain aanhanger erkennen dat het beter had gekund wanneer je McCain ziet campagne voeren in staten als Missouri (waar Bush met 7% voorsprong won) terwijl Obama juist Florida aanvalt.
En er is nog meer "handwriting on the wall", zoals je ziet in een post van Brad DeLong (3). Kenneth Adelman, één van de grote steunpilaren van de Irakoorlog, kondigt aan voor Obama te stemmen. Ofwel moeten we aannemen dat Adelman samen met Collin Powell tot het socialisme is bekeerd, of misschien was de kandidaat McCain (over Palin durf ik gewoon al niets meer te zeggen) toch niet zo'n sterke kandidaat.
Nu moeten we erkennen dat Adelman zich al eerder presenteerde als een man die tenminste in staat was het in te zien wanneer hij het mis had. "Al" tegen einde 2,006 (Brad DeLong zou nog altijd zeggen "three years late and a billion dollars short") zag hij in dat er met het Republiekeins beleid één en ander mis was (4):
"The whole philosophy of using American strength for good in the world, for a foreign policy that is really value-based instead of balanced-power-based, I don't think is disproven by Iraq. But it's certainly discredited."
Dat is interessant omdat het een thema raakt dat we eerder bij Friedrich Hayek hebben gezien (5). In zijn Why I am not a conservative schreef die over "het gevaarlijke" wanneer de liberaal zich verenigt met de conservatief, terwijl die laatste helemaal niet zo bekommerd is om de vrijheid, als wel om het in stand houden van het gezag. Daar zagen we de waarschuwing tegen de bemoeizucht van die conservatieve overheid, die zomaar als het past alle principes die de liberaal nauw aan het hart liggen overboord zet. Ik citeer opnieuw:
"(...) the more a person dislikes the strange and thinks his own ways superior, the more he tends to regard it as his mission to "civilize" others - not by the voluntary and unhampered intercourse with the liberal favors, but by bringing them the blessings of efficient government. It is significant that here again we frequently find the conservatives joining hand in hand with the socialists against the liberals."
En dus moeten we niet verbaasd zijn wanneer we Adelman zien ontdekken dat die overheidsinterventie om de anderen de eigen "beschaving te brengen" in het honderd loopt, en de feiten dat "idealisme" discrediteren. En twee jaar later slaagt hij er zowaar in de politieke conclusie te trekken.
Dat is meer dan waar veel andere mensen, zelfs nu er nog eens twee jaar zijn overgegaan, toe in staat bleken. Laten we hopen dat de meerderheid er inderdaad in slaagt de "gediscrediteerde ideologie" af te schrijven.
-----------------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/10/amerikaanse-verkiezingen-laatste-rechte.html
(2) http://www.electoral-vote.com/
(3) http://delong.typepad.com/sdj/2008/10/falling-dominoe.html
(4) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/11/voetje-voor-voetje.html
(5) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/01/friedrich-hayek-zooo-actueel.html
maandag 20 oktober 2008
Nog een klein facet van de kredietcrisis
We nemen terug de post over de boekhouding (1) die vertelde dat een bankbalans een blad papier is, waar op de rechterkant staat waar het geld vandaan komt, en op de linkerkant wat er mee gebeurd is. Dus K opent een spaarboekje en stort er 1 op, en de bank schrijft rechts “K: 1” en links: “kassa: 1”. Als er zo 10,000 spaarders waren heb je rechts 10,000 rekeningen, en links staat er één rekening die zegt dat er 10,000 in de kassa zit, en "links" en "rechts" zijn in evenwicht.
Maar omdat de spaarders ook interest op hun boekjes willen laat de bank dat geld niet in de kas zitten, maar leent ze het uit in bijvoorbeeld 100 kredieten van 100. En nu staan er tegenover 10,000 spaarboekjes van 1 (aan de rechterkant) 100 kredieten van 100 (aan de linkerkant), en beide kanten hebben nog steeds een totaal van elk 10,000.
Maar, zegt nu de overheid, voor elk krediet dat je geeft moet je 4% van dat geld niet van spaarboekjes en dergelijke halen, maar er als bank je eigen geld insteken. Immers, zelfs als 4% van de kredieten verloren gaat blijft er genoeg over om alle spaarboekjes terug te betalen, en is de bank alleen haar eigen geld kwijt. Natuurlijk is het idee dat de bank met het verschil tussen de kosten van spaarboekjes en de opbrengsten van de kredieten ook de verliezen op de kredietportefeuille kan dragen, en dan nog winst overhoudt. Maar die 4% blijven een extra buffer voor als het om één of andere reden toch misloopt.
En dus ziet de balans er nu als volgt uit. Rechts staat er: “kapitaal: 400”, gevolgd door 9,600 keer “spaarboekje: 1”, en links staat er 100 keer “krediet: 100”, en het totaal is nog steeds 10,000 aan beide kanten.
Hiermee uitgerust kunnen we één van de (zeer, zeer vele) aspecten van de kredietcrisis schetsen. Wat gebeurt er wanneer de rentewinsten op de kredietportefeuille inderdaad niet volstaan om kapitaal verliezen op die portefeuille op te vangen? Zeg dat er twee kredieten van 100 verloren gingen en dat de rentewinst voldoende was om er één van te compenseren, zodat het tweede gewoon verloren is. De balans is nu: (rechts) “kapitaal: 300” en “spaarboekjes 9,600” en (links) “kredieten: 9,800” en "kassa: 100".
En zeker, de bank is geld kwijt, de aandeelkoersen zakken, maar de spaarders zijn nog steeds beschermd. Alleen, aangezien het kapitaal nog maar 300 is, en 4% van de kredieten door kapitaal moet gedekt worden is er niet langer voldoende kapitaal! Ofwel moet de bank haar kapitaal optrekken naar 4% van 9,800, zijnde 392, ofwel moet de kredietportefeuille kleiner worden.
Op dit punt komen de lezer termen als "15" of "Lippens" voor de geest, en hij beseft huiverend dat er gevallen zijn waarin mensen al even weinig zin hebben om bankkapitaal te onderschrijven als om gewoon op de beurs bankaandelen te kopen. En als het kapitaal optrekken niet lukt, en de kredieten moeten naar omlaag...
... dan komt er een grote aap uit de mouw! Met een kapitaal van 300 kan de 4% regel een portefeuille van 7,500 dragen. Maar er zit 9,800 in. Dus er moet 2,300 (!) uit. Zie je al gebeuren dat er een brave mens komt aankloppen voor nieuwe kredieten? De kranten zullen bol staan van de "credit crunch"! Maar er is erger. Als je op grote schaal assets moet verkopen, dan dalen die assets in prijs - en ook dat is iets dat we gewoon voor onze ogen zien gebeuren. Zeg dat de prijzen van onze soort kredieten dalen naar 80%. In een normale markt zal dat van geen kanten zo'n vaart lopen, maar af en toe zitten we nu eenmaal niet in een normale markt. Op een te verkopen kapitaal van 2,300 geeft 20% een verlies van 460. Maarreh... Ons kapitaal was nog maar 300, dus als daar 460 afmoet...
TOK!
Maar zelfs een stevig gekapitalizeerde bank zonder enige kredietverlies komt nu in een eigenaardige spiraal terecht. De kredieten van de andere banken zijn immers verkocht aan 80%, en overeenkomstig de nieuwe boekhouding moet ook onze solide bank haar portefeuille waarderen aan de marktprijs: "de kredietcrisis is ook de crisis van de nieuwe boekhoudwetgeving"! Een verlies van 20% van de portefeuille vreet ook een flinke hap uit het kapitaal van onze solide bank, en dus moeten die nu ook assets gaan verkopen. Maar dat zet de prijzen verder onder druk, en dus boeken ze een echt verlies op de verkochte kredieten, terwijl de bijgehouden kredieten zelf ook weer aan de nieuwe afwaarderingen onderworpen worden.
En ziedaar een perfecte spiraal die de meest gezonde bank kan meetrekken. Ik vertel het allemaal maar om te illustreren waarom er zoveel sprake is van "domino effect" (2). Of misschien moet ik er de post bijhalen die de banken met een andere industrie vergelijkt (3). Het is, nogmaals, niet zo dat we hier met een serie individuele ondernemingen te maken hebben, die allemaal onafhankelijk opereren. Veel meer dan andere industrieën is de banksector een sterk verweven geheel, waar de fouten van sommigen op de kap van heel de groep kunnen terechtkomen. Dat is de reden waarom het beeld van de domino's zo goed gekozen is. Een management mag er nog zo goed in geslaagd zijn de eigen dominosteen netjes en solide rechtop te zetten, maar de structuur van het geheel, de dominostenen in je buurt, kunnen je even goed tegen de vlakte doen gaan als je eigen fouten.
En dat is een toestand waar onze theorieën over vrije markten en de consequenties van risico niet altijd even goed rekening mee houden.
--------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/02/goed-nieuws-voor-de-linkse-critici.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/09/domino-effect-zie-ik-nu-iets-over-het.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/10/de-financile-tsunami-en-de.html
Maar omdat de spaarders ook interest op hun boekjes willen laat de bank dat geld niet in de kas zitten, maar leent ze het uit in bijvoorbeeld 100 kredieten van 100. En nu staan er tegenover 10,000 spaarboekjes van 1 (aan de rechterkant) 100 kredieten van 100 (aan de linkerkant), en beide kanten hebben nog steeds een totaal van elk 10,000.
Maar, zegt nu de overheid, voor elk krediet dat je geeft moet je 4% van dat geld niet van spaarboekjes en dergelijke halen, maar er als bank je eigen geld insteken. Immers, zelfs als 4% van de kredieten verloren gaat blijft er genoeg over om alle spaarboekjes terug te betalen, en is de bank alleen haar eigen geld kwijt. Natuurlijk is het idee dat de bank met het verschil tussen de kosten van spaarboekjes en de opbrengsten van de kredieten ook de verliezen op de kredietportefeuille kan dragen, en dan nog winst overhoudt. Maar die 4% blijven een extra buffer voor als het om één of andere reden toch misloopt.
En dus ziet de balans er nu als volgt uit. Rechts staat er: “kapitaal: 400”, gevolgd door 9,600 keer “spaarboekje: 1”, en links staat er 100 keer “krediet: 100”, en het totaal is nog steeds 10,000 aan beide kanten.
Hiermee uitgerust kunnen we één van de (zeer, zeer vele) aspecten van de kredietcrisis schetsen. Wat gebeurt er wanneer de rentewinsten op de kredietportefeuille inderdaad niet volstaan om kapitaal verliezen op die portefeuille op te vangen? Zeg dat er twee kredieten van 100 verloren gingen en dat de rentewinst voldoende was om er één van te compenseren, zodat het tweede gewoon verloren is. De balans is nu: (rechts) “kapitaal: 300” en “spaarboekjes 9,600” en (links) “kredieten: 9,800” en "kassa: 100".
En zeker, de bank is geld kwijt, de aandeelkoersen zakken, maar de spaarders zijn nog steeds beschermd. Alleen, aangezien het kapitaal nog maar 300 is, en 4% van de kredieten door kapitaal moet gedekt worden is er niet langer voldoende kapitaal! Ofwel moet de bank haar kapitaal optrekken naar 4% van 9,800, zijnde 392, ofwel moet de kredietportefeuille kleiner worden.
Op dit punt komen de lezer termen als "15" of "Lippens" voor de geest, en hij beseft huiverend dat er gevallen zijn waarin mensen al even weinig zin hebben om bankkapitaal te onderschrijven als om gewoon op de beurs bankaandelen te kopen. En als het kapitaal optrekken niet lukt, en de kredieten moeten naar omlaag...
... dan komt er een grote aap uit de mouw! Met een kapitaal van 300 kan de 4% regel een portefeuille van 7,500 dragen. Maar er zit 9,800 in. Dus er moet 2,300 (!) uit. Zie je al gebeuren dat er een brave mens komt aankloppen voor nieuwe kredieten? De kranten zullen bol staan van de "credit crunch"! Maar er is erger. Als je op grote schaal assets moet verkopen, dan dalen die assets in prijs - en ook dat is iets dat we gewoon voor onze ogen zien gebeuren. Zeg dat de prijzen van onze soort kredieten dalen naar 80%. In een normale markt zal dat van geen kanten zo'n vaart lopen, maar af en toe zitten we nu eenmaal niet in een normale markt. Op een te verkopen kapitaal van 2,300 geeft 20% een verlies van 460. Maarreh... Ons kapitaal was nog maar 300, dus als daar 460 afmoet...
TOK!
Maar zelfs een stevig gekapitalizeerde bank zonder enige kredietverlies komt nu in een eigenaardige spiraal terecht. De kredieten van de andere banken zijn immers verkocht aan 80%, en overeenkomstig de nieuwe boekhouding moet ook onze solide bank haar portefeuille waarderen aan de marktprijs: "de kredietcrisis is ook de crisis van de nieuwe boekhoudwetgeving"! Een verlies van 20% van de portefeuille vreet ook een flinke hap uit het kapitaal van onze solide bank, en dus moeten die nu ook assets gaan verkopen. Maar dat zet de prijzen verder onder druk, en dus boeken ze een echt verlies op de verkochte kredieten, terwijl de bijgehouden kredieten zelf ook weer aan de nieuwe afwaarderingen onderworpen worden.
En ziedaar een perfecte spiraal die de meest gezonde bank kan meetrekken. Ik vertel het allemaal maar om te illustreren waarom er zoveel sprake is van "domino effect" (2). Of misschien moet ik er de post bijhalen die de banken met een andere industrie vergelijkt (3). Het is, nogmaals, niet zo dat we hier met een serie individuele ondernemingen te maken hebben, die allemaal onafhankelijk opereren. Veel meer dan andere industrieën is de banksector een sterk verweven geheel, waar de fouten van sommigen op de kap van heel de groep kunnen terechtkomen. Dat is de reden waarom het beeld van de domino's zo goed gekozen is. Een management mag er nog zo goed in geslaagd zijn de eigen dominosteen netjes en solide rechtop te zetten, maar de structuur van het geheel, de dominostenen in je buurt, kunnen je even goed tegen de vlakte doen gaan als je eigen fouten.
En dat is een toestand waar onze theorieën over vrije markten en de consequenties van risico niet altijd even goed rekening mee houden.
--------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/02/goed-nieuws-voor-de-linkse-critici.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/09/domino-effect-zie-ik-nu-iets-over-het.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/10/de-financile-tsunami-en-de.html
zondag 19 oktober 2008
Een mooi citaat
Paul Krugman, de kersverse Nobelprijswinnaar economie zal wel niet te klagen hebben over gebrek aan belangstelling voor zijn blog. Maar als je verwijten van plagiaat wil vermijden moet je altijd zeggen waar de stukken die je niet zelf hebt verzonnen vandaan komen. In dit geval komt het van Keynes, waar de Financial Times kennelijk naar verwezen heeft, zodat het via Krugmans blog ook in mijn hoofd is terechtgekomen:
http://krugman.blogs.nytimes.com/2008/10/18/great-keynes-quote/
En hier is het citaat:
"Words ought to be a little wild, for they are the assaults of thoughts on the unthinking."
Kijk, dat heb je nu met de echt grote geesten der aarde, ze kunnen dingen verwoorden die wij amateurs al honderdduizend keer gevoeld hebben, maar nooit zo fraai tot uitdrukking konden brengen.
Ik schrijf bij deze Keynes officiëel in op de lijst van onofficiële filosofen. Dat is mijn persoonlijke lijst waarop mijn persoonlijke opinie staat, over welke grote geesten die niet groot geworden zijn in de filosofie, zulk een impact op ons menselijk denken hebben, dat ze de eretitel filosoof verdienden; in tegenstelling tot behaalden. Dat laatste slaat alleen maar op de prestatie van mensen zoals ikzelf die een diploma hebben: knap, ongetwijfeld, maar daar lopen er nu eenmaal nog meer van rond.
Op mijn lijst van onofficiële filosofen staan bijvoorbeeld ook Newton, Darwin en Einstein. Maar het wordt natuurlijk spannender naarmate je meer namen hebt die niet sinds eeuw en dag bekend zijn. Jared Diamond! Lee Smolin!
http://krugman.blogs.nytimes.com/2008/10/18/great-keynes-quote/
En hier is het citaat:
"Words ought to be a little wild, for they are the assaults of thoughts on the unthinking."
Kijk, dat heb je nu met de echt grote geesten der aarde, ze kunnen dingen verwoorden die wij amateurs al honderdduizend keer gevoeld hebben, maar nooit zo fraai tot uitdrukking konden brengen.
Ik schrijf bij deze Keynes officiëel in op de lijst van onofficiële filosofen. Dat is mijn persoonlijke lijst waarop mijn persoonlijke opinie staat, over welke grote geesten die niet groot geworden zijn in de filosofie, zulk een impact op ons menselijk denken hebben, dat ze de eretitel filosoof verdienden; in tegenstelling tot behaalden. Dat laatste slaat alleen maar op de prestatie van mensen zoals ikzelf die een diploma hebben: knap, ongetwijfeld, maar daar lopen er nu eenmaal nog meer van rond.
Op mijn lijst van onofficiële filosofen staan bijvoorbeeld ook Newton, Darwin en Einstein. Maar het wordt natuurlijk spannender naarmate je meer namen hebt die niet sinds eeuw en dag bekend zijn. Jared Diamond! Lee Smolin!
zaterdag 18 oktober 2008
Iain M Banks
Lang geleden, meer dan tien jaar, raadde een kennis me aan Iain Banks te lezen. Dat zou dan een hedendaagse uitbreiding van mijn science fiction kennis worden, want hoewel ik door Jack Vance van de mogelijkheden van het genre overtuigd was, was ik toch nooit veel verder geraakt. En dus las ik Excession en Consider Phlebas en... ik vond het maar matigjes.
De twee boeken spelen zich af in het "Culture" universum van Banks. The Culture is een pan-galactische cultuur die de hele Melkweg omspant en een vereniging is van diverse, vaak humanoïde (zucht: toch een probleempje...) soorten, alsook diverse soorten artificïële intelligenties. Dat is allemaal zeer naar mijn smaak, maar ik vond dat er ook veel ontbrak. Het was me allemaal te kosmisch; je omspande dan wel de hele Melkweg, maar je wist nooit waar je precies zat. De gebeurtenissen speelden zich paradoxaal genoeg de hele tijd af in een soort micro-omgeving, vermits elk punt "aan de andere kant van de Melkweg" ongeveer even bereikbaar was als alle andere. Te weinig samenhang, te weinig kader: een drie op de schaal van "kwotering" (1). Aan te bevelen voor de liefhebbers van het genre, maar niet iets dat je absoluut gelezen moet hebben.
Maar ik kon toch nooit de enorme spankracht van Banks' ideeën vergeten, de nazinderende beelden die hij wist op te roepen, de grootsheid van zijn visies... Dus sinds ik me de laatste jaren weer meer voor SF ga interesseren heb ik het nog eens opnieuw geprobeerd. De eerste was The Algebraist. Opnieuw een begin dat je met open mond doet staan kijken naar de spankracht van Banks visie, gevolgd door toch wel lange bladzijden die behoorlijk langdradig zijn. Maar toch ben ik vrij vlot door de eerste drie van de vijf delen geraakt, en eerlijk gezegd, vanaf toen vond ik het echt prachtig. Geslaagde karakters in een zeer interesante omgeving en een geslaagd verhaal, en naar het einde de "verrassing" waar je als lezer toch wat op zit te wachten: als heel het boek van dat niveau was geweest had ik een vier gekwoteerd: Een aanrader, een topper, als het genre niets voor jou is zal je er niet veel aan hebben, maar anders zeker te lezen.
Daarna heb ik Look to Windward gelezen. En dat is voor mij werkelijk een vier op deze schaal. Herlezer als ik ben kijk ik er nu al naar uit om het binnen enkele jaren helemaal opnieuw te lezen. Af en toe kwam het werkelijk adembenemend over in zijn visie. Normaal zou ik het een enorme afknapper vinden als iemand me vertelde dat alle menselijke karakters figuranten zijn. Het verhaal speelt zich af op een wereld van "The Culture", die dan ook door veel mensen bevolkt wordt, maar het zijn vertegenwoordigers van twee heel andere beschavingen, van buiten The Culture, die de hoofdpersonages zijn. En twee "Minds", de artificiële maar zelfbewuste intelligenties die respectievelijk de bestuurder van die wereld en een agent van een organisatie van The Culture zijn maken het klavertje vier compleet. Ver van een afknapper" te zijn maakt dit viertal een aantal ontmoetingen en bijhorende conversaties door die voor een enorme portie humor, reflectie en intrige zorgen. En ontroering. Vraag me niet hoe, maar in dit verhaal creëert Banks een "Alien" die de naam waardig is, die niet zomaar een geëxtrapoleerde mens naar een ander uiterlijk is, maar die geloofwaardig een biologische en een culturele en een persoonlijke achtergrond heeft, die hem drijfveren en emoties en persoonlijke thema's bezorgen en uiteindelijk een niet-menselijke persoonlijkheid waarmee je kan meeleven.
Dat is waar ik het voor een groot deel voor doe. Hoe zou dat gaan, zo'n contact tussen mensen en andere intelligente wezens? Als we per assumptie aannemen dat hun biologische achtergrond hen toch een béétje herkenbare motieven en doelen bezorgt, dan belet alle vreemdheid van de wereld niet dat je er mee kan handelen, ermee in conflict komen, complotten smeden of zelfs medeleven voelen.
Natuurlijk komt al dat gepraat over "emotie" en "medeleven" niet zomaar uit de lucht gevallen, maar zijn die consequenties van andere verhaalelementen die je soms in flashback krijgt meegegeven. Dat verhaal zelf heeft een heel behoorlijke plot, dus met "goeden" en "slechten" en de vraag of ze wel of niet hun zin krijgen, zoals elk verhaal op zijn naiefste niveau nu eenmaal dat soort vragen moet behandelen. Bij die verhalen en gebeurtenissen die Banks uiteindelijk allemaal netjes in elkaar weet te weven ontwikkelt hij soms kosmische visies die de beelden van Tolkien weten te evenaren. Om niet te vergeten dat de complexiteit van de plot me vaak aan John LeCarré deed denken.
Je vraagt je stilaan af waarom ik het niet ineens met een vijf kwoteer. Wel, het is meer dan "het principe", dat een vijf eigenlijk niet bestaat, omdat dat een zodanig meesterwerk is dat zelfs wie het genre niet genegen is; zelfs wie anders geen boeken leest, het toch zou moeten gelezen hebben. Ondanks alle bovenstaande loftuigingen over beeldende kracht en interessante figuren valt me op dat ik er uiteindelijk niet zo erg veel van meedraag. Ik hoefde Tolkien maar één keer te lezen, en de Herberg van Bree, het Huis van Elrond, de Mijnen van Moria, de Toren van Saruman, de Ruiters van Rohan, de Muren van Minas Tirith en de Heer van de Ringen zaten voor de rest van mijn leven in mijn hoofd. Ik wil er geen woord van mijn loftuigingen van terugnemen, maar de panorama's van Banks doen me soms veel meer denken aan beelden uit een droom, waar je een ongelofelijke indruk van hebt, maar die je met het verstrijken van de dag weer helemaal verlaten.
Maar een topper in het genre, dat is het zeker en vast.
--------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/03/kwotering.html
De twee boeken spelen zich af in het "Culture" universum van Banks. The Culture is een pan-galactische cultuur die de hele Melkweg omspant en een vereniging is van diverse, vaak humanoïde (zucht: toch een probleempje...) soorten, alsook diverse soorten artificïële intelligenties. Dat is allemaal zeer naar mijn smaak, maar ik vond dat er ook veel ontbrak. Het was me allemaal te kosmisch; je omspande dan wel de hele Melkweg, maar je wist nooit waar je precies zat. De gebeurtenissen speelden zich paradoxaal genoeg de hele tijd af in een soort micro-omgeving, vermits elk punt "aan de andere kant van de Melkweg" ongeveer even bereikbaar was als alle andere. Te weinig samenhang, te weinig kader: een drie op de schaal van "kwotering" (1). Aan te bevelen voor de liefhebbers van het genre, maar niet iets dat je absoluut gelezen moet hebben.
Maar ik kon toch nooit de enorme spankracht van Banks' ideeën vergeten, de nazinderende beelden die hij wist op te roepen, de grootsheid van zijn visies... Dus sinds ik me de laatste jaren weer meer voor SF ga interesseren heb ik het nog eens opnieuw geprobeerd. De eerste was The Algebraist. Opnieuw een begin dat je met open mond doet staan kijken naar de spankracht van Banks visie, gevolgd door toch wel lange bladzijden die behoorlijk langdradig zijn. Maar toch ben ik vrij vlot door de eerste drie van de vijf delen geraakt, en eerlijk gezegd, vanaf toen vond ik het echt prachtig. Geslaagde karakters in een zeer interesante omgeving en een geslaagd verhaal, en naar het einde de "verrassing" waar je als lezer toch wat op zit te wachten: als heel het boek van dat niveau was geweest had ik een vier gekwoteerd: Een aanrader, een topper, als het genre niets voor jou is zal je er niet veel aan hebben, maar anders zeker te lezen.
Daarna heb ik Look to Windward gelezen. En dat is voor mij werkelijk een vier op deze schaal. Herlezer als ik ben kijk ik er nu al naar uit om het binnen enkele jaren helemaal opnieuw te lezen. Af en toe kwam het werkelijk adembenemend over in zijn visie. Normaal zou ik het een enorme afknapper vinden als iemand me vertelde dat alle menselijke karakters figuranten zijn. Het verhaal speelt zich af op een wereld van "The Culture", die dan ook door veel mensen bevolkt wordt, maar het zijn vertegenwoordigers van twee heel andere beschavingen, van buiten The Culture, die de hoofdpersonages zijn. En twee "Minds", de artificiële maar zelfbewuste intelligenties die respectievelijk de bestuurder van die wereld en een agent van een organisatie van The Culture zijn maken het klavertje vier compleet. Ver van een afknapper" te zijn maakt dit viertal een aantal ontmoetingen en bijhorende conversaties door die voor een enorme portie humor, reflectie en intrige zorgen. En ontroering. Vraag me niet hoe, maar in dit verhaal creëert Banks een "Alien" die de naam waardig is, die niet zomaar een geëxtrapoleerde mens naar een ander uiterlijk is, maar die geloofwaardig een biologische en een culturele en een persoonlijke achtergrond heeft, die hem drijfveren en emoties en persoonlijke thema's bezorgen en uiteindelijk een niet-menselijke persoonlijkheid waarmee je kan meeleven.
Dat is waar ik het voor een groot deel voor doe. Hoe zou dat gaan, zo'n contact tussen mensen en andere intelligente wezens? Als we per assumptie aannemen dat hun biologische achtergrond hen toch een béétje herkenbare motieven en doelen bezorgt, dan belet alle vreemdheid van de wereld niet dat je er mee kan handelen, ermee in conflict komen, complotten smeden of zelfs medeleven voelen.
Natuurlijk komt al dat gepraat over "emotie" en "medeleven" niet zomaar uit de lucht gevallen, maar zijn die consequenties van andere verhaalelementen die je soms in flashback krijgt meegegeven. Dat verhaal zelf heeft een heel behoorlijke plot, dus met "goeden" en "slechten" en de vraag of ze wel of niet hun zin krijgen, zoals elk verhaal op zijn naiefste niveau nu eenmaal dat soort vragen moet behandelen. Bij die verhalen en gebeurtenissen die Banks uiteindelijk allemaal netjes in elkaar weet te weven ontwikkelt hij soms kosmische visies die de beelden van Tolkien weten te evenaren. Om niet te vergeten dat de complexiteit van de plot me vaak aan John LeCarré deed denken.
Je vraagt je stilaan af waarom ik het niet ineens met een vijf kwoteer. Wel, het is meer dan "het principe", dat een vijf eigenlijk niet bestaat, omdat dat een zodanig meesterwerk is dat zelfs wie het genre niet genegen is; zelfs wie anders geen boeken leest, het toch zou moeten gelezen hebben. Ondanks alle bovenstaande loftuigingen over beeldende kracht en interessante figuren valt me op dat ik er uiteindelijk niet zo erg veel van meedraag. Ik hoefde Tolkien maar één keer te lezen, en de Herberg van Bree, het Huis van Elrond, de Mijnen van Moria, de Toren van Saruman, de Ruiters van Rohan, de Muren van Minas Tirith en de Heer van de Ringen zaten voor de rest van mijn leven in mijn hoofd. Ik wil er geen woord van mijn loftuigingen van terugnemen, maar de panorama's van Banks doen me soms veel meer denken aan beelden uit een droom, waar je een ongelofelijke indruk van hebt, maar die je met het verstrijken van de dag weer helemaal verlaten.
Maar een topper in het genre, dat is het zeker en vast.
--------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/03/kwotering.html
donderdag 16 oktober 2008
Amerikaanse verkiezingen: laatste rechte lijn
Deze morgen hoorde ik op de "hoofdpunten" van het nieuws dat McCain tijdens het laatste debat een goede beurt had gemaakt. Ik zet een zuur gezicht. Als een kandidaat een oorlog tegen een land dat niemand had aangevallen en niemand had bedreigd een goed idee vindt, dan moet de andere kandidaat al ongeveer kinderslavernij bepleiten voor ik opnieuw begin te twijfelen. Om van een kandidaat vice-president die gelooft dat de Aarde 6,000 jaar geleden is geschapen en dat mensen en dinosaurussen hier samen hebben rondgelopen maar te zwijgen.
Wachtend op het echte nieuws hoor ik een analyse over hoe Obama in het defensief raakte over Ayers en over abortus, en dat echte nieuws heeft het opnieuw over het succes van McCain. Daarna bevestigen twee studiogasten nog eens opnieuw het verhaal, en helemaal op het einde verneem ik dat de polls na de debatten... Obama tot de winnaar hadden uitgeroepen!
Dat had eens omgekeerd moeten gebeurd zijn, ik denk dat het zonnestelsel te klein was om de beschuldigingen tegen de linkse VRT te absorberen.
Intussen zitten we toch maar in laatste rechte lijn naar de verkiezingen. Wat is 12 januari 2,007 - de dag van mijn eerste post over het onderwerp - alweer lang geleden! Toen schreef ik dat de verkiezing eigenlijk neerkwam op de voorverkiezing bij de Democraten: de Republiekeinen waren immers zo'n puinhoop dat ze zelf in de verleiding moesten zijn om op de Democraat te stemmen.
Als we nu naar de site kijken waarop ik me voornamelijk baseer (2), dan lijkt dat nog uit te komen ook. Misschien is het moment aangebroken om dat eens van wat dichterbij te bekijken dan alleen maar in termen van "rood" en "blauw".
De Amerikanen stemmen niet rechtstreeks voor de kandidaat, maar wel over welke kandidaat hun staat zal steunen. Dus als Obama in Californië de meerderheid haalt, dan stemt Californië voor Obama, en als Texas naar McCain gaat, dan stemt Texas voor McCain. Het doet er daarbij helemaal niet toe of ze grote of kleine meerderheden halen: zie "Florida 2,000".
Dus valt de beslissing in dat "electoral college" waar de staten voor de aangeduide kandidaat stemmen. Op dat punt moet je weten dat niet alle staten even zwaar wegen. Je ziet op de site in voetnoot (2) een cijfer staan in elke staat, waarmee die staat in het college gewogen wordt. De zwaarste staat is Californië met 55 stemmen. Dan komen Texas en New York met in de 30. Enkele staten zitten boven de 20 (Ohio, Pennsylvania en Florida) en dan heb je een reeks boven de 10. Staten met minder dan 10 stemmen horen stilaan bij het klein grut. Als je naar de kaart kijkt zie je ongeveer even veel rood (van de Republiekeinen) als (Democratisch) blauw. Alleen zijn de meeste van die rode staten "klein grut" staten. Terwijl de blauwkleurende staten in het noorden veel zwaarder wegen - en dus staat Obama een lengte of twee voor.
Werp dan nu een blik op de eindkaart van 2,004 (3). Alleen enkele randen van de kaart zijn blauw, en toch is het maar een nipte overwinning voor Bush: wéér die zwaarwegende staten in het noorden die (zeer nipt overigens) naar Kerry gingen. Je ziet in één oogopslag het dubbele probleem van McCain. De blauwe staten van nu zien er veel en veel blauwer uit dan toen: er valt weinig extra's te rapen. Maar een hoop rode staten van nu zijn maar heel nipt rood, of ze zien er zelfs blauw uit. Als je weet dat dat zo is voor de zwaargewichten Florida en Ohio, dan weet je dat de verkiezing er om gaat of McCain voldoende van de Bushstaten zal weten te behouden. En dat wordt moeilijk: er zijn er gewoon zo veel waar hij in het defensief is, zonder veel kans op een tegenoffensief, dat er stilaan een aardverschuiving nodig is om Obama nog te doen verliezen.
Maar het kan, natuurlijk. Je mag er donder op zeggen dat Bin Laden heel graag zou zien dat de VS zichzelf nog ettelijke jaren verder laten leegbloeden in Irak, om de kans op nog een paar andere van dat soort briljante ideeën maar haastig weg te moffelen. Die kan dus net voor de verkiezing weer (zoals vier jaar geleden) voor een gesmaakt optreden zorgen, dat maakt dat al die brave Amerikanen toch maar voor de "veilige" stem kiezen. Zo ging vier jaar geleden de opmars van Kerry tijdens de laatste weken helemaal verloren aan de stunt van Bin Laden. Maximale return over kost ratio die den Bin Laden ooit gezien heeft, maar zo gaat dat. Ik denk niet dat hij het al vergeten is, dus wie weet waar die nog mee aankomt?
In afwachting daarvan zitten we op de rand van de "landslide voor Obama" waar ik zo vaak om geroepen heb. Ik heb de term voor het eerst gebruikt in april (4), met eigenlijk de correcte redenering erbij: acht jaar Bush, vijf jaar Irak, wanneer gààn ze het anders doorhebben? (Maar vanzelfsprekend geef ik toe dat ik dat niet durfde blijven beweren toen de polls om allerlei redenen begonnen te schommelen. Als iemand van bij het begin voorspelde dat Obama zou winnen met grote voorsprong, dat door dik en dun durfde volhouden en binnen enkele weken gelijk krijgt, dan zou ik dàt een hele prestatie vinden.)
Je begint stilaan te zien waarom ik die kaart van voetnoot (2) al van bij de post van voetnoot (1) begon aan te raden. Je ziet in één oogopslag hoe de kaarten verdeeld liggen over de verschillende staten met hun gewicht erbij, en je ziet hoe doorheen de tijd de kaart verkleurt van blauw naar rood (5) en omgekeerd (6). En je kan er gemakkelijk voor amateur strateeg gaan spelen en de redeneringen opmaken waar de echte strategen nachten over liggen te piekeren. Iets als: "Kerry, 251 stemmen. Nodig om te winnen: 270 stemmen. Tekort: 19. Aantal dat zal verloren gaan: blijkbaar nul. Aantal dat er kan bijkomen: New Mexico, donkerblauw, 5. Iowa, donkerblauw, 7. Nog zeven te kort".
Dat wil zeggen dat van de volgende "battleground states" McCain er niet één mag verliezen:
Florida
Ohio
North Carolina
Virginia
Indiana
Missouri
Colorado
Het volstaat dat Obama de staten waar hij momenteel ruim op kop ligt ook wint, en één enkele van de bovenstaande binnenhaalt, en het is "president Obama". Elke extra staat uit die reeks is een extra stap naar de "landslide victory". En dan zijn er nog een paar kleine strijdstaten als North Dakota en West Virginia die nog extra slagroom kunnen meebrengen, terwijl ik me laat vertellen dat Obama in een zuidelijke zwaargewicht als Georgia ook nog niet is uitgepraat.
En ik denk werkelijk dat wij, kritisch-rationalistische kosmopolieten ons mogen aansluiten bij de Amerikaanse kosmopolieten uit de staten aan de oceanen die vier jaar geleden al voor Kerry stemden, in hun hoop dat deze keer de fundamentalisten uit de binnenlanden niet opnieuw met de overwinning gaan lopen.
----------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/01/amerikaanse-presidentsverkiezingen-2008.html
(2) http://www.electoral-vote.com/
(3) http://electoral-vote.com/evp2004/dec/dec31.html
(4) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/04/het-slechtst-mogelijk-resultaat.html
(5) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/09/john-mccain-neemt-de-leiding.html
(6) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/09/die-mccain-toch.html
Wachtend op het echte nieuws hoor ik een analyse over hoe Obama in het defensief raakte over Ayers en over abortus, en dat echte nieuws heeft het opnieuw over het succes van McCain. Daarna bevestigen twee studiogasten nog eens opnieuw het verhaal, en helemaal op het einde verneem ik dat de polls na de debatten... Obama tot de winnaar hadden uitgeroepen!
Dat had eens omgekeerd moeten gebeurd zijn, ik denk dat het zonnestelsel te klein was om de beschuldigingen tegen de linkse VRT te absorberen.
Intussen zitten we toch maar in laatste rechte lijn naar de verkiezingen. Wat is 12 januari 2,007 - de dag van mijn eerste post over het onderwerp - alweer lang geleden! Toen schreef ik dat de verkiezing eigenlijk neerkwam op de voorverkiezing bij de Democraten: de Republiekeinen waren immers zo'n puinhoop dat ze zelf in de verleiding moesten zijn om op de Democraat te stemmen.
Als we nu naar de site kijken waarop ik me voornamelijk baseer (2), dan lijkt dat nog uit te komen ook. Misschien is het moment aangebroken om dat eens van wat dichterbij te bekijken dan alleen maar in termen van "rood" en "blauw".
De Amerikanen stemmen niet rechtstreeks voor de kandidaat, maar wel over welke kandidaat hun staat zal steunen. Dus als Obama in Californië de meerderheid haalt, dan stemt Californië voor Obama, en als Texas naar McCain gaat, dan stemt Texas voor McCain. Het doet er daarbij helemaal niet toe of ze grote of kleine meerderheden halen: zie "Florida 2,000".
Dus valt de beslissing in dat "electoral college" waar de staten voor de aangeduide kandidaat stemmen. Op dat punt moet je weten dat niet alle staten even zwaar wegen. Je ziet op de site in voetnoot (2) een cijfer staan in elke staat, waarmee die staat in het college gewogen wordt. De zwaarste staat is Californië met 55 stemmen. Dan komen Texas en New York met in de 30. Enkele staten zitten boven de 20 (Ohio, Pennsylvania en Florida) en dan heb je een reeks boven de 10. Staten met minder dan 10 stemmen horen stilaan bij het klein grut. Als je naar de kaart kijkt zie je ongeveer even veel rood (van de Republiekeinen) als (Democratisch) blauw. Alleen zijn de meeste van die rode staten "klein grut" staten. Terwijl de blauwkleurende staten in het noorden veel zwaarder wegen - en dus staat Obama een lengte of twee voor.
Werp dan nu een blik op de eindkaart van 2,004 (3). Alleen enkele randen van de kaart zijn blauw, en toch is het maar een nipte overwinning voor Bush: wéér die zwaarwegende staten in het noorden die (zeer nipt overigens) naar Kerry gingen. Je ziet in één oogopslag het dubbele probleem van McCain. De blauwe staten van nu zien er veel en veel blauwer uit dan toen: er valt weinig extra's te rapen. Maar een hoop rode staten van nu zijn maar heel nipt rood, of ze zien er zelfs blauw uit. Als je weet dat dat zo is voor de zwaargewichten Florida en Ohio, dan weet je dat de verkiezing er om gaat of McCain voldoende van de Bushstaten zal weten te behouden. En dat wordt moeilijk: er zijn er gewoon zo veel waar hij in het defensief is, zonder veel kans op een tegenoffensief, dat er stilaan een aardverschuiving nodig is om Obama nog te doen verliezen.
Maar het kan, natuurlijk. Je mag er donder op zeggen dat Bin Laden heel graag zou zien dat de VS zichzelf nog ettelijke jaren verder laten leegbloeden in Irak, om de kans op nog een paar andere van dat soort briljante ideeën maar haastig weg te moffelen. Die kan dus net voor de verkiezing weer (zoals vier jaar geleden) voor een gesmaakt optreden zorgen, dat maakt dat al die brave Amerikanen toch maar voor de "veilige" stem kiezen. Zo ging vier jaar geleden de opmars van Kerry tijdens de laatste weken helemaal verloren aan de stunt van Bin Laden. Maximale return over kost ratio die den Bin Laden ooit gezien heeft, maar zo gaat dat. Ik denk niet dat hij het al vergeten is, dus wie weet waar die nog mee aankomt?
In afwachting daarvan zitten we op de rand van de "landslide voor Obama" waar ik zo vaak om geroepen heb. Ik heb de term voor het eerst gebruikt in april (4), met eigenlijk de correcte redenering erbij: acht jaar Bush, vijf jaar Irak, wanneer gààn ze het anders doorhebben? (Maar vanzelfsprekend geef ik toe dat ik dat niet durfde blijven beweren toen de polls om allerlei redenen begonnen te schommelen. Als iemand van bij het begin voorspelde dat Obama zou winnen met grote voorsprong, dat door dik en dun durfde volhouden en binnen enkele weken gelijk krijgt, dan zou ik dàt een hele prestatie vinden.)
Je begint stilaan te zien waarom ik die kaart van voetnoot (2) al van bij de post van voetnoot (1) begon aan te raden. Je ziet in één oogopslag hoe de kaarten verdeeld liggen over de verschillende staten met hun gewicht erbij, en je ziet hoe doorheen de tijd de kaart verkleurt van blauw naar rood (5) en omgekeerd (6). En je kan er gemakkelijk voor amateur strateeg gaan spelen en de redeneringen opmaken waar de echte strategen nachten over liggen te piekeren. Iets als: "Kerry, 251 stemmen. Nodig om te winnen: 270 stemmen. Tekort: 19. Aantal dat zal verloren gaan: blijkbaar nul. Aantal dat er kan bijkomen: New Mexico, donkerblauw, 5. Iowa, donkerblauw, 7. Nog zeven te kort".
Dat wil zeggen dat van de volgende "battleground states" McCain er niet één mag verliezen:
Florida
Ohio
North Carolina
Virginia
Indiana
Missouri
Colorado
Het volstaat dat Obama de staten waar hij momenteel ruim op kop ligt ook wint, en één enkele van de bovenstaande binnenhaalt, en het is "president Obama". Elke extra staat uit die reeks is een extra stap naar de "landslide victory". En dan zijn er nog een paar kleine strijdstaten als North Dakota en West Virginia die nog extra slagroom kunnen meebrengen, terwijl ik me laat vertellen dat Obama in een zuidelijke zwaargewicht als Georgia ook nog niet is uitgepraat.
En ik denk werkelijk dat wij, kritisch-rationalistische kosmopolieten ons mogen aansluiten bij de Amerikaanse kosmopolieten uit de staten aan de oceanen die vier jaar geleden al voor Kerry stemden, in hun hoop dat deze keer de fundamentalisten uit de binnenlanden niet opnieuw met de overwinning gaan lopen.
----------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/01/amerikaanse-presidentsverkiezingen-2008.html
(2) http://www.electoral-vote.com/
(3) http://electoral-vote.com/evp2004/dec/dec31.html
(4) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/04/het-slechtst-mogelijk-resultaat.html
(5) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/09/john-mccain-neemt-de-leiding.html
(6) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/09/die-mccain-toch.html
woensdag 15 oktober 2008
Een kritiek op de "Socratische wijsheid"
Een toevallige ontmoeting in de wandelgangen over kredieten, markten en wat daar zoal mee kan misgaan ontwikkelt zich tot een heuse vergadering en… je staat er versteld van wat je allemaal te weten komt. Niet dat dat zo verbazend is: telkens wanneer je een onderwerp hebt waarin de causaliteiten zeer complex zijn kan de grootste specialist altijd nog één en ander bijleren. Ik denk maar even aan de “reden” waarom Europa vanaf het jaar 1,000 AD zulk een opmars tot het doorbreken van het armoede evenwicht vertoonde: een stokpaardje van me.
Maar in dit geval bracht het me bij mijmeringen over de “Socratische wijsheid”. Die zegt: “hoe meer ik weet, hoe meer ik besef dat ik niets weet”. En daar is veel van waar! Pas wanneer je een eind doordringt in de complexiteiten, zodanig dat je er in de ogen van je medemens al lang als een Grote Specialist uitziet, vang je een glimp op van de ontzettend diepe realiteit die zich voor je uitstrekt. Heel opwindend en uitdagend, daar niet van: de planeten, de melkweg, clusters van melkwegen, het heelal…
Maar we weten er eigenlijk niks, niks, niks van.
En toch. Daarmee is de kous van de Socratische wijsheid niet af. Het was me vroeger al opgevallen in mijn discussies met de creationisten. Een relevante post hier is die met “de weigering te weten” (1). De mensen wentelen zich in een inkzwarte onwetendheid om reden van wat je “externe factoren” zou kunnen noemen. Als ze de kennis zouden absorberen die over een gegeven onderwerp relevant is, dan zouden er zekerheden en “waarheden” overboord gaan, waaraan ze absoluut niet willen raken. De volgende stap is dat ze je vertellen dat “geloven (sic) in de evolutietheorie neerkomt op geloven dat een Boeing toevallig uit een wervelstorm kan ontstaan”. En wat me daarbij is opgevallen dat het niet je eigen “grote kennis” is (die er misschien is, maar misschien ook helemaal niet, dat doet er gewoon niet toe) die je doet beseffen wat je allemaal niet weet. Het is integendeel de ondoordringbaarheid van dat obscurantisme die je dat doet beseffen.
Natuurlijk kan je je ervan afmaken met de standaard clichés van “het is wetenschappelijk bewezen dat…” en je geweldig druk maken wanneer ze dat allemaal afwimpelen, maar dat scoort precies het punt. Het punt is namelijk dat je, om ze een fatsoenlijke repliek te geven, ontdekt dat je de “basics” heel goed onder de knie moet krijgen, veel beter nog dan je dacht dat je ze kende. Dan pas kan je ze tot het punt brengen waar je ze kan laten voelen dat hun uitspraken en beweringen leiden tot problemen zoals regelrechte contradicties: denk terug aan de poedels (2).
En zo was het ook met de financiële crisis. De simpele waarheid die voorligt is dat de vrije markten het niet alleen zullen oplossen, want ze kunnen het niet alleen oplossen. Dat is voor de marktfundamentalisten – in de zin dat ze letterlijk menen dat alleen de markten en niets anders dan de markten de gebeurtenissen moeten bepalen – even onverteerbaar als een soort die evolueert uit een andere soort voor de creationist. En dus gaan ze nog liever dingen uitkramen zoals “laat de banken failliet gaan” dan toegeven dat dan de hele wereld in de knoop draait alsof we terug in de middeleeuwen zaten (3). Want anders moeten ze erkennen dat, niet alleen “falende markten beter zijn dan falende overheden” (4) (want dat blijft natuurlijk zo) maar ook dat af en toe een desastreus falende markt slechter is dan een overheid die fatsoenlijk werk levert.
En dan begin je te oefenen in “wat is domino effect?” (5) of probeer je te antwoorden op vragen als “hoe zou een solvabele bank een gebrek aan liquiditeit kunnen hebben?”. Dat laatste is een vraag op hetzelfde niveau als “hoe kan de ene soort uit de andere ontstaan?”: sofismen waar je alleen maar over struikelt als je de basics niet kent, of wil kennen. En je merkt dat daar veel werk aan is, aan die basics! Je mag er alle dagen inzitten, maar je ontdekt dat je beheersing van de fundamentals tot het punt dat je de sofisten van je kan afhouden nog veel gaten vertoont!
Vanzelfsprekend is dat geen weerlegging van de Socratische wijsheid: natuurlijk blijf je beseffen dat je weinig weet naarmate je meer weet. Maar het is toch een interessante aanvulling. Hoe meer je probeert iets te vertellen aan mensen die niets weten, hoe meer je beseft dat je zelf ook niets weet…
---------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/06/de-weigering-te-weten.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/12/socratische-dialoog-met-poedels.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/10/en-dan-nu-een-inktzwart-scenario.html
(4) http://www.ivanjanssens.be/dutch/nartikel.asp?link=122
(5) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/09/domino-effect-zie-ik-nu-iets-over-het.html
Maar in dit geval bracht het me bij mijmeringen over de “Socratische wijsheid”. Die zegt: “hoe meer ik weet, hoe meer ik besef dat ik niets weet”. En daar is veel van waar! Pas wanneer je een eind doordringt in de complexiteiten, zodanig dat je er in de ogen van je medemens al lang als een Grote Specialist uitziet, vang je een glimp op van de ontzettend diepe realiteit die zich voor je uitstrekt. Heel opwindend en uitdagend, daar niet van: de planeten, de melkweg, clusters van melkwegen, het heelal…
Maar we weten er eigenlijk niks, niks, niks van.
En toch. Daarmee is de kous van de Socratische wijsheid niet af. Het was me vroeger al opgevallen in mijn discussies met de creationisten. Een relevante post hier is die met “de weigering te weten” (1). De mensen wentelen zich in een inkzwarte onwetendheid om reden van wat je “externe factoren” zou kunnen noemen. Als ze de kennis zouden absorberen die over een gegeven onderwerp relevant is, dan zouden er zekerheden en “waarheden” overboord gaan, waaraan ze absoluut niet willen raken. De volgende stap is dat ze je vertellen dat “geloven (sic) in de evolutietheorie neerkomt op geloven dat een Boeing toevallig uit een wervelstorm kan ontstaan”. En wat me daarbij is opgevallen dat het niet je eigen “grote kennis” is (die er misschien is, maar misschien ook helemaal niet, dat doet er gewoon niet toe) die je doet beseffen wat je allemaal niet weet. Het is integendeel de ondoordringbaarheid van dat obscurantisme die je dat doet beseffen.
Natuurlijk kan je je ervan afmaken met de standaard clichés van “het is wetenschappelijk bewezen dat…” en je geweldig druk maken wanneer ze dat allemaal afwimpelen, maar dat scoort precies het punt. Het punt is namelijk dat je, om ze een fatsoenlijke repliek te geven, ontdekt dat je de “basics” heel goed onder de knie moet krijgen, veel beter nog dan je dacht dat je ze kende. Dan pas kan je ze tot het punt brengen waar je ze kan laten voelen dat hun uitspraken en beweringen leiden tot problemen zoals regelrechte contradicties: denk terug aan de poedels (2).
En zo was het ook met de financiële crisis. De simpele waarheid die voorligt is dat de vrije markten het niet alleen zullen oplossen, want ze kunnen het niet alleen oplossen. Dat is voor de marktfundamentalisten – in de zin dat ze letterlijk menen dat alleen de markten en niets anders dan de markten de gebeurtenissen moeten bepalen – even onverteerbaar als een soort die evolueert uit een andere soort voor de creationist. En dus gaan ze nog liever dingen uitkramen zoals “laat de banken failliet gaan” dan toegeven dat dan de hele wereld in de knoop draait alsof we terug in de middeleeuwen zaten (3). Want anders moeten ze erkennen dat, niet alleen “falende markten beter zijn dan falende overheden” (4) (want dat blijft natuurlijk zo) maar ook dat af en toe een desastreus falende markt slechter is dan een overheid die fatsoenlijk werk levert.
En dan begin je te oefenen in “wat is domino effect?” (5) of probeer je te antwoorden op vragen als “hoe zou een solvabele bank een gebrek aan liquiditeit kunnen hebben?”. Dat laatste is een vraag op hetzelfde niveau als “hoe kan de ene soort uit de andere ontstaan?”: sofismen waar je alleen maar over struikelt als je de basics niet kent, of wil kennen. En je merkt dat daar veel werk aan is, aan die basics! Je mag er alle dagen inzitten, maar je ontdekt dat je beheersing van de fundamentals tot het punt dat je de sofisten van je kan afhouden nog veel gaten vertoont!
Vanzelfsprekend is dat geen weerlegging van de Socratische wijsheid: natuurlijk blijf je beseffen dat je weinig weet naarmate je meer weet. Maar het is toch een interessante aanvulling. Hoe meer je probeert iets te vertellen aan mensen die niets weten, hoe meer je beseft dat je zelf ook niets weet…
---------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/06/de-weigering-te-weten.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/12/socratische-dialoog-met-poedels.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/10/en-dan-nu-een-inktzwart-scenario.html
(4) http://www.ivanjanssens.be/dutch/nartikel.asp?link=122
(5) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/09/domino-effect-zie-ik-nu-iets-over-het.html
dinsdag 14 oktober 2008
Paul Krugman krijgt de Nobelprijs Economie!
Ik schoot in de lach toen ik het nieuws zag, het maakte wel wat dingen bij me los. Krugman is een zeer interressante denker, die zijn economische inzichten combineerde met ideeën rond ontwikkeling, maar ook geografie, en dat interesseert mij altijd. Tegelijk sta ik nog altijd achter mijn post van lang geleden (1), over hoe ontzettend vervelend die anti-Bush litanie begon te worden. Je zal zeggen: die litanieën schrijf jij toch ook? Dat is natuurlijk ook zo, maar bij Krugman was het op een bepaald moment 100%, maanden en maanden lang, en ik was van hem gewoon heel nieuwe dingen bij te leren...
Het punt is: er zat een grote politieke component in. Ik heb me al eerder geamuseerd gevoeld over een soortgelijk geval. Een bepaald soort rechts vermaakte zich enorm over "het gekronkel bij links" toen James Watson, een topwetenschapper in de genetica, had verklaard dat zwarten intellectueel minder begaafd waren dan blanken. En inderdaad, schreef ik, het gekronkel was goed vergelijkbaar met het gespartel bij dat rechts toen Al Gore de Nobelprijs voor de vrede won (2) - en ik moest er bij de Nobelprijs van Krugman meteen aan terugdenken.
Nog maar pas lees ik op een rechtse site over hoe de Republiekeinen nauwelijks hun kandidaat veep hadden bekend gemaakt en de Democraten deden niets anders meer dan haar familie zwart maken. Ik had al medelijden voor me te binnen schoot hoe dat afkomstig was van dezelfde kliek die je ongelofelijk voor rotte vis uitschold, en dat om geen andere reden dan dat je weigerde pink op de naad leugens van Bush na te praten; nota bene, leugens die hij zelf al beschaamd had ingetrokken.
Maar tegelijk passeer ik zojuist een haatpost van links, waar de campagne van McCain werd beschreven als een groep drenkelingen, vergezeld van de oproep er zo veel mogelijk stenen ("anvils", aanbeelden was de gebruikte term) achteraan te gooien. Medelijdend hoodschuddend om zo weinig niveau - los van het feit dat een beroemd spreekwoord niet voor niets afraadt berenvellen te shorten - dacht ik dan weer aan het initiële enthousiasme bij die Republiekeinse kandidaat veep, dat zich al verheugde op "al die beteuterde gezichten bij links" als bleek dat de Republiekeinen daarmee de verkiezingen gingen winnen.
Enzovoort. Momenteel amuseert Brad DeLong (3) zich om "al die beteuterde gezichten bij rechts", in het bijzonder in het licht van de dingen die ze ooit over Krugman hebben beweerd. Mijn favoriet zijn de commentaren bij de tekst van Krugman van jaren geleden, over hoe de huizenzeepbel wel eens in een enorme crisis zou kunnen uitmonden. Puur leedvermaak; ik heb er begrip voor, ik heb er ook al aan meegedaan, maar toch...
Bij een Nobelprijs past het de wijze het politiek rumoer te overstijgen, en zich te concentreren op wat we van de laureaat kunnn vernemen. Krugman heeft analyses gemaakt van internationale handel, en de problemen die daarmee kunnen samenhangen, zoals "winnaars en verliezers van de globalizering". Laat niemand zich inbeelden dat er bij de globalizering geen verliezers zijn. Maar mocht iemand willen meegaan met die lachwekkende clichés dat Krugman "links" is, omdat hij er nu eenmaal zijn vooroordelen niet bevestigd ziet, dan stel ik voor zijn teksten aan het adres van de extreem-linkse anti-globalisten te raadplegen. Krugman is een man voor wie de uitdrukking "he doesn't suffer fools gladly" wel gemaakt lijkt, en in die teksten kan je het er aan zien (4).
En financiële crisissen, natuurlijk. Krugman is altijd een autoriteit geweest op het gebied van financiële crisissen, en toen hij bij de Aziëcrisis opmerkte dat dit een geval was van "de markten weten het niet altijd het best" ging ook bij mij een licht op. De markten weten het haast altijd beter dan de overheid, en dat was toen ook al zo. Maar "haast altijd" is nu eenmaal iets anders dan "helemaal altijd", en die periode was daar een voorbeeld van. Waarbij we niet moeten vergeten dat de markten, tegen het IMF in, er in slaagden devaluaties van de munten uit de getroffen landen af te dwingen, en daarmee het herstel inluidden. En toch... Als je vanzelf afhaakt bij de mogelijkheid dat een ideeëngoed niet altijd en overal en in alle omstandigheden de zegeningen van de vrije markt predikt, dan zal je bij krugman ook moeten afhaken. Maar als je geïnteresseerd bent in hoe het werkelijk zit...
Warm aanbevolen. En welgemeende gelukwensen aan de laureaat, natuurlijk.
------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/02/ver-ve-lend.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/10/james-watson-nobelprijswinnaar.html
(3) http://delong.typepad.com/sdj/2008/10/crooked-timber.html
(4) http://www.slate.com/id/1918/
Het punt is: er zat een grote politieke component in. Ik heb me al eerder geamuseerd gevoeld over een soortgelijk geval. Een bepaald soort rechts vermaakte zich enorm over "het gekronkel bij links" toen James Watson, een topwetenschapper in de genetica, had verklaard dat zwarten intellectueel minder begaafd waren dan blanken. En inderdaad, schreef ik, het gekronkel was goed vergelijkbaar met het gespartel bij dat rechts toen Al Gore de Nobelprijs voor de vrede won (2) - en ik moest er bij de Nobelprijs van Krugman meteen aan terugdenken.
Nog maar pas lees ik op een rechtse site over hoe de Republiekeinen nauwelijks hun kandidaat veep hadden bekend gemaakt en de Democraten deden niets anders meer dan haar familie zwart maken. Ik had al medelijden voor me te binnen schoot hoe dat afkomstig was van dezelfde kliek die je ongelofelijk voor rotte vis uitschold, en dat om geen andere reden dan dat je weigerde pink op de naad leugens van Bush na te praten; nota bene, leugens die hij zelf al beschaamd had ingetrokken.
Maar tegelijk passeer ik zojuist een haatpost van links, waar de campagne van McCain werd beschreven als een groep drenkelingen, vergezeld van de oproep er zo veel mogelijk stenen ("anvils", aanbeelden was de gebruikte term) achteraan te gooien. Medelijdend hoodschuddend om zo weinig niveau - los van het feit dat een beroemd spreekwoord niet voor niets afraadt berenvellen te shorten - dacht ik dan weer aan het initiële enthousiasme bij die Republiekeinse kandidaat veep, dat zich al verheugde op "al die beteuterde gezichten bij links" als bleek dat de Republiekeinen daarmee de verkiezingen gingen winnen.
Enzovoort. Momenteel amuseert Brad DeLong (3) zich om "al die beteuterde gezichten bij rechts", in het bijzonder in het licht van de dingen die ze ooit over Krugman hebben beweerd. Mijn favoriet zijn de commentaren bij de tekst van Krugman van jaren geleden, over hoe de huizenzeepbel wel eens in een enorme crisis zou kunnen uitmonden. Puur leedvermaak; ik heb er begrip voor, ik heb er ook al aan meegedaan, maar toch...
Bij een Nobelprijs past het de wijze het politiek rumoer te overstijgen, en zich te concentreren op wat we van de laureaat kunnn vernemen. Krugman heeft analyses gemaakt van internationale handel, en de problemen die daarmee kunnen samenhangen, zoals "winnaars en verliezers van de globalizering". Laat niemand zich inbeelden dat er bij de globalizering geen verliezers zijn. Maar mocht iemand willen meegaan met die lachwekkende clichés dat Krugman "links" is, omdat hij er nu eenmaal zijn vooroordelen niet bevestigd ziet, dan stel ik voor zijn teksten aan het adres van de extreem-linkse anti-globalisten te raadplegen. Krugman is een man voor wie de uitdrukking "he doesn't suffer fools gladly" wel gemaakt lijkt, en in die teksten kan je het er aan zien (4).
En financiële crisissen, natuurlijk. Krugman is altijd een autoriteit geweest op het gebied van financiële crisissen, en toen hij bij de Aziëcrisis opmerkte dat dit een geval was van "de markten weten het niet altijd het best" ging ook bij mij een licht op. De markten weten het haast altijd beter dan de overheid, en dat was toen ook al zo. Maar "haast altijd" is nu eenmaal iets anders dan "helemaal altijd", en die periode was daar een voorbeeld van. Waarbij we niet moeten vergeten dat de markten, tegen het IMF in, er in slaagden devaluaties van de munten uit de getroffen landen af te dwingen, en daarmee het herstel inluidden. En toch... Als je vanzelf afhaakt bij de mogelijkheid dat een ideeëngoed niet altijd en overal en in alle omstandigheden de zegeningen van de vrije markt predikt, dan zal je bij krugman ook moeten afhaken. Maar als je geïnteresseerd bent in hoe het werkelijk zit...
Warm aanbevolen. En welgemeende gelukwensen aan de laureaat, natuurlijk.
------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/02/ver-ve-lend.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/10/james-watson-nobelprijswinnaar.html
(3) http://delong.typepad.com/sdj/2008/10/crooked-timber.html
(4) http://www.slate.com/id/1918/
maandag 13 oktober 2008
You can fool...? 23% of the people...?
... all of the time?
http://abcnews.go.com/PollingUnit/Politics/story?id=6017487
23% job approval voor Bush. Lager dan Nixon.
Zie ook mei 2,007:
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/05/you-can-fool-28-of-people-all-of-time.html
En juni 2,007:
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/06/you-can-fool-afdeling-26.html
23% van de mensen die je de hele tijd kan voor de gek houden... Het blijft toch veel.
http://abcnews.go.com/PollingUnit/Politics/story?id=6017487
23% job approval voor Bush. Lager dan Nixon.
Zie ook mei 2,007:
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/05/you-can-fool-28-of-people-all-of-time.html
En juni 2,007:
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/06/you-can-fool-afdeling-26.html
23% van de mensen die je de hele tijd kan voor de gek houden... Het blijft toch veel.
Dat knagende wantrouwen...
Sommige mensen zijn in hun afkeer van overheidsoptreden echt fanatiek. Zo moet ik terugdenken aan een karikatuur over de huidige bankencrisis. Je ziet twee uitgemergelde figuren met een baard van veertien dagen door een woestijn kruipen met hun tong tot aan hun knieën. En daar zegt één van de twee met een boos gezicht: "geen sprake van dat we ons door overheidsoptreden zullen laten redden, laat ons liever bidden om regen".
En dat drukt de twijfels die sommige van mijn recente posts bij het discours van sommige mensen meegaven heel netjes uit. Want als het "domino effect" reëel is, dan gedragen al die mensen die met een serieus gezicht voorstellen de banken maar te laten falen zich zoals de twee in de cartoon. Misschien geloven die mensen wel echt in goddelijke instanties, maar even goed zijn ze absurd. Maar ik blijf de hele tijd erkennen: laat zien waarom al die vrees over "domino effect" onterecht is, en ik zal meteen mijn ongelijk inzien.
Intussen knaagt hier het wantrouwen dat allerlei mensen de redenering ongeveer als volgt laten gaan. (a) Overheidsoptreden is in alle omstandigheden en totaal los van enige invloed die de realiteit op onze opinies zou kunnen hebben verkeerd. (b) Als we dat zo uitdrukken dan is de kans niet alleen reëel dat andere mensen opmerken dat dat niet zeer snugger klinkt (omdat het naar een religieus dogma ruikt) maar dat (veel erger nog) we dat zelf zullen opmerken. En dus passen we per (c) de hele realiteit maar aan onze opinie aan, inclusief het laten verdwijnen van het "domino effect" alsof het er nooit geweest was.
Een beetje zoals die twee in de woestijn nog liever bidden voor reden dan erkennen dat er weinig hulp Gods te verwachten valt, want daaruit zou volgen dat de overheid helicopters moet sturen - en dàt kunnen we toch niet hebben, nietwaar?
En het is heus niet alleen het "domino effect" dat wordt herschreven. We zagen al passeren hoe er een gejammer opstijgt over de aandeelhouders van de banken die door de overheid worden uitgekocht. Maar ik ben zelf aandeelhouder van verschillende banken (oh, op "kleine spaarder niveau", hoor, maak je vooral geen illusies), en ik kan getuigen: wij aandeelhouders van banken hebben de laatste tijd zeer, zeer weinig winst gemaakt op onze aandelen. Verlies hebben wij gemaakt met heelder sloten rode inkt, in het bijzonder op de banken waar de overheid ons zogezegd is komen uitkopen...
En dus vraag ik me af: waar halen ze dat soort stoten vandaan? Waarom kramen ze dat soort dingen uit waar ze zelf, mits de allereerste les internationaal bankieren te verwerken, de fouten konden uithalen? En tot nader order - het moment waarop ze me overtuigen dat mijn vrees voor "domino effect" vrees voor een luchtspiegeling is - voel ik dat knagende wantrouwen dat ze dat doen omdat ze wel degelijk "marktfundamentalisten" zijn.
En dat drukt de twijfels die sommige van mijn recente posts bij het discours van sommige mensen meegaven heel netjes uit. Want als het "domino effect" reëel is, dan gedragen al die mensen die met een serieus gezicht voorstellen de banken maar te laten falen zich zoals de twee in de cartoon. Misschien geloven die mensen wel echt in goddelijke instanties, maar even goed zijn ze absurd. Maar ik blijf de hele tijd erkennen: laat zien waarom al die vrees over "domino effect" onterecht is, en ik zal meteen mijn ongelijk inzien.
Intussen knaagt hier het wantrouwen dat allerlei mensen de redenering ongeveer als volgt laten gaan. (a) Overheidsoptreden is in alle omstandigheden en totaal los van enige invloed die de realiteit op onze opinies zou kunnen hebben verkeerd. (b) Als we dat zo uitdrukken dan is de kans niet alleen reëel dat andere mensen opmerken dat dat niet zeer snugger klinkt (omdat het naar een religieus dogma ruikt) maar dat (veel erger nog) we dat zelf zullen opmerken. En dus passen we per (c) de hele realiteit maar aan onze opinie aan, inclusief het laten verdwijnen van het "domino effect" alsof het er nooit geweest was.
Een beetje zoals die twee in de woestijn nog liever bidden voor reden dan erkennen dat er weinig hulp Gods te verwachten valt, want daaruit zou volgen dat de overheid helicopters moet sturen - en dàt kunnen we toch niet hebben, nietwaar?
En het is heus niet alleen het "domino effect" dat wordt herschreven. We zagen al passeren hoe er een gejammer opstijgt over de aandeelhouders van de banken die door de overheid worden uitgekocht. Maar ik ben zelf aandeelhouder van verschillende banken (oh, op "kleine spaarder niveau", hoor, maak je vooral geen illusies), en ik kan getuigen: wij aandeelhouders van banken hebben de laatste tijd zeer, zeer weinig winst gemaakt op onze aandelen. Verlies hebben wij gemaakt met heelder sloten rode inkt, in het bijzonder op de banken waar de overheid ons zogezegd is komen uitkopen...
En dus vraag ik me af: waar halen ze dat soort stoten vandaan? Waarom kramen ze dat soort dingen uit waar ze zelf, mits de allereerste les internationaal bankieren te verwerken, de fouten konden uithalen? En tot nader order - het moment waarop ze me overtuigen dat mijn vrees voor "domino effect" vrees voor een luchtspiegeling is - voel ik dat knagende wantrouwen dat ze dat doen omdat ze wel degelijk "marktfundamentalisten" zijn.
zaterdag 11 oktober 2008
Wat leert de politieke filosofie van het creationisme?
Het boek Genesis zegt dat God de soorten heeft geschapen, en dat sindsdien de leden van de soorten zich voortplanten, "elk binnen hun soort". Maar als we dat toepassen op poedels (1) krijgen we aanzienlijke problemen. Wie "natuurlijke selectie" (2) begrijpt, en beseft dat artificiële selectie daar een bijzonder geval van is, weet dat er tussen pakweg 6,000 jaar geleden en nu een lange lijn is geweest die vertrekkend van wolven generatie per generatie tot honden is geëvolueerd, en binnen die honden zelfs tot poedels. Dus als je met Genesis aanneemt dat elke generatie opnieuw de individuen tot dezelfde soort behoorden, dan moet je concluderen dat poedels eigenlijk wolven zijn.
Terwijl, als je aanneemt dat woorden als "poedels", "wolven", en zelfs "soorten" alleen maar klanken zijn die we nogal willekeurig op bepaalde verschijnselen plakken, je onmogelijk kan zeggen hoeveel generaties geleden precies de jongste generatie geen "wolven" meer moesten heten, maar wel "honden". Maar je kan tenminste erkennen dat poedels geen wolven "zijn", en er toch van afstammen. Natuurlijk moet je dan ook concluderen dat Genesis het mis heeft.
Dat laatste is nu iets dat voor sommige mensen onmogelijk kan. Voor het gedraai en gekronkel dat je te zien krijgt wanneer je dit opmerkt zouden ze dan ook toegangsticketten moeten verkopen. Zomaar ineens is er de "soortgrens"! Zeker kunnen er binnen soorten verschuivingen optreden, zo vernemen we, maar die kunnen nooit "de soortgrens" doorbreken. Alleen, er is geen enkele reden om het bestaan van die "soortrens" aan te nemen (wel integendeel), en dus is die niets anders dan een pseudo-intellectuele projectie van een drogredenering naar de realiteit. En dat is jammer omdat er een hoop tijd en moeite verloren gaat om (vaak telkens en telkens opnieuw) het bestaan van die "soortgrens" te weerleggen.
Volgens mij heeft de politieke filosofie met soortgelijke verschijnselen af te rekenen. Een eenvoudig voorbeeld vinden we rond "racisme". Je kan zonder veel moeite een tabel maken die een verband toont tussen huidskleur en welvaart van een volk (3). Aangezien er een grote emotionele behoefte (denk terug aan het boek Genesis) bestaat om te denken dat blanken superieur zijn tegenover zwarten, zien veel mensen dat verband maar meteen als een causaal verband - en een theorie is geboren.
Alleen, behalve die grote behoefte is er helemaal geen reden om inderdaad een causaal verband aan te nemen: zoals je ook meteen merkt als het thema ergens weer eens actueel is. Desgevraagd krijg je altijd weer de tabel zelf voorgeschoteld, maar als je op zoek bent naar de oorzaak van een verschijnsel is alleen maar opnieuw aan het verschijnsel herinneren vanzelfsprekend niet goed genoeg. En dus kruipt er een hoop tijd en moeite in het blootleggen van drogredeneringen, die beter kon gebruikt kunnen worden om de werkelijke oorzaken van armoede en rijkdom op het spoor te komen.
En zo lijkt het me momenteel te zijn met de financiële crisis. Dom links zit zo wanhopig te wachten op de finale crisis van het kapitalisme dat je nauwelijks moet hopen dat ze zelfs maar zullen proberen de crisis op te lossen. Maar omdat dom links er al een tijdje impotent bijzit is het relevanter te kijken naar wat er gebeurt aan de andere kant van het spectrum, dat immers op het moment van schrijven in de VS aan de macht is.
Het dogma, vergelijkbaar met het boek Genesis voor de creationisten, is bij dom rechts dat overheidsoptreden zelfs nog verkeerd is als het alternatief is dat je jezelf terug naar de middeleeuwen bombardeert. Dus geloven ze dat we maar beter "de banken failliet kunnen laten gaan"... En zelfs nadat de regering Bush het één (1) keer geprobeerd heeft en er prompt een storm losbarstte dat zelfs Bush het onmiddellijk doorhad houden ze nog vol. (Dat laatste doet me ergens aan denken, maar ik weet niet meer zo direct wat...)
Hoe dan ook zitten we momenteel met een ontroerende eendracht, van luciede links over alles wat je maar in het centrum kan proppen via luciede (en delen van dom) rechts tot en met de regering Bush: er is dringend overheidsinterventie nodig, omdat het alternatief een INKZWART scenrario (4) is. Vanzelfsprekend pleiten luciede links, liberaal rechts en heel dat centrum - zoals nogal vanzelf spreekt - ervoor dat overheidsoptreden dan heel goed in de gaten te houden, zeer voorzichtig te zijn, zeker geen mislukte bankiers of onvoorzichtige beleggers uit te kopen... Je simpele gezond verstand is eigenlijk redelijk goed in staat zich in te beelden waar heel dat spectrum voor pleit.
Maar sommige mensen zijn blijkbaar zo bevreesd voor de erkenning dat overheidsoptreden nodig is - lees: dat de vrije markten het in hun eentje niet zullen oplossen - dat ze nog liever de boel laten imploderen dan dat dogma aan te tasten. Ik wil gerust sympathie hebben voor hun emotionele problemen. Maar ik ben niet bereid er de boel voor te laten imploderen. Net zomin ik bereid ben omwille van de emoties van de creationisten te verkondigen dat de Aarde plat is.
----------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/12/socratische-dialoog-met-poedels.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/05/nogmaals-natuurlijke-selectie.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/01/racisme-misdrijf-opinie-of-theorie.html
(4) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/10/en-dan-nu-een-inktzwart-scenario.html
Terwijl, als je aanneemt dat woorden als "poedels", "wolven", en zelfs "soorten" alleen maar klanken zijn die we nogal willekeurig op bepaalde verschijnselen plakken, je onmogelijk kan zeggen hoeveel generaties geleden precies de jongste generatie geen "wolven" meer moesten heten, maar wel "honden". Maar je kan tenminste erkennen dat poedels geen wolven "zijn", en er toch van afstammen. Natuurlijk moet je dan ook concluderen dat Genesis het mis heeft.
Dat laatste is nu iets dat voor sommige mensen onmogelijk kan. Voor het gedraai en gekronkel dat je te zien krijgt wanneer je dit opmerkt zouden ze dan ook toegangsticketten moeten verkopen. Zomaar ineens is er de "soortgrens"! Zeker kunnen er binnen soorten verschuivingen optreden, zo vernemen we, maar die kunnen nooit "de soortgrens" doorbreken. Alleen, er is geen enkele reden om het bestaan van die "soortrens" aan te nemen (wel integendeel), en dus is die niets anders dan een pseudo-intellectuele projectie van een drogredenering naar de realiteit. En dat is jammer omdat er een hoop tijd en moeite verloren gaat om (vaak telkens en telkens opnieuw) het bestaan van die "soortgrens" te weerleggen.
Volgens mij heeft de politieke filosofie met soortgelijke verschijnselen af te rekenen. Een eenvoudig voorbeeld vinden we rond "racisme". Je kan zonder veel moeite een tabel maken die een verband toont tussen huidskleur en welvaart van een volk (3). Aangezien er een grote emotionele behoefte (denk terug aan het boek Genesis) bestaat om te denken dat blanken superieur zijn tegenover zwarten, zien veel mensen dat verband maar meteen als een causaal verband - en een theorie is geboren.
Alleen, behalve die grote behoefte is er helemaal geen reden om inderdaad een causaal verband aan te nemen: zoals je ook meteen merkt als het thema ergens weer eens actueel is. Desgevraagd krijg je altijd weer de tabel zelf voorgeschoteld, maar als je op zoek bent naar de oorzaak van een verschijnsel is alleen maar opnieuw aan het verschijnsel herinneren vanzelfsprekend niet goed genoeg. En dus kruipt er een hoop tijd en moeite in het blootleggen van drogredeneringen, die beter kon gebruikt kunnen worden om de werkelijke oorzaken van armoede en rijkdom op het spoor te komen.
En zo lijkt het me momenteel te zijn met de financiële crisis. Dom links zit zo wanhopig te wachten op de finale crisis van het kapitalisme dat je nauwelijks moet hopen dat ze zelfs maar zullen proberen de crisis op te lossen. Maar omdat dom links er al een tijdje impotent bijzit is het relevanter te kijken naar wat er gebeurt aan de andere kant van het spectrum, dat immers op het moment van schrijven in de VS aan de macht is.
Het dogma, vergelijkbaar met het boek Genesis voor de creationisten, is bij dom rechts dat overheidsoptreden zelfs nog verkeerd is als het alternatief is dat je jezelf terug naar de middeleeuwen bombardeert. Dus geloven ze dat we maar beter "de banken failliet kunnen laten gaan"... En zelfs nadat de regering Bush het één (1) keer geprobeerd heeft en er prompt een storm losbarstte dat zelfs Bush het onmiddellijk doorhad houden ze nog vol. (Dat laatste doet me ergens aan denken, maar ik weet niet meer zo direct wat...)
Hoe dan ook zitten we momenteel met een ontroerende eendracht, van luciede links over alles wat je maar in het centrum kan proppen via luciede (en delen van dom) rechts tot en met de regering Bush: er is dringend overheidsinterventie nodig, omdat het alternatief een INKZWART scenrario (4) is. Vanzelfsprekend pleiten luciede links, liberaal rechts en heel dat centrum - zoals nogal vanzelf spreekt - ervoor dat overheidsoptreden dan heel goed in de gaten te houden, zeer voorzichtig te zijn, zeker geen mislukte bankiers of onvoorzichtige beleggers uit te kopen... Je simpele gezond verstand is eigenlijk redelijk goed in staat zich in te beelden waar heel dat spectrum voor pleit.
Maar sommige mensen zijn blijkbaar zo bevreesd voor de erkenning dat overheidsoptreden nodig is - lees: dat de vrije markten het in hun eentje niet zullen oplossen - dat ze nog liever de boel laten imploderen dan dat dogma aan te tasten. Ik wil gerust sympathie hebben voor hun emotionele problemen. Maar ik ben niet bereid er de boel voor te laten imploderen. Net zomin ik bereid ben omwille van de emoties van de creationisten te verkondigen dat de Aarde plat is.
----------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/12/socratische-dialoog-met-poedels.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/05/nogmaals-natuurlijke-selectie.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/01/racisme-misdrijf-opinie-of-theorie.html
(4) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/10/en-dan-nu-een-inktzwart-scenario.html
donderdag 9 oktober 2008
En dan nu... Een INKTZWART scenario!
Laat me van bij het begin zeggen, ik geloof er geen woord van.
Maar wat zou er zoal kunnen misgaan, als het werkelijk totaal in het honderd loopt? Het begint er dus (1) mee dat jij, met je rekening bij de kerngezonde bank ABC, ontdekt dat ABC tegoeden had van DEF, die een betaling verwacht van GHI (enz. enz.) tot blijkt dat UVW een grote som geld niet terugkrijgt van XYZ. Ineens wil niemand UVW de sommen voorschieten die ze zelf nodig hebben om RST te betalen (vermits ze die van XYZ alvast niet meer terugkrijgen) uit schrik die sommen nooit meer terug te zien, zodat RST ook zonder valt, hetgeen OPQ in moeilijkheden brengt...
... En toen je je kerngezonde bank ABC vroeg om de electriciteitsrekening te betalen aan een bedrijf bij bank 123 accepteerde 123 de fondsen niet omdat ze die dan hadden moeten voorschieten, en de vrees voor wanbetaling door DEF aan ABC maakte dat ze het niet vertrouwden dat voorschot ooit terug te zien. En floep! Zomaar ineens! Aangezien een heel groot deel van het "geld" bestaat uit bankoperaties, en alle bankoperaties allemaal tegelijk uitdoven... is het alsof van het ene moment op het andere al het geld uit de wereld, op enkele zeer schaarse kruimels na, zomaar wordt weggetoverd!
Dat blijft niet lang beperkt tot jij die in gebreke blijft tegenover je electriciteitsleverancier. In een theoretisch zwartste scenario gebeuren er quasi helemaal geen transacties meer, aangezien er geen middelen meer zijn om ze te betalen. De bakker heeft geen meel kunnen kopen om brood te bakken, de electriciteitsmaatschappij heeft geen geld om petroleum te kopen of salarissen te betalen, en dus kunnen ze geen electriciteit leveren, die de mensen trouwens toch niet kunnen betalen, want al het geld was zomaar ineens weggetoverd.
Dat geeft het soort scenario's waarin de wereld werkelijk stilstaat, en mensen beginnen te verhongeren. Nadat er eerst een periode is geweest waarin de warenhuizen zijn geplunderd, alsook de velden, welteverstaan. Je denkt misschien dat je wat goudstukken in een sok hebt zitten en dat je het daarmee een tijdje uitzingt. Maar als de velden en warenhuizen zijn leeggeplunderd en de bakker geen meel heeft kunnen kopen om brood te bakken - wat is je goud dan meer waard dan het goud van iemand die gevangen in een put op een kist vol zit te verhongeren?
Maar zelfs in mijn zwartgalligste momenten geloof ik niet dat het zo ver zou komen. Laat me trouwens signaleren dat ik laatst een postje heb geplaatst waarin ik juist geld aan het zetten was op veel optimistischer ideeën (2). Maar het is wel eens interessant om je af te vragen wat er zou gebeuren...
Om te beginnen denk ik dat de overheid geld zou drukken. Dat is taboe in onze liberale middens, maar vergeet niet, er is juist een enorme hoeveelheid geld (in de vorm van bankdeposito's) zomaar ineens verdwenen - dus waarom niet? Ook is een middel met onaangename nevenwerkingen nog altijd beter dan de patiënt laten overlijden. Met dat geld zouden ambtenaren betaald worden die toch nog rekeningen zouden kunnen betalen, zodat er toch nog leveranciers zijn die grondstoffen kunnen aankopen... Even aannemend dat die ambtenaren ook nog nuttig werk zouden doen - en de boel ligt toch niet helemààl plat.
Op het eerste zicht denk ik dat vastgoed helemaal geen bescherming biedt. Als er geen geld is om het te kopen zullen de prijzen crashen om er de appels en eieren bij te doen verbleken. Er is trouwens ook geen geld om het te huren - behalve dan enkele ambtenaren die het gedrukte geld van de overheid in handen kregen: maar een bescheiden begin is beter dan niets. Een uitzondering op dat vastgoed lijkt me overigens de grootgrondbezitter wiens velden beplant zijn met oogstrijpe gewassen, en waar de kippen en varkens over de erven lopen. Natuurlijk zal onze grootgrondbezitter een stevig uit de kluiten gewassen familie nodig hebben om dat allemaal te beschermen, maar toch... Als hij op het idee komt een privélegertje aan te werven die hij betaalt in patatjes, dan zijn er alweer een paar gezinnen die niet van honger hoeven om te komen.
Ook merkte iemand ergens (ik vermoed dat het in één van de draden van LVB zal geweest zijn, maar ik weet het echt niet meer) op dat je al snel een ruilhandel zou zien ontstaan. De kapper knipt haren, en de dokter luistert naar "ààààààà..." in ruil voor worteltjes uit de hof van de buur of een paar eieren van twee huizen verder.
OK, ik geef toe dat als de activiteit zou beperkt blijven tot wat ik kan verzinnen we inderdaad nog niet veel verder dan de middeleeuwen zouden raken. Maar het is misschien eens goed te proberen wat we ons zoal bij dat soort wereld kunnen inbeelden. Sta me toe nogmaals te wijzen op de post in voetnoot (2), waar ik vertel dat ik (letterlijk) mijn geld zet op herstel...
---------------------------------
UPDATE: uit de Tijd: "IJslandse kronen wisselen kan intussen niet meer. Aangezien er geen IJslandse banken meer zijn om valutatransacties te clearen, is er ook geen handel (...)".
See?
------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/09/domino-effect-zie-ik-nu-iets-over-het.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/10/middelen.html
Maar wat zou er zoal kunnen misgaan, als het werkelijk totaal in het honderd loopt? Het begint er dus (1) mee dat jij, met je rekening bij de kerngezonde bank ABC, ontdekt dat ABC tegoeden had van DEF, die een betaling verwacht van GHI (enz. enz.) tot blijkt dat UVW een grote som geld niet terugkrijgt van XYZ. Ineens wil niemand UVW de sommen voorschieten die ze zelf nodig hebben om RST te betalen (vermits ze die van XYZ alvast niet meer terugkrijgen) uit schrik die sommen nooit meer terug te zien, zodat RST ook zonder valt, hetgeen OPQ in moeilijkheden brengt...
... En toen je je kerngezonde bank ABC vroeg om de electriciteitsrekening te betalen aan een bedrijf bij bank 123 accepteerde 123 de fondsen niet omdat ze die dan hadden moeten voorschieten, en de vrees voor wanbetaling door DEF aan ABC maakte dat ze het niet vertrouwden dat voorschot ooit terug te zien. En floep! Zomaar ineens! Aangezien een heel groot deel van het "geld" bestaat uit bankoperaties, en alle bankoperaties allemaal tegelijk uitdoven... is het alsof van het ene moment op het andere al het geld uit de wereld, op enkele zeer schaarse kruimels na, zomaar wordt weggetoverd!
Dat blijft niet lang beperkt tot jij die in gebreke blijft tegenover je electriciteitsleverancier. In een theoretisch zwartste scenario gebeuren er quasi helemaal geen transacties meer, aangezien er geen middelen meer zijn om ze te betalen. De bakker heeft geen meel kunnen kopen om brood te bakken, de electriciteitsmaatschappij heeft geen geld om petroleum te kopen of salarissen te betalen, en dus kunnen ze geen electriciteit leveren, die de mensen trouwens toch niet kunnen betalen, want al het geld was zomaar ineens weggetoverd.
Dat geeft het soort scenario's waarin de wereld werkelijk stilstaat, en mensen beginnen te verhongeren. Nadat er eerst een periode is geweest waarin de warenhuizen zijn geplunderd, alsook de velden, welteverstaan. Je denkt misschien dat je wat goudstukken in een sok hebt zitten en dat je het daarmee een tijdje uitzingt. Maar als de velden en warenhuizen zijn leeggeplunderd en de bakker geen meel heeft kunnen kopen om brood te bakken - wat is je goud dan meer waard dan het goud van iemand die gevangen in een put op een kist vol zit te verhongeren?
Maar zelfs in mijn zwartgalligste momenten geloof ik niet dat het zo ver zou komen. Laat me trouwens signaleren dat ik laatst een postje heb geplaatst waarin ik juist geld aan het zetten was op veel optimistischer ideeën (2). Maar het is wel eens interessant om je af te vragen wat er zou gebeuren...
Om te beginnen denk ik dat de overheid geld zou drukken. Dat is taboe in onze liberale middens, maar vergeet niet, er is juist een enorme hoeveelheid geld (in de vorm van bankdeposito's) zomaar ineens verdwenen - dus waarom niet? Ook is een middel met onaangename nevenwerkingen nog altijd beter dan de patiënt laten overlijden. Met dat geld zouden ambtenaren betaald worden die toch nog rekeningen zouden kunnen betalen, zodat er toch nog leveranciers zijn die grondstoffen kunnen aankopen... Even aannemend dat die ambtenaren ook nog nuttig werk zouden doen - en de boel ligt toch niet helemààl plat.
Op het eerste zicht denk ik dat vastgoed helemaal geen bescherming biedt. Als er geen geld is om het te kopen zullen de prijzen crashen om er de appels en eieren bij te doen verbleken. Er is trouwens ook geen geld om het te huren - behalve dan enkele ambtenaren die het gedrukte geld van de overheid in handen kregen: maar een bescheiden begin is beter dan niets. Een uitzondering op dat vastgoed lijkt me overigens de grootgrondbezitter wiens velden beplant zijn met oogstrijpe gewassen, en waar de kippen en varkens over de erven lopen. Natuurlijk zal onze grootgrondbezitter een stevig uit de kluiten gewassen familie nodig hebben om dat allemaal te beschermen, maar toch... Als hij op het idee komt een privélegertje aan te werven die hij betaalt in patatjes, dan zijn er alweer een paar gezinnen die niet van honger hoeven om te komen.
Ook merkte iemand ergens (ik vermoed dat het in één van de draden van LVB zal geweest zijn, maar ik weet het echt niet meer) op dat je al snel een ruilhandel zou zien ontstaan. De kapper knipt haren, en de dokter luistert naar "ààààààà..." in ruil voor worteltjes uit de hof van de buur of een paar eieren van twee huizen verder.
OK, ik geef toe dat als de activiteit zou beperkt blijven tot wat ik kan verzinnen we inderdaad nog niet veel verder dan de middeleeuwen zouden raken. Maar het is misschien eens goed te proberen wat we ons zoal bij dat soort wereld kunnen inbeelden. Sta me toe nogmaals te wijzen op de post in voetnoot (2), waar ik vertel dat ik (letterlijk) mijn geld zet op herstel...
---------------------------------
UPDATE: uit de Tijd: "IJslandse kronen wisselen kan intussen niet meer. Aangezien er geen IJslandse banken meer zijn om valutatransacties te clearen, is er ook geen handel (...)".
See?
------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/09/domino-effect-zie-ik-nu-iets-over-het.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/10/middelen.html
woensdag 8 oktober 2008
De Financiële Tsunami en de Struisvogelpolitiek
Er zijn twee (en slechts twee) soorten "analyses" over hoe het nu verder moet met de financiële crisis: luciede gekakel en dom gekakel. Luciede gekakel herken je aan de vorm “er is niemand die het weet maar ik zou willen opmerken dat…”. Dom gekakel herken je aan varianten op het thema “zoals ik altijd heb gezegd (…) en bijgevolg is de oplossing (…) en wanneer gaan de anderen dat nu eindelijk doorhebben”. Maar meer dan gekakel is er helaas niet; zoals de grootste specialist in hydrologie niet veel kan zeggen als hij de tsunami op zich ziet afkomen.
Eén van de dingen die ik probeer op “luciede gekakel” niveau te brengen is het concept “domino effect” (1). De vraag die ik stelde luidt: “zie ik iets over het hoofd?”, gevolgd door een vrij gedetailleerd verhaal waarop iedereen iets mocht antwoorden. In de mate dat je niet echt een antwoord vindt stel ik voor dat je minstens rekening houdt met wat daar staat.
Het is van (zeer, zeer groot) belang voor discussies die woeden tot in de Amerikaanse regering, maar ook op blogs zoals bij LVB (2). Tegenover “domino effect” staat het discours dat we de banken met foute investeringen en dus insolvabele balansen maar failliet moeten laten gaan. Daar wil ik, steeds op het niveau van “luciede gekakel” (“correct me if I’m wrong”) het volgende beeld bij meegeven.
Als je kijkt naar een sector als, pakweg, de staalindustrie, dan kan je die zien als een vloot van individuele schepen die allemaal varen op de stroom van de (staal)economie. Als er zijn die hebben geïnvesteerd in de technologie van het verleden en daarom op de fles gaan is dat heel erg voor werknemers, beleggers, leveranciers, en de rest. Maar, zegt de (IMHO onberispelijke) economische theorie, als je dan belastinggeld gebruikt om die te beschermen, dan beloon je foute economische beslissingen en eindig je met een productie apparaat dat de producten van het verleden maakt: een slabakkende economie.
Dus laten “we” die ondernemingen zinken, en de resterende 95% van de vloot vaart verder met een moderne, efficiënte productie, waarover de mensen zo tevreden zijn dat ze er hun geld voor willen betalen. En desnoods, als het bijvoorbeeld over producenten van middeleeuwse kanonskogels gaat, gaat heel de industrie voor de bijl, omdat we nu eenmaal niet willen dat veel mensen middeleeuwse kanonskogels produceren.
Per analogie willen de aanhangers van “laat de insolvabele banken failliet gaan” met de gezonde banken verder varen, en zo het systeem weer rechttrekken. Mijn probleem is dat zonder antwoord op de “domino effect” vraag het “vlootbeeld” fout is. Veel meer dan een vloot individuele schepen maakt “domino effect” van de banksector één enkel schip met diverse compartimenten. Waar het desnoods mogelijk is om een brandende kist of reddingsloep overboord te smijten is het niet mogelijk om een heel compartiment van een schip af te zagen en verder te varen alsof er niets aan de hand is. Het is voor iedereen: pompen of verzuipen.
Maar zolang mensen eerder in termen van een vloot dan van een schip denken is het niet moeilijk dat ze dat “verzuipen” niet erg serieus nemen. En dan zie je ze met een uitgestreken gezicht beweren dat ze “domino effect” héél goed begrepen hebben en met een verschil van nauwelijks twee zinnen moeten ze komen vragen “hoe solvabele banken een liquiditeitsprobleem zouden kunnen hebben”.
Tja.
Steeds op het niveau van “luciede gekakel” wil ik suggereren dat dat “verzuipen” heel reëel is, en veel, veel erger dan wat veel mensen zich daarbij lijken voor te stellen. Als er na een fatsoenlijk “domino effect” helemaal géén banken meer over zijn (het is één enkel schip, remember?) – waarmee beelden ze zich in dat ze hun rekeningen gaan betalen? Als ze denken een hoop euro’s cash te hebben afgehaald – waarmee denken ze dat de bakker die zijn rekeningen niet heeft kunnen betalen hun brood zal bakken? Als je werknemer bent van een bedrijf – waarmee denken ze dat dat bedrijf je salaris zal betalen? Vooropgesteld dat ze nog iets kunnen verdienen aan producten waarvoor ze ofwel geen grondstoffen kunnen kopen, ofwel geen klanten kunnen vinden die de producten kunnen kopen. En de staat, hoe zal die pensioenen, salarissen en uitkeringen betalen als er geen bankrekeningen zijn?
Enzovoort.
Pas wanneer we dat goed en wel laten doordringen zijn we gewapend om een oordeel te vellen over “het geld dat de belastingbetaler moet ophoesten” en si en la. Niemand ontkent dat dat heel erg is. Niemand ontkent dat we geen banken moeten uitbetalen om gigafouten te maken. Maar een hoop mensen, van de regering Bush tot Paul Krugman, denkt dat de belastingbetaler wel beter af is als hij moet betalen om tenminste de middeleeuwen af te wenden, dan wanneer hij om redenen van ideologische zuiverheid alsnog die middeleeuwen wordt in gebombardeerd.
Op dat moment komt er meestal iets dat voorspellingen over “Armageddon” alleen maar paniekzaaierij zijn. Maar als ze niet kunnen antwoorden op “domino effect” kunnen ze ook niet antwoorden op de bedenking dat het niet volstaat iets “paniekzaaierij” te noemen om er ook “paniekzaaierij” van te maken.
Sommige mensen zitten zo wanhopig te wachten op een gelijk dat ze al twee eeuwen nooit hebben kunnen halen (“het kapitalisme eindigt onvermijdelijk met een crisis”; resp. “het is allemaal de schuld van overheidsinterventie”) dat ze nog liever het hele schip laten zinken dan de kans te laten glippen om dat gelijk eindelijk te halen. En ik zou het van mijn kant jammer vinden als we om ideologische redenen een zichtbaar aanstormende tsunami als “paniekzaaierij” zouden afdoen. De technische term, denk ik, is “struisvogelpolitiek”.
------------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/09/domino-effect-zie-ik-nu-iets-over-het.html
(2) http://lvb.net/item/6609
Eén van de dingen die ik probeer op “luciede gekakel” niveau te brengen is het concept “domino effect” (1). De vraag die ik stelde luidt: “zie ik iets over het hoofd?”, gevolgd door een vrij gedetailleerd verhaal waarop iedereen iets mocht antwoorden. In de mate dat je niet echt een antwoord vindt stel ik voor dat je minstens rekening houdt met wat daar staat.
Het is van (zeer, zeer groot) belang voor discussies die woeden tot in de Amerikaanse regering, maar ook op blogs zoals bij LVB (2). Tegenover “domino effect” staat het discours dat we de banken met foute investeringen en dus insolvabele balansen maar failliet moeten laten gaan. Daar wil ik, steeds op het niveau van “luciede gekakel” (“correct me if I’m wrong”) het volgende beeld bij meegeven.
Als je kijkt naar een sector als, pakweg, de staalindustrie, dan kan je die zien als een vloot van individuele schepen die allemaal varen op de stroom van de (staal)economie. Als er zijn die hebben geïnvesteerd in de technologie van het verleden en daarom op de fles gaan is dat heel erg voor werknemers, beleggers, leveranciers, en de rest. Maar, zegt de (IMHO onberispelijke) economische theorie, als je dan belastinggeld gebruikt om die te beschermen, dan beloon je foute economische beslissingen en eindig je met een productie apparaat dat de producten van het verleden maakt: een slabakkende economie.
Dus laten “we” die ondernemingen zinken, en de resterende 95% van de vloot vaart verder met een moderne, efficiënte productie, waarover de mensen zo tevreden zijn dat ze er hun geld voor willen betalen. En desnoods, als het bijvoorbeeld over producenten van middeleeuwse kanonskogels gaat, gaat heel de industrie voor de bijl, omdat we nu eenmaal niet willen dat veel mensen middeleeuwse kanonskogels produceren.
Per analogie willen de aanhangers van “laat de insolvabele banken failliet gaan” met de gezonde banken verder varen, en zo het systeem weer rechttrekken. Mijn probleem is dat zonder antwoord op de “domino effect” vraag het “vlootbeeld” fout is. Veel meer dan een vloot individuele schepen maakt “domino effect” van de banksector één enkel schip met diverse compartimenten. Waar het desnoods mogelijk is om een brandende kist of reddingsloep overboord te smijten is het niet mogelijk om een heel compartiment van een schip af te zagen en verder te varen alsof er niets aan de hand is. Het is voor iedereen: pompen of verzuipen.
Maar zolang mensen eerder in termen van een vloot dan van een schip denken is het niet moeilijk dat ze dat “verzuipen” niet erg serieus nemen. En dan zie je ze met een uitgestreken gezicht beweren dat ze “domino effect” héél goed begrepen hebben en met een verschil van nauwelijks twee zinnen moeten ze komen vragen “hoe solvabele banken een liquiditeitsprobleem zouden kunnen hebben”.
Tja.
Steeds op het niveau van “luciede gekakel” wil ik suggereren dat dat “verzuipen” heel reëel is, en veel, veel erger dan wat veel mensen zich daarbij lijken voor te stellen. Als er na een fatsoenlijk “domino effect” helemaal géén banken meer over zijn (het is één enkel schip, remember?) – waarmee beelden ze zich in dat ze hun rekeningen gaan betalen? Als ze denken een hoop euro’s cash te hebben afgehaald – waarmee denken ze dat de bakker die zijn rekeningen niet heeft kunnen betalen hun brood zal bakken? Als je werknemer bent van een bedrijf – waarmee denken ze dat dat bedrijf je salaris zal betalen? Vooropgesteld dat ze nog iets kunnen verdienen aan producten waarvoor ze ofwel geen grondstoffen kunnen kopen, ofwel geen klanten kunnen vinden die de producten kunnen kopen. En de staat, hoe zal die pensioenen, salarissen en uitkeringen betalen als er geen bankrekeningen zijn?
Enzovoort.
Pas wanneer we dat goed en wel laten doordringen zijn we gewapend om een oordeel te vellen over “het geld dat de belastingbetaler moet ophoesten” en si en la. Niemand ontkent dat dat heel erg is. Niemand ontkent dat we geen banken moeten uitbetalen om gigafouten te maken. Maar een hoop mensen, van de regering Bush tot Paul Krugman, denkt dat de belastingbetaler wel beter af is als hij moet betalen om tenminste de middeleeuwen af te wenden, dan wanneer hij om redenen van ideologische zuiverheid alsnog die middeleeuwen wordt in gebombardeerd.
Op dat moment komt er meestal iets dat voorspellingen over “Armageddon” alleen maar paniekzaaierij zijn. Maar als ze niet kunnen antwoorden op “domino effect” kunnen ze ook niet antwoorden op de bedenking dat het niet volstaat iets “paniekzaaierij” te noemen om er ook “paniekzaaierij” van te maken.
Sommige mensen zitten zo wanhopig te wachten op een gelijk dat ze al twee eeuwen nooit hebben kunnen halen (“het kapitalisme eindigt onvermijdelijk met een crisis”; resp. “het is allemaal de schuld van overheidsinterventie”) dat ze nog liever het hele schip laten zinken dan de kans te laten glippen om dat gelijk eindelijk te halen. En ik zou het van mijn kant jammer vinden als we om ideologische redenen een zichtbaar aanstormende tsunami als “paniekzaaierij” zouden afdoen. De technische term, denk ik, is “struisvogelpolitiek”.
------------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/09/domino-effect-zie-ik-nu-iets-over-het.html
(2) http://lvb.net/item/6609
Abonneren op:
Posts (Atom)