Eén van de geluiden uit mijn eigen “rechtse” kamp die me het meest tot wanhoop drijven, zijn slogans als “Hitler was links”. Als dom rechts zoiets uitkraamt – wel, wat hadden we van dom rechts anders verwacht? Maar als luciede rechts dat beweert, dan voel ik die wanhoop toeslaan: moeten we niet eens proberen een beetje serieus te zijn?
Soms zijn de “argumenten” werkelijk ruw, zoals in de volgende url:
http://www.hetvrijevolk.com/?pagina=3603
En daarin lezen we: “Blijkbaar is Steeph ontgaan dat nationaal-socialisme óók socialisme is, en dus gewoon bij zijn eigen linkse kamp hoort.”. En los van dat “intuïtief” inzicht krijgen we ook nog een citaat van Hitler zelf (dat dat punt overigens niet maakt), gevolgd door een citaat uit Hayeks Road to Serfdom (dat dat punt ook niet maakt).
Maar haha! Hayek! Juist de man waar ik de laatste tijd hard over nadenk (1)! Laten we even doen alsof je daar werkelijk steun vindt voor dit “idee”. De schakels gaan dan als volgt: Hitler = collectivisme, collectivisme = socialisme, socialisme = links, ergo, Hitler = links. Omdat je dat haast texto uit The Road to Serfdom kan halen (en dat laatste een steengoed boek is) voilà, logisch waterdicht en inhoudelijk met de groeten van Friedrich.
Laat me echter een voorbeeld geven dat ik in eerste kan rechten heb gezien, in de eerste les logica, van een “waterdicht” syllogisme:
Alle vossen hebben vier poten
Sommige mensen zijn vossen
Ergo, sommige mensen hebben vier poten.
Alle premissen zijn waar, de logica is onberispelijk, en toch zijn er geen mensen met vier poten. En je ziet meteen, de "fout" zit in het feit dat één bepaald woord (vossen) in twee sterk verschillende betekenissen wordt gebruikt (resp. een bepaalde diersoort en "mensen met rood haar").
Op dezelfde manier leert aandachtig lezen in het ingeroepen Road to Serfdom dat logica hierboven het woord "socialisme" op twee sterk verschillende manieren gebruikt. Laten we dat even bekijken.
Een belangrijk onderscheid voor Hayek is "individualisme" vs "collectivisme". Die termen gaan over methodes om bepaalde doelen te bereiken. "Collectivisme" slaat op de filosofie dat de doelen alleen kunnen bereikt worden wanneer een gemeenschap haar inspanningen "planmatig" organizeert, en de waarden en doeleinden van het individu ondergeschikt maakt aan die van de gemeenschap. Individualisme" is dan het tegendeel; de staat moet een instrument zijn dat individuen toelaat hun persoonlijke waarden en doeleinden na te streven.
Nu gebruikt Hayek geregeld het woord "socialisme" als synoniem voor het woord "collectivisme" - wat etymologisch ook verdedigbaar is. Maar tegelijk zien we dat Hayek zich goed bewust is van mogelijke verwarring:
“It may, perhaps, seem unfair to use the term socialism to describe its methods rather than its aims, to use for a particular method a term which for many people stands for an ultimate ideal. It is probably preferable to describe the methods which can be used for a great variety of ends as collectivism and to regard socialism as a species of that genus.” (Hayek, RtS, chapter 3)
Omdat hij vindt dat socialisme uiteindelijk de belangrijkste vorm van collectivisme is, laat hij ze toch maar vaak voorkomen als synoniem. Maar daarmee krijgt "socialisme" een veel bredere betekenis dan in de url hierboven, waar het "de linkerzijde van het politieke spectrum" betekent. Dat zien we heel goed in een citaat waar we Hayek een verband zien leggen tussen “socialisme”, de nazi doctrines, en die politieke linkerzijde, die hij “Marxisme” noemt:
“The doctrines which had guided the ruling elements in Germany for the past generation were not opposed to the socialism in Marxism, but to the liberal elements contained in it, its internationalism and its democracy.” (RtS, chapter 12)
Behalve “socialisme” (hier duidelijk in de zin van de methode; collectivisme, vermits hij de linkerijde met "Marxisme" aanduidt) bevat het Marxisme ook nog “internationalisme” en “democratie”! Dus: het boek dat de url zelf inroept, heeft het over twee verschillende soorten “collectivisme”; hij noemt beide soorten naar hun methode“socialisme”, maar wijst ook op hun verschillen, namelijk het Marxisme - in tegenstelling tot de andere - is “internationaal” (en “democratisch”).
En als we dat met onze eigen ogen zien staan; wat blijft er dan over dan te concluderen dat de andere soort - die zichzelf “nationaal” socialisme noemt, en die Hayek inderdaad aan dat “internationaal socialisme” tegenstelt – ondanks dezelfde naam over een heel andere vleugel van het politieke spectrum gaat?
Maar goed, sommige mensen beweren desnoods dat de wereld plat is. Laten we aannemen dat het te moeilijk is om te begrijpen wat ik hier net probeerde te laten (in)zien. In dat geval is het nog altijd mogelijk om het gewoon te tonen. Immers, Hayek gebruikt zelf de term “socialisme” als iets dat kan voorkomen aan de linker- EN aan de rechterkant. In de zin volgend op het vorige citaat zegt hij dat het “socialisme” onder “democratie” en “internationalisme” niet te realizeren was, zodat “the socialists of the left approached more and more to those of the right”.
Maar als er zowel “socialisten” van “links” als van “rechts" zijn – op basis waarvan gaat die url dan beweren dat “socialisme” ipso facto “links” betekent? En het is niet dat het maar een onzorgvuldigheid was, hier is er nog één:
“What in effect unites the socialists of the Left and the Right is this common hostility to competition and their common desire to replace it by a directed economy.”(p42; RtS hoofdstuk 3)
En daarmee zijn we er stilaan wel. Ik had er al eens eerder opgewezen, in een heel andere context maar over een soortgelijke techniek van de agitprop (2): het is veel gemakkelijker een propagandastunt te lanceren dan het allemaal te weerleggen. Je moet het lezen, je moet het begrijpen: begin er maar eens aan! Maar nu ik het dan toch gedaan heb – zou ik mogen voorstellen dat serieuze mensen ophouden met dat “Hitler was links” gedoe? Want echt waar, het stààt helemaal niet, hoor.
------------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/01/friedrich-hayek-rechts-maar-toch-goed.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/03/de-assymetrie-in-de-propagandastrijd.html
donderdag 31 januari 2008
woensdag 30 januari 2008
Florida heeft gestemd, Giuliani out
Na de voorverkiezing in Florida ziet het er naar uit dat de strijd bij de Republiekeinen tussen McCain en Romney zal gaan. "Haviken" versus "Wall Street", waarbij de religieuze fundamentalisten - die in 2,004 zo beslissend waren - zich bij "Wall Street" zullen moeten aansluiten.
Sta me toe als een aanzienlijk "succes" te beschouwen dat ik niet (zoals de peilingen) sinds een maand ook doorheb dat Giuliani niet veel voorstelt, maar dat zo goed als een jaar geleden hier neerschreef (1). Enkele maanden later zag ik "hem nauwelijks de eerste primaries halen" (2) - en dat was de tijd waarin hij mijlen op kop lag. Geef toe: een mens kan nu eenmaal niet alles fout hebben.
Er tekenen zich stilaan een paar dingen had die ik wel grondig fout had, en in zekere zin deed ik het daarvoor: hoe zag de situatie er toen uit, in vergelijking met de realiteit die we volgende herfst als zulke een spannende race gepresenteerd zullen krijgen?
Een serieuze verrassing is dat Edwards nog voor "supertuesday" (volgende dinsdag als heel veel staten voorverkiezingen hebben) de handdoek in de ring gooit. Hij woog lichter, veel lichter, dan ik verwacht had. Al die keren dat ik hem bij de zwaargewichten rangschikte zou de bezitter van een echte kristallen bol hem afgewimpeld hebben als één van de dwergen. Ik had het echt niet verwacht.
Ook behoorlijk fout was mijn verwachting dat de Republiekeinen nog een andere (lees: betere) kandidaat gingen vinden dan de namen van toen. Ik had me al een beetje ingedekt door te wijzen op het "dwerg-effect" - we hebben allemaal de indruk dat de namen van een jaar (of meer) voor de verkiezingen quasi nulliteiten zijn, terwijl ze er in een later stadium, met alle dagen hun neus op tv, wel indrukwekkend uitzien. Maar dat neemt natuurlijk niet weg dat binnenkort een naam die er toen wel al bij was tot de Gorilla van de Republiekeinen zal uitgroeien, terwijl ik de ene niet eens vernoemd had en de andere had afgeschreven.
Een fout van minder zwaar kaliber was mijn inschatting van Obama. Ik vond altijd (dus een jaar geleden) dat hij er "verbazingwekkend" lang zou inzitten, maar ik dacht nooit dat hij werkelijk een serieuze kandidaat zou worden. In feite ben ik nog altijd van plan mijn "gelijk" op te eisen als Hillary een serieuze kloof slaat op 5 feb omdat ik dat nog altijd verwacht. Maar (behalve dat we nu snel zullen weten of dat niet helemaal fout is) Obama op dit niveau in dit stadium; ik had het er niet in gezien. Geen complete misser, dus, maar toch veel mist in de kristallen bol van begin 2,006.
Mijn verwondering over Clinton die eerst massaal voorsprong had, in de lente wegdeemsterde en in de zomer opnieuw "onvermijdelijk" leek is een beetje hetzelfde onderwerp. Aangezien ik nu nog steeds denk dat Clinton de overtuigende kandidaat van de Democraten wordt, denk ik dat ik alleen moet toegeven dat ik de schommelingen van de politieke wind niet kon voorspellen. Uim, hij die zonder zonde is beginne snel een eigen blog!
Sterker nog, hoe meer ik er over nadenk, hoe meer ik me geneigd voel om de "vergissing" rond New Hampshire als een "succes" te rangschikken. Dat was de post van "Clinton smelt" - maar dat was gewoon wat de peilingen beweerden, èn dat was de algemene teneur van de commentatoren nadat Obama Iowa had gewonnen. En daar tegenin zie ik hier op Speels maar Serieus letterlijk staan: zelfs nu ik het voor mijn ogen zie gebeuren geloof ik het nog niet. Hoewel ik met de lezer die me in de commentaar zat uit de lachen de humor wel zie, blijf ik een beetje vinden dat dat iets was wat je in die dagen op niet veel andere plaatsen kon lezen.
Een ondubbelzinnig "doelpunt" (maar zonder dat ik wil doen alsof het veel voorstelt) was dat ik lang geleden Richardson een rolletje zag hebben tot aan de eerste voorverkiezingen, en dat ging het zijn. Veel tevredener ben ik over mijn voorspelling over Giuliani, en tenslotte denk ik ook dat je aan mijn opinie over de kandidatuur van Gore geld had kunnen verdienen - als er tenminste een markt in was geweest, dat heb ik niet gecheckt.
Alles bijeen zou je met het volgen van mijn opinies niet veel geld verdiend hebben: te veel verlies op Edwards en de "andere kandidaat" van de Republiekeinen. Als goeroe haal ik het niet. Maar als iemand het amusant vond - grotere filosofen dan ikzelf hebben verklaard dat ze daarmee tevreden zouden zijn. Veel grotere filosofen.
Zal ik in het kader van dat amusement nog wat voorspellen? Ik zie McCain de Republiekeinse kandidaat worden, wat in de kaarten van Obama zal spelen: de jonge, charismatische kandidaat tegen de oude krokodil die voor de Irak-oorlog was - dat zou er overtuigend uitzien. Desondanks denk ik dat uiteindelijk Clinton het zal halen - het wordt gewoon een verhaal dat langer blijft duren dan ik verwachtte: Obama is taai. En tenslotte denk ik dat Clinton van McCain zal winnen omdat de Republiekeinse basis te sterk is gedemoralizeerd. Hoewel ze het zelf ook niet gemakkelijk zal hebben, met haar "pro-Irakoorlog" stem en haar polarizerend verleden.
Maar wie het ook wordt, ze zouden allemaal een minder slechte president zijn dan Bush. Ik kijk er al naar uit...
---------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/02/giuliani-president.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/04/amerikaanse-presidentsverkiezingen-2008.html
Sta me toe als een aanzienlijk "succes" te beschouwen dat ik niet (zoals de peilingen) sinds een maand ook doorheb dat Giuliani niet veel voorstelt, maar dat zo goed als een jaar geleden hier neerschreef (1). Enkele maanden later zag ik "hem nauwelijks de eerste primaries halen" (2) - en dat was de tijd waarin hij mijlen op kop lag. Geef toe: een mens kan nu eenmaal niet alles fout hebben.
Er tekenen zich stilaan een paar dingen had die ik wel grondig fout had, en in zekere zin deed ik het daarvoor: hoe zag de situatie er toen uit, in vergelijking met de realiteit die we volgende herfst als zulke een spannende race gepresenteerd zullen krijgen?
Een serieuze verrassing is dat Edwards nog voor "supertuesday" (volgende dinsdag als heel veel staten voorverkiezingen hebben) de handdoek in de ring gooit. Hij woog lichter, veel lichter, dan ik verwacht had. Al die keren dat ik hem bij de zwaargewichten rangschikte zou de bezitter van een echte kristallen bol hem afgewimpeld hebben als één van de dwergen. Ik had het echt niet verwacht.
Ook behoorlijk fout was mijn verwachting dat de Republiekeinen nog een andere (lees: betere) kandidaat gingen vinden dan de namen van toen. Ik had me al een beetje ingedekt door te wijzen op het "dwerg-effect" - we hebben allemaal de indruk dat de namen van een jaar (of meer) voor de verkiezingen quasi nulliteiten zijn, terwijl ze er in een later stadium, met alle dagen hun neus op tv, wel indrukwekkend uitzien. Maar dat neemt natuurlijk niet weg dat binnenkort een naam die er toen wel al bij was tot de Gorilla van de Republiekeinen zal uitgroeien, terwijl ik de ene niet eens vernoemd had en de andere had afgeschreven.
Een fout van minder zwaar kaliber was mijn inschatting van Obama. Ik vond altijd (dus een jaar geleden) dat hij er "verbazingwekkend" lang zou inzitten, maar ik dacht nooit dat hij werkelijk een serieuze kandidaat zou worden. In feite ben ik nog altijd van plan mijn "gelijk" op te eisen als Hillary een serieuze kloof slaat op 5 feb omdat ik dat nog altijd verwacht. Maar (behalve dat we nu snel zullen weten of dat niet helemaal fout is) Obama op dit niveau in dit stadium; ik had het er niet in gezien. Geen complete misser, dus, maar toch veel mist in de kristallen bol van begin 2,006.
Mijn verwondering over Clinton die eerst massaal voorsprong had, in de lente wegdeemsterde en in de zomer opnieuw "onvermijdelijk" leek is een beetje hetzelfde onderwerp. Aangezien ik nu nog steeds denk dat Clinton de overtuigende kandidaat van de Democraten wordt, denk ik dat ik alleen moet toegeven dat ik de schommelingen van de politieke wind niet kon voorspellen. Uim, hij die zonder zonde is beginne snel een eigen blog!
Sterker nog, hoe meer ik er over nadenk, hoe meer ik me geneigd voel om de "vergissing" rond New Hampshire als een "succes" te rangschikken. Dat was de post van "Clinton smelt" - maar dat was gewoon wat de peilingen beweerden, èn dat was de algemene teneur van de commentatoren nadat Obama Iowa had gewonnen. En daar tegenin zie ik hier op Speels maar Serieus letterlijk staan: zelfs nu ik het voor mijn ogen zie gebeuren geloof ik het nog niet. Hoewel ik met de lezer die me in de commentaar zat uit de lachen de humor wel zie, blijf ik een beetje vinden dat dat iets was wat je in die dagen op niet veel andere plaatsen kon lezen.
Een ondubbelzinnig "doelpunt" (maar zonder dat ik wil doen alsof het veel voorstelt) was dat ik lang geleden Richardson een rolletje zag hebben tot aan de eerste voorverkiezingen, en dat ging het zijn. Veel tevredener ben ik over mijn voorspelling over Giuliani, en tenslotte denk ik ook dat je aan mijn opinie over de kandidatuur van Gore geld had kunnen verdienen - als er tenminste een markt in was geweest, dat heb ik niet gecheckt.
Alles bijeen zou je met het volgen van mijn opinies niet veel geld verdiend hebben: te veel verlies op Edwards en de "andere kandidaat" van de Republiekeinen. Als goeroe haal ik het niet. Maar als iemand het amusant vond - grotere filosofen dan ikzelf hebben verklaard dat ze daarmee tevreden zouden zijn. Veel grotere filosofen.
Zal ik in het kader van dat amusement nog wat voorspellen? Ik zie McCain de Republiekeinse kandidaat worden, wat in de kaarten van Obama zal spelen: de jonge, charismatische kandidaat tegen de oude krokodil die voor de Irak-oorlog was - dat zou er overtuigend uitzien. Desondanks denk ik dat uiteindelijk Clinton het zal halen - het wordt gewoon een verhaal dat langer blijft duren dan ik verwachtte: Obama is taai. En tenslotte denk ik dat Clinton van McCain zal winnen omdat de Republiekeinse basis te sterk is gedemoralizeerd. Hoewel ze het zelf ook niet gemakkelijk zal hebben, met haar "pro-Irakoorlog" stem en haar polarizerend verleden.
Maar wie het ook wordt, ze zouden allemaal een minder slechte president zijn dan Bush. Ik kijk er al naar uit...
---------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/02/giuliani-president.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/04/amerikaanse-presidentsverkiezingen-2008.html
dinsdag 29 januari 2008
De Evolutie"leer"
Vandaag staat in De Standaard dat de universiteit van Gent een programma begint om de "evolutieleer" beter bekend te maken. Dat zal gebeuren met de medewerking van professor Johan Braeckman, een echte filosoof die ik bovendien eens aan het werk heb gezien op een lezing over creationisme. En dat was puik werk! Op zich hoor je mij dus niet klagen, verre van.
Maar ik heb toch een suggestie. Ze zouden al eens kunnen beginnen met de onzalige term evolutieleer te laten vallen. Een "leer", dat is zoiets als het "Leerdicht van Parmenides", een al dan niet zangerig uitgesproken stel formules die historisch-filosofisch best interessant kunnen zijn, maar ons niets vertellen over de werkelijkheid. Het zijn met opgestoken vinger gedebiteerde "waarheden", die je moet aanvaarden omdat de grote meester ze voorzegt, en niet omdat, bijvoorbeeld, de logica onberispelijk is en de feiten die logica bevestigen.
Kortom, het is een hopeloos fout woord om een wetenschap aan te duiden. Alleen al het gebruik van het woord "leer" in de context van de evolutietheorie suggereert sterk dat de gebruiker zeer weinig inzicht heeft in waar het allemaal over gaat. En dat is jammer, want er bestaat een ruime waaier aan uitstekende literatuur voor leken, die ons daar veel inzicht in bezorgt. En zelfs als je die boeken nog te veel werk vindt zijn er nog een hoop kleine stukjes van verdienstelijke amateurs! Hier zijn er bijvoorbeeld een paar:
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/05/nogmaals-natuurlijke-selectie.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/12/de-evolutionaire-calculus.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/05/wie-stamt-af-van-de-aap.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/08/evolutietheorie-het-eeuwig-misverstand.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/08/hoe-weten-de-vogels.html
Laat niemand zich wijsmaken dat je je hiermee onder experts kan begeven, maar als het alternatief is dat je denkt dat de theorie een soort "leer" is, dan zou ik het toch warm willen aanbevelen.
Nu twijfel ik er nauwelijks aan dat een Johan Braeckman dat allemaal heel goed weet, en ik "verdenk" hem ervan dat je hem niet vaak op het gebruik van het woord "evolutieleer" zal betrappen. Daarom denk ik dat we eerder de journalist van de Standaard hebben betrapt. En eerlijk gezegd, van een journalist van een "kwaliteitskrant" vind ik dat jammer.
Maar ik heb toch een suggestie. Ze zouden al eens kunnen beginnen met de onzalige term evolutieleer te laten vallen. Een "leer", dat is zoiets als het "Leerdicht van Parmenides", een al dan niet zangerig uitgesproken stel formules die historisch-filosofisch best interessant kunnen zijn, maar ons niets vertellen over de werkelijkheid. Het zijn met opgestoken vinger gedebiteerde "waarheden", die je moet aanvaarden omdat de grote meester ze voorzegt, en niet omdat, bijvoorbeeld, de logica onberispelijk is en de feiten die logica bevestigen.
Kortom, het is een hopeloos fout woord om een wetenschap aan te duiden. Alleen al het gebruik van het woord "leer" in de context van de evolutietheorie suggereert sterk dat de gebruiker zeer weinig inzicht heeft in waar het allemaal over gaat. En dat is jammer, want er bestaat een ruime waaier aan uitstekende literatuur voor leken, die ons daar veel inzicht in bezorgt. En zelfs als je die boeken nog te veel werk vindt zijn er nog een hoop kleine stukjes van verdienstelijke amateurs! Hier zijn er bijvoorbeeld een paar:
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/05/nogmaals-natuurlijke-selectie.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/12/de-evolutionaire-calculus.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/05/wie-stamt-af-van-de-aap.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/08/evolutietheorie-het-eeuwig-misverstand.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/08/hoe-weten-de-vogels.html
Laat niemand zich wijsmaken dat je je hiermee onder experts kan begeven, maar als het alternatief is dat je denkt dat de theorie een soort "leer" is, dan zou ik het toch warm willen aanbevelen.
Nu twijfel ik er nauwelijks aan dat een Johan Braeckman dat allemaal heel goed weet, en ik "verdenk" hem ervan dat je hem niet vaak op het gebruik van het woord "evolutieleer" zal betrappen. Daarom denk ik dat we eerder de journalist van de Standaard hebben betrapt. En eerlijk gezegd, van een journalist van een "kwaliteitskrant" vind ik dat jammer.
maandag 28 januari 2008
"Speels maar Serieus" is twee jaar oud
En zo zijn we weer op één van die punten waarop je even stilstaat en zegt, mens, wat vliegt de tijd. Twee jaar geleden, al, dat ik me afvroeg of dat zou gaan, een blog schrijven en (zo ja) of dat wel de moeite zou zijn. En kijk, dat viel reuze mee, en voor je het weet staan we twee jaar verder, en kan je je eigen blog gebruiken om te zien waar je zoveel tijd geleden ongeveer mee bezig was.
Eén van de relevante terugblikken, veronderstel ik, gaat over de vraag of er ook lezers zijn. Als ik daar een (voor de verandering) beknopt antwoord moet op geven, zou ik in twee woorden zeggen: neen. (“Te moeilijk, te veel, te luid en te lang.”) Nu, de wereld is zelden zwartwit. Ik vind de post terug waarin het na negen maanden gelukt was een (soort) teller te installeren, en het bleek dat er ongeveer één bezoeker per uur arriveerde. Dat is zelfs vandaag vertederend, zoals de huidige cijfers voor een redelijk gelezen blog vertederend zullen zijn. En er was goed nieuws! Juist in die periode, negen maanden na de start, bleken de cijfers te stijgen! Er kwamen zowaar geregeld niet één, maar zelfs twéé bezoekers per uur!
Ik zie dat ik sindsdien maar zedig over het onderwerp heb gezwegen, op één uitzondering na, nog eens zes maand later, toen er zich een piek in het bezoek had voorgedaan, en er “tegen de honderd” bezoekers waren verschenen. Een getal dat in de zomer van 2,007 alweer sterk was teruggelopen, maar goed, zo laag als die eerste maanden is het nooit gevallen. Tegenwoordig zien we weer “tussen de 50 en de 100” echte bezoekers per dag, waarmee (voor zover ik dat kan inschatten) dit blog zich ergens bevindt in dat pak van de vele duizenden blogs die tenminste niet dood zijn.
De meerderheid van de bezoekers komt via Google. Er zijn ook enkele regelmatige bezoekers, maar dat blijft, zoals dat gaat met mensen die blijk geven van een superieure, verfijnde smaak, en gesofisticeerde interesses, een beperkte groep. De meeste bezoekers komen naar hier via zoektermen als “peuter” en “koorts” en “Boemba”, en zo voeren de posts over “peuter Sarah en baby Thomas” de hitparade aan. Eigenlijk een beetje een klap voor een blog dat het vaak heeft over de geschiedenis van het universum, de oorsprong van het leven, het ontstaan van de mens en de ontwikkeling van de beschavingen. Maar ja...
Als ik mezelf toelaat over dat soort frustraties heen te kijken zie ik ruwweg twee groepen posts die veel belangstelling krijgen. Onder de recente posts zijn dat vaak de teksten met een natuurwetenschappelijke inslag. De toon is “ik ken er niet veel van, wat ik er al van begrepen heb is zus en zo, en als iemand er meer van weet...etcetera.” En als er één positieve ontwikkeling aan dit blog is, dan is het dat vrij vaak mensen me een hoop dingen komen vertellen die ik nog niet wist. Onder de oudere posts (die stilaan evergreens aan het worden zijn) vind ik dan weer nog altijd de hele serie over de oorlogen tussen de Grieken en de Perzen van 2,500 jaar geleden terug: en dat doet me plezier want ik denk er zelf nog altijd graag aan terug.
En de toekomst... Ik weet het niet, want een beleid zit er niet echt achter. Als een onderwerp me genoeg bezig houdt ontstaat er na een tijd een heel serietje, maar dat komt allemaal tamelijk willekeurig tot stand. In ieder geval weet ik ondertussen dat bloggen me tamelijk vanzelf afgaat. We kunnen natuurlijk niet weten welke factoren allemaal de boel kunnen bederven – binnen enkele maanden gaat peuter Sarah naar school – maar behoudens onverwachte ontwikkelingen denk ik wel dat hier volgend jaar een soortgelijke post zal staan.
Eén van de relevante terugblikken, veronderstel ik, gaat over de vraag of er ook lezers zijn. Als ik daar een (voor de verandering) beknopt antwoord moet op geven, zou ik in twee woorden zeggen: neen. (“Te moeilijk, te veel, te luid en te lang.”) Nu, de wereld is zelden zwartwit. Ik vind de post terug waarin het na negen maanden gelukt was een (soort) teller te installeren, en het bleek dat er ongeveer één bezoeker per uur arriveerde. Dat is zelfs vandaag vertederend, zoals de huidige cijfers voor een redelijk gelezen blog vertederend zullen zijn. En er was goed nieuws! Juist in die periode, negen maanden na de start, bleken de cijfers te stijgen! Er kwamen zowaar geregeld niet één, maar zelfs twéé bezoekers per uur!
Ik zie dat ik sindsdien maar zedig over het onderwerp heb gezwegen, op één uitzondering na, nog eens zes maand later, toen er zich een piek in het bezoek had voorgedaan, en er “tegen de honderd” bezoekers waren verschenen. Een getal dat in de zomer van 2,007 alweer sterk was teruggelopen, maar goed, zo laag als die eerste maanden is het nooit gevallen. Tegenwoordig zien we weer “tussen de 50 en de 100” echte bezoekers per dag, waarmee (voor zover ik dat kan inschatten) dit blog zich ergens bevindt in dat pak van de vele duizenden blogs die tenminste niet dood zijn.
De meerderheid van de bezoekers komt via Google. Er zijn ook enkele regelmatige bezoekers, maar dat blijft, zoals dat gaat met mensen die blijk geven van een superieure, verfijnde smaak, en gesofisticeerde interesses, een beperkte groep. De meeste bezoekers komen naar hier via zoektermen als “peuter” en “koorts” en “Boemba”, en zo voeren de posts over “peuter Sarah en baby Thomas” de hitparade aan. Eigenlijk een beetje een klap voor een blog dat het vaak heeft over de geschiedenis van het universum, de oorsprong van het leven, het ontstaan van de mens en de ontwikkeling van de beschavingen. Maar ja...
Als ik mezelf toelaat over dat soort frustraties heen te kijken zie ik ruwweg twee groepen posts die veel belangstelling krijgen. Onder de recente posts zijn dat vaak de teksten met een natuurwetenschappelijke inslag. De toon is “ik ken er niet veel van, wat ik er al van begrepen heb is zus en zo, en als iemand er meer van weet...etcetera.” En als er één positieve ontwikkeling aan dit blog is, dan is het dat vrij vaak mensen me een hoop dingen komen vertellen die ik nog niet wist. Onder de oudere posts (die stilaan evergreens aan het worden zijn) vind ik dan weer nog altijd de hele serie over de oorlogen tussen de Grieken en de Perzen van 2,500 jaar geleden terug: en dat doet me plezier want ik denk er zelf nog altijd graag aan terug.
En de toekomst... Ik weet het niet, want een beleid zit er niet echt achter. Als een onderwerp me genoeg bezig houdt ontstaat er na een tijd een heel serietje, maar dat komt allemaal tamelijk willekeurig tot stand. In ieder geval weet ik ondertussen dat bloggen me tamelijk vanzelf afgaat. We kunnen natuurlijk niet weten welke factoren allemaal de boel kunnen bederven – binnen enkele maanden gaat peuter Sarah naar school – maar behoudens onverwachte ontwikkelingen denk ik wel dat hier volgend jaar een soortgelijke post zal staan.
zondag 27 januari 2008
Weer een voorverkiezing in de VS
South Carolina heeft gestemd en het was belangrijk voor de Democraten. Sterk samengevat, Hillary Clinton was gedurende maanden de koploper, en de staten die al kozen voor er op "Supertuesday" (5 feb) een hele serie aan de beurt komen, konden de andere kandidaturen (Obama en Edwards) maken of breken. Ze konden ze breken door ze géén verrassend goede resultaten te bezorgen. Dat is wat er met Edwards aan het gebeuren is. Alweer een derde plaats, en deze keer in een soort thuismatch - ik denk dat het ongeveer voorbij is voor Edwards. Ik had gedacht dat hij het beter ging doen, maar dat was fout.
De kandidatuur van Obama daarentegen wordt er gemaakt. De overwinning was voorspeld (maar dat was in New Hampshire ook gebeurd, en de voorspelling kwam niet uit, zo zie je maar...), maar ze was aanzienlijk groter dan verwacht. Dat wil zeggen, twee overwinningen op zijn naam, waarvan één erg overtuigend: Obama staat helemaal op de kaart.
Een jaar geleden had ik verwacht dat Obama het wel goed zou doen, en "er lang inblijven", maar ik dacht ook dat dat mooi zou passen in een publiciteitscampagne die hem in werkelijkheid naar het vice-presidentschap zou sturen. Zodat hij binnen acht jaar, gepokt en gemazeld een heel goede kans zou maken. De waarheid is dat dat nog altijd mijn scenario is, maar dat het niet langer het scenario van de realiteit is. De realiteit is dat er nog steeds twee plausibele, zeer sterke kandidaten overblijven, en niet "Hillary plus een paar die het nog niet hoeven toe te geven".
Van Clinton, tenslotte, was altijd geweten dat ze zich een paar nederlagen zou kunnen veroorloven, en dat is precies wat we nu te zien krijgen. Obama is er dus niet uitgeslagen, maar op dit moment (het effect van Obama's jongste en overtuigende overwinning is nog niet gekend) is Clinton nog steeds favoriet voor 5 februari.
Daarmee zijn we bij een verhaal dat ik belangrijk vind: er is wel degelijk een keuzemogelijkheid. Stilaan begin ik zelfs te vrezen voor een "beware what you wish for" scenario. Ik ken er niet genoeg van, maar als de partijen hun Nationale Conventie ingaan zonder dat de kandidaat gekend is - ze hebben allemaal te weinig stemmen voor de benodigde meerderheid - heb ik me laten vertellen dat het een soort loterij wordt, wat nooit een sterke kandidaat oplevert, integendeel.
Maar goed, ik blijf denken dat na 5 februari Clinton de onbetwistbare nummer één zal zijn en dat Obama nog wat rondjes zal mogen draaien. Deze keer zullen we geen jaar moeten wachten om te zien of het uitkomt...
Bij de Republiekeinen zit er ook een scenario in waarbij geen van de kandidaten genoeg stemmen haalt voor de Conventie. Binnen enkele dagen is er de stemming in Florida. Ik blijf denken dat Giuliani van het toneel zal verdwijnen (of zo goed als) - we zullen weer geen jaar moeten wachten - maar dan nog zijn er minstens Romney en McCain voor wie de race onduidelijk blijft. Mijn opinie is dat het ondenkbaar is dat de VS opnieuw voor een president zullen kiezen die stoten als de Irakoorlog steunt, maar kijk, vier jaar geleden hebben ze dat wel gedaan, en toen konden ze ook al niet meer beweren dat "ze" "het" allemaal nicht gewuszt hatten.
In feite een ideale wereld. Er zijn verkiezingen (pak vast, Noord Korea), die verkiezingen gaan er behoorlijk serieus aan toe (je weet wel...) en de kandidaten zijn werkelijk de uitdrukking van diverse strekkingen die zich aan des volkes presenteren. Zo hoort dat!
De kandidatuur van Obama daarentegen wordt er gemaakt. De overwinning was voorspeld (maar dat was in New Hampshire ook gebeurd, en de voorspelling kwam niet uit, zo zie je maar...), maar ze was aanzienlijk groter dan verwacht. Dat wil zeggen, twee overwinningen op zijn naam, waarvan één erg overtuigend: Obama staat helemaal op de kaart.
Een jaar geleden had ik verwacht dat Obama het wel goed zou doen, en "er lang inblijven", maar ik dacht ook dat dat mooi zou passen in een publiciteitscampagne die hem in werkelijkheid naar het vice-presidentschap zou sturen. Zodat hij binnen acht jaar, gepokt en gemazeld een heel goede kans zou maken. De waarheid is dat dat nog altijd mijn scenario is, maar dat het niet langer het scenario van de realiteit is. De realiteit is dat er nog steeds twee plausibele, zeer sterke kandidaten overblijven, en niet "Hillary plus een paar die het nog niet hoeven toe te geven".
Van Clinton, tenslotte, was altijd geweten dat ze zich een paar nederlagen zou kunnen veroorloven, en dat is precies wat we nu te zien krijgen. Obama is er dus niet uitgeslagen, maar op dit moment (het effect van Obama's jongste en overtuigende overwinning is nog niet gekend) is Clinton nog steeds favoriet voor 5 februari.
Daarmee zijn we bij een verhaal dat ik belangrijk vind: er is wel degelijk een keuzemogelijkheid. Stilaan begin ik zelfs te vrezen voor een "beware what you wish for" scenario. Ik ken er niet genoeg van, maar als de partijen hun Nationale Conventie ingaan zonder dat de kandidaat gekend is - ze hebben allemaal te weinig stemmen voor de benodigde meerderheid - heb ik me laten vertellen dat het een soort loterij wordt, wat nooit een sterke kandidaat oplevert, integendeel.
Maar goed, ik blijf denken dat na 5 februari Clinton de onbetwistbare nummer één zal zijn en dat Obama nog wat rondjes zal mogen draaien. Deze keer zullen we geen jaar moeten wachten om te zien of het uitkomt...
Bij de Republiekeinen zit er ook een scenario in waarbij geen van de kandidaten genoeg stemmen haalt voor de Conventie. Binnen enkele dagen is er de stemming in Florida. Ik blijf denken dat Giuliani van het toneel zal verdwijnen (of zo goed als) - we zullen weer geen jaar moeten wachten - maar dan nog zijn er minstens Romney en McCain voor wie de race onduidelijk blijft. Mijn opinie is dat het ondenkbaar is dat de VS opnieuw voor een president zullen kiezen die stoten als de Irakoorlog steunt, maar kijk, vier jaar geleden hebben ze dat wel gedaan, en toen konden ze ook al niet meer beweren dat "ze" "het" allemaal nicht gewuszt hatten.
In feite een ideale wereld. Er zijn verkiezingen (pak vast, Noord Korea), die verkiezingen gaan er behoorlijk serieus aan toe (je weet wel...) en de kandidaten zijn werkelijk de uitdrukking van diverse strekkingen die zich aan des volkes presenteren. Zo hoort dat!
vrijdag 25 januari 2008
"artificiëel leven": een "ethisch probleem"?
Verschillende nieuwssites maken melding van "wetenschappers die een nieuwe stap hebben gezet naar de ontwikkeling van artificiëel leven". Tegelijk maken ze melding van "critici" van dat soort projecten, die daarbij "ethische bezwaren" hebben.
Als voorbeelden daarvan citeren ze vragen als "hoe zal artificiëel leven interageren met de rest van de natuur, eenmaal het daarin terecht komt?". En dat vind ik echt wel goede vragen: hoe gevaarlijk zijn al die spullen, en wie beslist over dat soort dingen, en hoe belissen ze daarover? Alleen vind ik dat geen ethische vragen. Ik vind dat zeer praktische vragen, of technische vragen, zoals de vraag hoe gevaarlijk een nieuw geneesmiddel is. Pas wanneer je wéét dat het gevaarlijk is rijzen vragen rond ethiek: wat is "goed en kwaad" als een veelbelovend geneesmiddel toch gevaarlijk is (1)?
Echte "ethische bezwaren" rond artificiëel leven rijzen meestal bij varianten op "God heeft leven gemaakt en het komt de mens niet toe... enzovoort". (In feite, schiet me te binnen, vind ik dat ook geen "echte ethische bezwaren", omdat ik het kwezelarij vind, maar laat me even doen alsof.) Laat me aannemen dat we één of andere fatsoenlijke theologische of metafysische theorie hebben waaruit plausibel volgt dat er aan de natuur beter niet mag geprutst worden. In dat geval (probeer ik de redenering te reconstrueren) is er geen beter voorbeeld te bedenken van prutsen aan de natuur dan artificiëel leven creëren, nietwaar?
Wel, voor mij is dit een luchtspiegeling. Of beter gezegd, een "puur verbale kwestie" (2). Leven is een proces dat zich afspeelt op een materiële wereld. Het is een manier waarop bepaalde bouwstenen - simpele atomen en moleculen - gerangschikt en georganizeerd zijn in veel complexere systemen, zodanig dat het geheel zichzelf in stand houdt (tijdelijk, natuurlijk: alle "leven" eindigt met "dood"), en copieën van zichzelf kan maken... en al dan niet met nog een paar soortgelijke criteria noemen we die verschijningsvormen van materie "leven". De reden waarom daar zoveel verwarring rond ontstaat is analoog met wat er zou gebeuren als je het spectrum van alle tinten grijs moest beschrijven terwijl de enige woorden in je woordenschat "wit" en "zwart" waren. Je zou verplicht zijn ergens een grens te trekken. Maar die grens zou nogal arbitrair zijn, en zou even goed een beetje naar licht of donker kunnen opschuiven: en van het ene moment op het andere zou iets dat je eerst "wit" noemde veranderd zijn in "zwart", zonder dat er ook maar iets in de realiteit was veranderd. Puur een verbale kwestie!
Maar als "leven" die zeer complex georganizeerde materie is, afhankelijk van onze criteria, dan hebben we een woordenschat van twee woorden voor de hele waaier van alles tussen één enkel atoom, en alle atomen (en bijhorende verbindingen en interacties) in, pakweg, een mens. Natuurlijk is onze beslissing waar precies op dat zeer brede spectrum we het woord "leven" willen gebruiken niet iets dat ook maar een iota aan de realiteit zelf verandert. Het onderscheid tussen "leven" en "dood" waar theologische theorieën zo huiverachtig tegenover staan verdampt en het enige wat overblijft is wat het effect kan zijn van een ingreep in zeer complexe materie.
Nu als je gewoon de stelling "het mag niet" wil doorduwen, zonder dat je fysiek geweld kan gebruiken om het af te dwingen, dan blijft er niet zoveel over. Tenzij, neem ik aan, proberen je medemens af te dreigen met hel en verdoemenis. Meer theologie om de theologie te ondersteunen...
--------------------------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/05/constant-gardener-suite-maar-fin.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/03/puur-verbale-kwesties-nog-een.html
Als voorbeelden daarvan citeren ze vragen als "hoe zal artificiëel leven interageren met de rest van de natuur, eenmaal het daarin terecht komt?". En dat vind ik echt wel goede vragen: hoe gevaarlijk zijn al die spullen, en wie beslist over dat soort dingen, en hoe belissen ze daarover? Alleen vind ik dat geen ethische vragen. Ik vind dat zeer praktische vragen, of technische vragen, zoals de vraag hoe gevaarlijk een nieuw geneesmiddel is. Pas wanneer je wéét dat het gevaarlijk is rijzen vragen rond ethiek: wat is "goed en kwaad" als een veelbelovend geneesmiddel toch gevaarlijk is (1)?
Echte "ethische bezwaren" rond artificiëel leven rijzen meestal bij varianten op "God heeft leven gemaakt en het komt de mens niet toe... enzovoort". (In feite, schiet me te binnen, vind ik dat ook geen "echte ethische bezwaren", omdat ik het kwezelarij vind, maar laat me even doen alsof.) Laat me aannemen dat we één of andere fatsoenlijke theologische of metafysische theorie hebben waaruit plausibel volgt dat er aan de natuur beter niet mag geprutst worden. In dat geval (probeer ik de redenering te reconstrueren) is er geen beter voorbeeld te bedenken van prutsen aan de natuur dan artificiëel leven creëren, nietwaar?
Wel, voor mij is dit een luchtspiegeling. Of beter gezegd, een "puur verbale kwestie" (2). Leven is een proces dat zich afspeelt op een materiële wereld. Het is een manier waarop bepaalde bouwstenen - simpele atomen en moleculen - gerangschikt en georganizeerd zijn in veel complexere systemen, zodanig dat het geheel zichzelf in stand houdt (tijdelijk, natuurlijk: alle "leven" eindigt met "dood"), en copieën van zichzelf kan maken... en al dan niet met nog een paar soortgelijke criteria noemen we die verschijningsvormen van materie "leven". De reden waarom daar zoveel verwarring rond ontstaat is analoog met wat er zou gebeuren als je het spectrum van alle tinten grijs moest beschrijven terwijl de enige woorden in je woordenschat "wit" en "zwart" waren. Je zou verplicht zijn ergens een grens te trekken. Maar die grens zou nogal arbitrair zijn, en zou even goed een beetje naar licht of donker kunnen opschuiven: en van het ene moment op het andere zou iets dat je eerst "wit" noemde veranderd zijn in "zwart", zonder dat er ook maar iets in de realiteit was veranderd. Puur een verbale kwestie!
Maar als "leven" die zeer complex georganizeerde materie is, afhankelijk van onze criteria, dan hebben we een woordenschat van twee woorden voor de hele waaier van alles tussen één enkel atoom, en alle atomen (en bijhorende verbindingen en interacties) in, pakweg, een mens. Natuurlijk is onze beslissing waar precies op dat zeer brede spectrum we het woord "leven" willen gebruiken niet iets dat ook maar een iota aan de realiteit zelf verandert. Het onderscheid tussen "leven" en "dood" waar theologische theorieën zo huiverachtig tegenover staan verdampt en het enige wat overblijft is wat het effect kan zijn van een ingreep in zeer complexe materie.
Nu als je gewoon de stelling "het mag niet" wil doorduwen, zonder dat je fysiek geweld kan gebruiken om het af te dwingen, dan blijft er niet zoveel over. Tenzij, neem ik aan, proberen je medemens af te dreigen met hel en verdoemenis. Meer theologie om de theologie te ondersteunen...
--------------------------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/05/constant-gardener-suite-maar-fin.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/03/puur-verbale-kwesties-nog-een.html
donderdag 24 januari 2008
Ik probeer "moederinstinct" te verduidelijken
Iemand vertelde me fronsend (“het kan aan mij liggen”) dat hij het punt uit de “moeder natuur” post (1) echt niet gezien had. Selectiedruk, abortus, moederinstinct, welvaart, milieu... het duizelde hem allemaal rond de oren.
Wel, ik herken de moeilijkheid: te lang, te veel te moeilijk, te luid: ik heb het weer eens gedaan. Laat ik de techniek van de focus beoefenen; het kan nog meer van pas komen...
Het gaat allemaal om een mogelijk effect van “natuurlijke selectie” (2) waarvan ik raad dat het zou kunnen op gang komen. Net zoals bij de 200 andere soorten apen vertoont de mens een brede waaier aan sociaal gedrag: eten, praten, seks, werken, enzovoort.. Nu beschouwen we dat sociaal gebeuren als een soort achtergrond; een systeem in evenwicht. Dat sociaal systeem zorgt ervoor dat er, onder andere, nieuwe (kleine) aapjes bijkomen. En nu kunnen we vragen wat het effect is als een nieuwe factor inwerkt op dat systeem, inclusief effecten zoals de aantallen kleine aapjes die het systeem produceert.
De “nieuwe factor” die ik op het systeem wou laten inwerken is “de pil”. Het systeem produceert dan ruwweg nog steeds dezelfde brede waaier sociaal gedrag. Het gevolg van de “nieuwe factor” is evenwel dat hetzelfde sociaal systeem niet langer dezelfde hoeveelheid kleine aapjes produceert, tenminste, niet in dezelfde mate bij dezelfde deelnemers. Immers, de pil (nu ja, voorbehoedsmiddelen in het algemeen, natuurlijk) koppelt het verband tussen bepaalde onderdelen van het sociaal systeem los van de productie van nieuwe aapjes. Het onmiddellijk gevolg is dat er een groter verband ontstaat tussen aantallen nakomelingen dat een gegeven individu produceert, en de wens van dat individu om ook werkelijk nakomelingen te krijgen.
Merk terzijde op dat het helemaal niet nodig is dat er een zwart-wit relatie bestaat: voor waar ik naartoe wil is “groter” of “kleiner” voldoende, overeenkomstig het concept “evolutionaire calculus” (3). Maar (opnieuw volgens “natuurlijke selectie”) als sommige individuen een grotere nakomelingenwens hebben dan andere, en aangenomen dat die wens door erfelijke factoren bepaald wordt, dan zullen er in een wereld waarin de pil een grotere relatie legt tussen wens en aantallen na één generatie al meer individuen zijn met een grote kinderwens dan in de vorige. De individuen met een minder grote kinderwens gebruiken immers meer de pil. En in de daaropvolgende generatie zal dat weer zo zijn, enzovoort enzoverder, en na voldoende generaties hebben de individuen gemiddeld een veel grotere kinderwens dan vandaag.
En dan volstaat het om het nogal abstracte woord “kinderwens” concreet in te vullen als de neiging om ze te willen, en ze vervolgens te verzorgen, en ze ook de emotionele omgeving te bieden waar ze zo hard nood aan hebben - en je ziet dat we het eigenlijk over “moederinstinct” hebben (waarbij ik voor het gemak dat woord maar overneem om ook vaderlijke gevoelens uit te drukken: de logica blijft immers precies dezelfde).
Van “moederinstinct” had ik het boek geciteerd om te zeggen dat het “in de natuur”, inclusief de mens veel minder vaak optreedt, en veel minder romantisch is, dan sommige wereldbeelden graag zouden willen. Omdat die wereldbeelden typisch eerder “conservatief” zijn vind ik het wel een grappig idee dat uitgerekend een evolutionair proces, in combinatie met veralgemeend gebruik van “de pil”, het moederinstinct doorheen de tijd kan laten sterker worden. Op enkele dagen tijd vertel ik het verhaal nu voor de tweede keer – en ik betrap mezelf erop dat ik hier weer met een brede grijns op mijn gezicht zit.
-------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/01/over-moeder-natuur-welvaart-en.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/05/nogmaals-natuurlijke-selectie.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/12/de-evolutionaire-calculus.html
Wel, ik herken de moeilijkheid: te lang, te veel te moeilijk, te luid: ik heb het weer eens gedaan. Laat ik de techniek van de focus beoefenen; het kan nog meer van pas komen...
Het gaat allemaal om een mogelijk effect van “natuurlijke selectie” (2) waarvan ik raad dat het zou kunnen op gang komen. Net zoals bij de 200 andere soorten apen vertoont de mens een brede waaier aan sociaal gedrag: eten, praten, seks, werken, enzovoort.. Nu beschouwen we dat sociaal gebeuren als een soort achtergrond; een systeem in evenwicht. Dat sociaal systeem zorgt ervoor dat er, onder andere, nieuwe (kleine) aapjes bijkomen. En nu kunnen we vragen wat het effect is als een nieuwe factor inwerkt op dat systeem, inclusief effecten zoals de aantallen kleine aapjes die het systeem produceert.
De “nieuwe factor” die ik op het systeem wou laten inwerken is “de pil”. Het systeem produceert dan ruwweg nog steeds dezelfde brede waaier sociaal gedrag. Het gevolg van de “nieuwe factor” is evenwel dat hetzelfde sociaal systeem niet langer dezelfde hoeveelheid kleine aapjes produceert, tenminste, niet in dezelfde mate bij dezelfde deelnemers. Immers, de pil (nu ja, voorbehoedsmiddelen in het algemeen, natuurlijk) koppelt het verband tussen bepaalde onderdelen van het sociaal systeem los van de productie van nieuwe aapjes. Het onmiddellijk gevolg is dat er een groter verband ontstaat tussen aantallen nakomelingen dat een gegeven individu produceert, en de wens van dat individu om ook werkelijk nakomelingen te krijgen.
Merk terzijde op dat het helemaal niet nodig is dat er een zwart-wit relatie bestaat: voor waar ik naartoe wil is “groter” of “kleiner” voldoende, overeenkomstig het concept “evolutionaire calculus” (3). Maar (opnieuw volgens “natuurlijke selectie”) als sommige individuen een grotere nakomelingenwens hebben dan andere, en aangenomen dat die wens door erfelijke factoren bepaald wordt, dan zullen er in een wereld waarin de pil een grotere relatie legt tussen wens en aantallen na één generatie al meer individuen zijn met een grote kinderwens dan in de vorige. De individuen met een minder grote kinderwens gebruiken immers meer de pil. En in de daaropvolgende generatie zal dat weer zo zijn, enzovoort enzoverder, en na voldoende generaties hebben de individuen gemiddeld een veel grotere kinderwens dan vandaag.
En dan volstaat het om het nogal abstracte woord “kinderwens” concreet in te vullen als de neiging om ze te willen, en ze vervolgens te verzorgen, en ze ook de emotionele omgeving te bieden waar ze zo hard nood aan hebben - en je ziet dat we het eigenlijk over “moederinstinct” hebben (waarbij ik voor het gemak dat woord maar overneem om ook vaderlijke gevoelens uit te drukken: de logica blijft immers precies dezelfde).
Van “moederinstinct” had ik het boek geciteerd om te zeggen dat het “in de natuur”, inclusief de mens veel minder vaak optreedt, en veel minder romantisch is, dan sommige wereldbeelden graag zouden willen. Omdat die wereldbeelden typisch eerder “conservatief” zijn vind ik het wel een grappig idee dat uitgerekend een evolutionair proces, in combinatie met veralgemeend gebruik van “de pil”, het moederinstinct doorheen de tijd kan laten sterker worden. Op enkele dagen tijd vertel ik het verhaal nu voor de tweede keer – en ik betrap mezelf erop dat ik hier weer met een brede grijns op mijn gezicht zit.
-------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/01/over-moeder-natuur-welvaart-en.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/05/nogmaals-natuurlijke-selectie.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/12/de-evolutionaire-calculus.html
woensdag 23 januari 2008
Apotheek
Ik rijd door Brussel over de Bockstaellaan, en op de afstand die ik doe tel ik niet minder dan acht verlichte, groene kruisen die een apotheker signaleren. Het herinnert me aan een spelletje dat ik wel eens speel, bijvoorbeeld op vakantie. Probeer een plaats te vinden vanwaar je om je heen zo veel mogelijk van die groene kruisen tegelijk kan zien.
Drie apotheken vinden binnen je gezichtsveld is werkelijk gemakkelijk. Hier in Mechelen, bijvoorbeeld, zijn er drie op de IJzerenleen. Maar dat is echt een banaal voorbeeld - op de Bockstaellaan was ik vaak in dezelfde positie. Ik weet zeker dat ik al verschillende plaatsen heb gezien waar het er vier waren, en ik sluit bepaald niet uit dat ik er al gezien heb met vijf. Maar ik zou ze niet kunnen opnoemen, en als ik er wist met meer, dan had ik dat zeker onthouden.
Stel dat je een waarnemer bent uit de ruimte, en je hebt over de planeet Aarde twee gegevens: hoeveel apotheken er zijn en de wet van vraag en aanbod. Wat concludeer je?
Vergeet niet, ik moet zelden, zeer zelden, even lang aanschuiven in een apotheek als in een gemiddelde slager of bakker. Het lijkt me dat er geen mega omzetten worden gedraaid. En toch zie je er haast overal genoeg om er de straten mee aan te leggen. Dus...?
Als je alleen maar weet hoeveel apotheken er zijn, EN de wet van vraag en aanbod kent, is de conclusie dat er veel te veel wordt betaald voor wat apotheken verkopen. En ik bedoel: veel te veel, hé.
Drie apotheken vinden binnen je gezichtsveld is werkelijk gemakkelijk. Hier in Mechelen, bijvoorbeeld, zijn er drie op de IJzerenleen. Maar dat is echt een banaal voorbeeld - op de Bockstaellaan was ik vaak in dezelfde positie. Ik weet zeker dat ik al verschillende plaatsen heb gezien waar het er vier waren, en ik sluit bepaald niet uit dat ik er al gezien heb met vijf. Maar ik zou ze niet kunnen opnoemen, en als ik er wist met meer, dan had ik dat zeker onthouden.
Stel dat je een waarnemer bent uit de ruimte, en je hebt over de planeet Aarde twee gegevens: hoeveel apotheken er zijn en de wet van vraag en aanbod. Wat concludeer je?
Vergeet niet, ik moet zelden, zeer zelden, even lang aanschuiven in een apotheek als in een gemiddelde slager of bakker. Het lijkt me dat er geen mega omzetten worden gedraaid. En toch zie je er haast overal genoeg om er de straten mee aan te leggen. Dus...?
Als je alleen maar weet hoeveel apotheken er zijn, EN de wet van vraag en aanbod kent, is de conclusie dat er veel te veel wordt betaald voor wat apotheken verkopen. En ik bedoel: veel te veel, hé.
Gewoon, om het niet te vergeten...
Tot op de dag van vandaag vinden we nog voorstanders van de Irakoorlog (noot aan de lezers van de planeet Aarde, de derde gerekend vanaf de zon: jawel, die zijn er nog steeds, en sommigen houden het volgende nog steeds vol!) die beweren dat Irak in 2,003 WMD's had en/of banden had met de terreuraanslagen van Al Qaeda.
Daarom gewoon "for further reference" deze link.
http://www.msnbc.msn.com/id/22794451/
Ik moet wel zeggen dat het de eerste keer is dat ik op dit soort nieuwssite Bush en de rest in zulke duidelijke bewoordingen als leugenaars te kijk zie zetten. Nu ja, gegeven dat "liegen" alleen maar betekent "het zeggen van dingen waarvan je weet dat ze niet waar zijn" is het niet verwonderlijk dat ze het zeggen. Het is hoogstens verwonderlijk dat ze het nu pas zeggen.
UPDATE
Ah, kijk nu:
http://edition.cnn.com/2008/POLITICS/01/23/bush.iraq/index.html
Misschien nog wat verder updaten. Ze blijven, dus, volhouden dat ze destijds werkelijk dachten dat... en bla en bla en bloody bla. Het punt waarop ze nooit hebben kunnen antwoorden - waarover ze ZO in verlegenheid zitten dat ik niet één keer (niet één (1!) enkele keer) één van die pink op de naad aanhangers zelfs maar heb zien proberen te antwoorden - staat in de volgende post:
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/02/als-we-het-toch-eens-hadden-geweten.html
Daarom gewoon "for further reference" deze link.
http://www.msnbc.msn.com/id/22794451/
Ik moet wel zeggen dat het de eerste keer is dat ik op dit soort nieuwssite Bush en de rest in zulke duidelijke bewoordingen als leugenaars te kijk zie zetten. Nu ja, gegeven dat "liegen" alleen maar betekent "het zeggen van dingen waarvan je weet dat ze niet waar zijn" is het niet verwonderlijk dat ze het zeggen. Het is hoogstens verwonderlijk dat ze het nu pas zeggen.
UPDATE
Ah, kijk nu:
http://edition.cnn.com/2008/POLITICS/01/23/bush.iraq/index.html
Misschien nog wat verder updaten. Ze blijven, dus, volhouden dat ze destijds werkelijk dachten dat... en bla en bla en bloody bla. Het punt waarop ze nooit hebben kunnen antwoorden - waarover ze ZO in verlegenheid zitten dat ik niet één keer (niet één (1!) enkele keer) één van die pink op de naad aanhangers zelfs maar heb zien proberen te antwoorden - staat in de volgende post:
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/02/als-we-het-toch-eens-hadden-geweten.html
dinsdag 22 januari 2008
Ikke moet knippen
Peuter Sarah zit dolgelukkig met haar keukentje spelen, en zo is iedereen tevreden: papa heeft tijd om te bloggen. Wil papa koffie? Tuurlijk Saartje, geef maar een kopje. ("Slurpslurpslurp, hmmmmm, wat een lekkere koffie!") Peuter Sarah verklaart "ikke ga afwassen" en papa heeft weer enkele minuten voor zichzelf en andere mysterieën van het heelal.
Blogblogblog, dus, en ineens, tiens, het is toch wel verdacht stil?
Maar neen, vals alarm, peuter Sarah heeft zich naar de boekenkast begeven, en wel naar een deel waar je een interessante gradiënt ziet. Hoogste rij, een serie boeken over de geschiedenis van antieke Grieken en Romeinen, plus nog wat Indiërs, Perzen, enfin, je kan het je voorstellen. Tweede rij een reeks over oude Chinese en Mongoolse geschiedenis. Derde rij "een plankje science fiction" (1) en helemaal onderaan de echt belangrijke boeken: Bumba (2), Nijntje, Dries de Draak, je kent dat. En daar zit peuter Sarah braaf tussen te peuteren.
(Blogblog... Blogblogblog...)
"Kannie!" dringt plotseling tot het bewustzijn van papa door, "kannie!", nog enkele malen herhaald.
Dat is de kreet waarmee peuter Sarah te kennen geeft dat ze iets aan het proberen is, en dat het haar niet lukt: "het kan niet".
Maar ervaren ouders zoals wij horen natuurlijk het verschil tussen een drama dat zich aan het afspelen is en een peuter die nog altijd ijverig blijft proberen. Dus enkele "kannie's" genegeerd; papa blogt verder.
Plotseling klinkt het geluid van vastbesloten wegtrippelende kleine voetjes. Ah? Papa trekt zijn wenkbrauwen op. Normaal eindigt een serie "kannie's" met ofwel een triomfantelijk "is 'elukt!", ofwel met een beroep op vaderlijke interventie. En nu ineens een wegstervend trippeltrippeltrippel? Hmmmmmm...
De wenkbrauwen van papa gaan pas echt goed de hoogte in als het onmiskenbaar geluid van gerommel in de schuif met bestek weerklinkt. Hij rukt zich los uit de virtuele wereld en snelt naar de keuken. Onderweg passeert hij de boekenkast, waar op de grond een metalig boekje ligt, opengeslagen achteraan, waar een klein vakje zit met daarin allemaal kleurige magneetjes die op diverse plaatsen in het boek passen. Het klepje is evenwel nog gesloten en alle magneetjes zitten nog op hun plaats: "kannie".
In de keuken treft papa peuter Sarah aan die net uit de schuif (waar ze niet of nauwelijks kan in kijken) een grote schaar heeft opgerommeld. Papa haast zich om het gevaarlijke voorwerp (3) uit de peuterhandjes te verwijderen. Peuter Sarah laat dat nogal goed toe. Papa legt op redelijke toon uit dat hij scharen nogal gevaarlijk speelgoed vindt, en peuter Sarah voelt wel dat het om meer gaat dan het zoveelste gebod van een oude krokodil.
"Ikke moet knippen" zegt ze op de toon van de mededelende zin. Ze mocht dan in overtreding geweest zijn, maar ze kon er toch ook goede redenen voor opgeven!
Twee jaar en vijf maanden. Ze beseft dat ze een vakje in een boek niet openkrijgt. Ze bedenkt dat het boeltje openknippen een oplossing kan zijn. Ze trippelt de keuken in naar een schuif waarin ze een schaar weet zitten. Ze prutst die schaar uit de rest van de rommel tevoorschijn, en ze kan zeggen dat ze ermee wil knippen.
Het is gewoon een ongelofelijk privilege om de ontwikkeling te mogen meemaken van babietje dat niet meer dan "eh - eh -eh" kan uitbrengen tot peutertje dat zinnetjes kan maken.
--------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/07/een-plankje-science-fiction.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/07/boemba.html
(3) de lezer die dit blog al langer volgt weet waarschijnlijk wel dat papa af en toe medische moeilijkheden met zijn ogen heeft. Wel, ik bespaar je de pijnlijke geschiedenis, maar als papa kindjes met scherpe voorwerpen ziet spelen wordt hij altijd nogal emotioneel.
Blogblogblog, dus, en ineens, tiens, het is toch wel verdacht stil?
Maar neen, vals alarm, peuter Sarah heeft zich naar de boekenkast begeven, en wel naar een deel waar je een interessante gradiënt ziet. Hoogste rij, een serie boeken over de geschiedenis van antieke Grieken en Romeinen, plus nog wat Indiërs, Perzen, enfin, je kan het je voorstellen. Tweede rij een reeks over oude Chinese en Mongoolse geschiedenis. Derde rij "een plankje science fiction" (1) en helemaal onderaan de echt belangrijke boeken: Bumba (2), Nijntje, Dries de Draak, je kent dat. En daar zit peuter Sarah braaf tussen te peuteren.
(Blogblog... Blogblogblog...)
"Kannie!" dringt plotseling tot het bewustzijn van papa door, "kannie!", nog enkele malen herhaald.
Dat is de kreet waarmee peuter Sarah te kennen geeft dat ze iets aan het proberen is, en dat het haar niet lukt: "het kan niet".
Maar ervaren ouders zoals wij horen natuurlijk het verschil tussen een drama dat zich aan het afspelen is en een peuter die nog altijd ijverig blijft proberen. Dus enkele "kannie's" genegeerd; papa blogt verder.
Plotseling klinkt het geluid van vastbesloten wegtrippelende kleine voetjes. Ah? Papa trekt zijn wenkbrauwen op. Normaal eindigt een serie "kannie's" met ofwel een triomfantelijk "is 'elukt!", ofwel met een beroep op vaderlijke interventie. En nu ineens een wegstervend trippeltrippeltrippel? Hmmmmmm...
De wenkbrauwen van papa gaan pas echt goed de hoogte in als het onmiskenbaar geluid van gerommel in de schuif met bestek weerklinkt. Hij rukt zich los uit de virtuele wereld en snelt naar de keuken. Onderweg passeert hij de boekenkast, waar op de grond een metalig boekje ligt, opengeslagen achteraan, waar een klein vakje zit met daarin allemaal kleurige magneetjes die op diverse plaatsen in het boek passen. Het klepje is evenwel nog gesloten en alle magneetjes zitten nog op hun plaats: "kannie".
In de keuken treft papa peuter Sarah aan die net uit de schuif (waar ze niet of nauwelijks kan in kijken) een grote schaar heeft opgerommeld. Papa haast zich om het gevaarlijke voorwerp (3) uit de peuterhandjes te verwijderen. Peuter Sarah laat dat nogal goed toe. Papa legt op redelijke toon uit dat hij scharen nogal gevaarlijk speelgoed vindt, en peuter Sarah voelt wel dat het om meer gaat dan het zoveelste gebod van een oude krokodil.
"Ikke moet knippen" zegt ze op de toon van de mededelende zin. Ze mocht dan in overtreding geweest zijn, maar ze kon er toch ook goede redenen voor opgeven!
Twee jaar en vijf maanden. Ze beseft dat ze een vakje in een boek niet openkrijgt. Ze bedenkt dat het boeltje openknippen een oplossing kan zijn. Ze trippelt de keuken in naar een schuif waarin ze een schaar weet zitten. Ze prutst die schaar uit de rest van de rommel tevoorschijn, en ze kan zeggen dat ze ermee wil knippen.
Het is gewoon een ongelofelijk privilege om de ontwikkeling te mogen meemaken van babietje dat niet meer dan "eh - eh -eh" kan uitbrengen tot peutertje dat zinnetjes kan maken.
--------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/07/een-plankje-science-fiction.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/07/boemba.html
(3) de lezer die dit blog al langer volgt weet waarschijnlijk wel dat papa af en toe medische moeilijkheden met zijn ogen heeft. Wel, ik bespaar je de pijnlijke geschiedenis, maar als papa kindjes met scherpe voorwerpen ziet spelen wordt hij altijd nogal emotioneel.
maandag 21 januari 2008
Over "Moeder Natuur", welvaart en "decadentie"
In 1,999 verscheen een boek getiteld Mother Nature, Natural Selection and the Female of the Species. De auteur was Sarah Hrdy die naam heeft gemaakt op een terrein dat mij ook al een hele tijd interesseert: anthroplogie en primatologie. Of anders gezegd, wat kunnen wij mensen leren over onszelf door de studie van de (andere) apen?
Het is een dik boek en het is een rijk boek, en dus haal ik er hier maar één enkele kapstok uit. Die kapstok is de mythe van het "moederinstinct". Naar onze (21ste eeuwse, welvarende) morele maatstaven is "moeder natuur" een zeer wrede, in het beste geval onverschillige moeder. Ik haal één voorbeeld aan uit het blote hoofd; de berin die een worp met maar één jong krijgt zal dat jong vaak laten verkommeren, om sneller aan een nieuwe poging te kunnen beginnen. Beter een jaar zonder jong en volgend jaar drie, dan vele jaren investeren in dat ene jong - en natuurlijke selectie (1) en de evolutionaire calculus (2) doen de rest.
Wij, mensen, zijn in veel opzichten wandelende contradicties, en voor dit onderwerp is het niet anders. Aan de ene kant is het zo dat het veel moeite kost om het menselijk jong op te kweken tot de volwassenheid. Natuurlijke selectie stuurde dus de mens naar een sterk ontwikkeld beschermersinstinct voor de jongen van onze soort. Tegelijk leefde de mens van de pre-industriële samenleving in een wereld waarin de kindersterfte opliep tot in de tientallen percenten. Tijdens de vele crisissen die we in het Europa van de middeleeuwen en de Renaissance hebben gekend zijn percentages van meer dan vijftig percent opgetekend.
Wij, hedendaagse papa's en mama's uit een wereld waarin dat cijfer gezakt is naar iets van een 0.4% (zeg: het cijfer is gedeeld door honderd; en dat juist in de periode waarin het kapitalisme honger en ellende doorheen de wereld verspreidde!) kunnen ons doodeenvoudig niets voorstellen bij een wereld waarin het heel normaal was dat je verschillende van je baby's en peuters moest begraven.
Uit die wereld hebben ons nog boodschappen bereikt waaraan we de hartverscheurende toestanden kunnen aflezen die de mensen moeten doorgemaakt hebben. Zoals het sprookje van Hansje en Grietje waarin de ouders zo in de rats zitten dat ze dan maar hun kinderen achterlaten in het bos. Of zoals de briefjes die ouders meegaven wanneer ze hun kinderen dumpten in de weeshuizen, waar de sterfte vanzelfsprekend nog veel hoger lag, terwijl in de briefjes toch oproepen stonden om uitgerekend dat kleintje een beetje te willen opvolgen, met instructies van wat het nodig had.
Wij, efficiënte Europeanen bezaten al voldoende uitgewerkte administraties om dat soort briefjes te bewaren tot Hrdy ze in een boek kon vermelden. Daar zien we dat spanningsveld tussen een sterk ontwikkeld broedzorginstinct en een besef van wat materieel haalbaar is geïllustreerd. De berin van hierboven in ieder van ons... Ze laten hun kinderen heus niet verkommeren wegens een "gedegeneerd moreel bewustzijn", of zoiets. Die laatste ideeën zijn alleen maar de uitdrukking van een moraal die zelf de moraal van de welgestelde bovenlaag van de pre-industriële samenleving is. De mensen die wel de middelen hadden om hun "moederinstinct" in de praktijk te brengen produceerden een moraal die paste bij hun positie en die toeliet om te gaan preken waar de toestand er heel anders uitzag - en als het niet overtuigend overkwam konden ze er altijd nog een sausje van hel en verdoemenis over uitgieten.
Met dat alles in het achterhoofd dacht ik ineens terug aan een nieuwsbericht van alweer jaren geleden. De Amerikaanse misdaadcijfers waren nogal plotseling spectaculair gezakt. En dat gebeurde juist 15 (of 18, of welk toepasselijk getal ook) jaar na de versoepeling van één of andere sociale regel die op de conservatieven wel het toppunt van moraal verval zal geleken hebben. Bijvoorbeeld (ik weet het niet meer) abortus was destijds juist toegelaten zodat er nu, pakweg 15 jaar later, veel minder kinderen waren opgegroeid in de wanhopige omstandigheden die zelf de broedhaarden van criminaliteit zijn. Je moet er geen moment aan twijfelen dat "progressieven" zullen gezwaaid hebben met hun grote gelijk, terwijl "conservatieven" over hun voeten zullen gestruikeld zijn van haast om te tonen dat het aan de zonnevlekken was gelegen...
Maar sta me toe een soortgelijke vraag te stellen in een rustiger vaarwater. Gegeven dat onze wereld al lang geen "pré-industriële samenleving" meer is. Gegeven ook dat het veel gemakkelijker is geworden om normaal seksueel gedrag te vertonen (en dat is niet het gedrag dat de conservatieven "normaal" noemen, wel wat primatologen en anthropologen normaal noemen) zonder dat je meteen een nest kinderen hebt om naar om te kijken. De pil! Zou het evenwel kunnen dat daarmee een selectiedruk is ontstaan, waarbij mensen meer nakomelingen hebben naarmate ze meer nakomelingen willen hebben? Met andere woorden, zou het kunnen dat "moederinstinct" - dat wreed uit het verband gerukt verschijnsel dat zeker bestaat, maar helemaal niet zo absoluut als de conservatieven zouden willen - nu juist wel meer kan gaan voorkomen in de populatie, naarmate meer generaties passeren waarin dat een positieve impact heeft op de kans op nakomelingschap?
Laat je nu vooral niet wijsmaken dat wat ik hier vertel, zelfs als het waar was, iets is waar je op enkele generaties tijd veel van zou zien. Maar het zou wel een mooi voorbeeld zijn van de "welvaartparadox". Die paradox gaat er over hoe de welvaart vaak als iets "slechts" wordt voorgesteld - maar dat daarom niet is. Bijvoorbeeld, het maakt het milieu kapot! Maar tegelijk blijkt dat het de landen zijn die zich het verst ontwikkeld hebben die ook de meeste inspanningen leveren voor het milieu. In dit voorbeeld heeft de welvaart tot "verslappende zeden" geleid, met onder andere (hijg van ontzetting) voorbehoedsmiddelen die toelaten (nog een hijg van ontzetting) normaal seksueel gedrag te vertonen zonder dat zich dat in kinderen vertaalt. Maar zeg nu zelf: als het waar is dat het gevolg daarvan is dat het "moederinstinct" veel sterker wordt - dan is dat toch iets dat ook de conservatieven moeten toejuichen?
UPDATE: enkele dagen later heb ik hier nog de volgende verduidelijking aan toe gevoegd:
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/01/ik-probeer-moederinstinct-te.html
--------------------------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/05/nogmaals-natuurlijke-selectie.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/12/de-evolutionaire-calculus.html
Het is een dik boek en het is een rijk boek, en dus haal ik er hier maar één enkele kapstok uit. Die kapstok is de mythe van het "moederinstinct". Naar onze (21ste eeuwse, welvarende) morele maatstaven is "moeder natuur" een zeer wrede, in het beste geval onverschillige moeder. Ik haal één voorbeeld aan uit het blote hoofd; de berin die een worp met maar één jong krijgt zal dat jong vaak laten verkommeren, om sneller aan een nieuwe poging te kunnen beginnen. Beter een jaar zonder jong en volgend jaar drie, dan vele jaren investeren in dat ene jong - en natuurlijke selectie (1) en de evolutionaire calculus (2) doen de rest.
Wij, mensen, zijn in veel opzichten wandelende contradicties, en voor dit onderwerp is het niet anders. Aan de ene kant is het zo dat het veel moeite kost om het menselijk jong op te kweken tot de volwassenheid. Natuurlijke selectie stuurde dus de mens naar een sterk ontwikkeld beschermersinstinct voor de jongen van onze soort. Tegelijk leefde de mens van de pre-industriële samenleving in een wereld waarin de kindersterfte opliep tot in de tientallen percenten. Tijdens de vele crisissen die we in het Europa van de middeleeuwen en de Renaissance hebben gekend zijn percentages van meer dan vijftig percent opgetekend.
Wij, hedendaagse papa's en mama's uit een wereld waarin dat cijfer gezakt is naar iets van een 0.4% (zeg: het cijfer is gedeeld door honderd; en dat juist in de periode waarin het kapitalisme honger en ellende doorheen de wereld verspreidde!) kunnen ons doodeenvoudig niets voorstellen bij een wereld waarin het heel normaal was dat je verschillende van je baby's en peuters moest begraven.
Uit die wereld hebben ons nog boodschappen bereikt waaraan we de hartverscheurende toestanden kunnen aflezen die de mensen moeten doorgemaakt hebben. Zoals het sprookje van Hansje en Grietje waarin de ouders zo in de rats zitten dat ze dan maar hun kinderen achterlaten in het bos. Of zoals de briefjes die ouders meegaven wanneer ze hun kinderen dumpten in de weeshuizen, waar de sterfte vanzelfsprekend nog veel hoger lag, terwijl in de briefjes toch oproepen stonden om uitgerekend dat kleintje een beetje te willen opvolgen, met instructies van wat het nodig had.
Wij, efficiënte Europeanen bezaten al voldoende uitgewerkte administraties om dat soort briefjes te bewaren tot Hrdy ze in een boek kon vermelden. Daar zien we dat spanningsveld tussen een sterk ontwikkeld broedzorginstinct en een besef van wat materieel haalbaar is geïllustreerd. De berin van hierboven in ieder van ons... Ze laten hun kinderen heus niet verkommeren wegens een "gedegeneerd moreel bewustzijn", of zoiets. Die laatste ideeën zijn alleen maar de uitdrukking van een moraal die zelf de moraal van de welgestelde bovenlaag van de pre-industriële samenleving is. De mensen die wel de middelen hadden om hun "moederinstinct" in de praktijk te brengen produceerden een moraal die paste bij hun positie en die toeliet om te gaan preken waar de toestand er heel anders uitzag - en als het niet overtuigend overkwam konden ze er altijd nog een sausje van hel en verdoemenis over uitgieten.
Met dat alles in het achterhoofd dacht ik ineens terug aan een nieuwsbericht van alweer jaren geleden. De Amerikaanse misdaadcijfers waren nogal plotseling spectaculair gezakt. En dat gebeurde juist 15 (of 18, of welk toepasselijk getal ook) jaar na de versoepeling van één of andere sociale regel die op de conservatieven wel het toppunt van moraal verval zal geleken hebben. Bijvoorbeeld (ik weet het niet meer) abortus was destijds juist toegelaten zodat er nu, pakweg 15 jaar later, veel minder kinderen waren opgegroeid in de wanhopige omstandigheden die zelf de broedhaarden van criminaliteit zijn. Je moet er geen moment aan twijfelen dat "progressieven" zullen gezwaaid hebben met hun grote gelijk, terwijl "conservatieven" over hun voeten zullen gestruikeld zijn van haast om te tonen dat het aan de zonnevlekken was gelegen...
Maar sta me toe een soortgelijke vraag te stellen in een rustiger vaarwater. Gegeven dat onze wereld al lang geen "pré-industriële samenleving" meer is. Gegeven ook dat het veel gemakkelijker is geworden om normaal seksueel gedrag te vertonen (en dat is niet het gedrag dat de conservatieven "normaal" noemen, wel wat primatologen en anthropologen normaal noemen) zonder dat je meteen een nest kinderen hebt om naar om te kijken. De pil! Zou het evenwel kunnen dat daarmee een selectiedruk is ontstaan, waarbij mensen meer nakomelingen hebben naarmate ze meer nakomelingen willen hebben? Met andere woorden, zou het kunnen dat "moederinstinct" - dat wreed uit het verband gerukt verschijnsel dat zeker bestaat, maar helemaal niet zo absoluut als de conservatieven zouden willen - nu juist wel meer kan gaan voorkomen in de populatie, naarmate meer generaties passeren waarin dat een positieve impact heeft op de kans op nakomelingschap?
Laat je nu vooral niet wijsmaken dat wat ik hier vertel, zelfs als het waar was, iets is waar je op enkele generaties tijd veel van zou zien. Maar het zou wel een mooi voorbeeld zijn van de "welvaartparadox". Die paradox gaat er over hoe de welvaart vaak als iets "slechts" wordt voorgesteld - maar dat daarom niet is. Bijvoorbeeld, het maakt het milieu kapot! Maar tegelijk blijkt dat het de landen zijn die zich het verst ontwikkeld hebben die ook de meeste inspanningen leveren voor het milieu. In dit voorbeeld heeft de welvaart tot "verslappende zeden" geleid, met onder andere (hijg van ontzetting) voorbehoedsmiddelen die toelaten (nog een hijg van ontzetting) normaal seksueel gedrag te vertonen zonder dat zich dat in kinderen vertaalt. Maar zeg nu zelf: als het waar is dat het gevolg daarvan is dat het "moederinstinct" veel sterker wordt - dan is dat toch iets dat ook de conservatieven moeten toejuichen?
UPDATE: enkele dagen later heb ik hier nog de volgende verduidelijking aan toe gevoegd:
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/01/ik-probeer-moederinstinct-te.html
--------------------------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/05/nogmaals-natuurlijke-selectie.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/12/de-evolutionaire-calculus.html
zondag 20 januari 2008
Hoe lang duurt het "nu"?
De lezer herkent zeker de vraag? Het is één van die filosofische oefeningen die u en ik geregeld ondernamen toen we, pakweg, vijf jaar oud waren. Zoals "wat is het grootste getal?" en "hoe kan de ruimte oneindig zijn?" en "wanneer begon de tijd?" en vele andere.
Hier is de wortel van het probleem. We weten welke combinatie vorige week uitkwam in de lotto en we weten wie de verkiezing van 100 jaar geleden won. We herinneren ons vaag van wanneer de laatste overwinning van de Rode Duivels dateert en wanneer de dinosaurussen uitstierven en we weten wat de beurs de laatste honderd jaar gedaan heeft. We weten daarentegen niet (per analogie) wat volgende week de lotto zal winnen, wie de volgende president wordt etcetera. Er is een verschil tussen "verleden" en "toekomst"; een verschil dat tastbaar is door het verschil in kennis dat we over die twee hebben. En verder is het verschil tastbaar aan de hand van kinderen die groeien, wijzelf die ouder worden, eieren die wel kunnen breken maar nooit uit een hoop struif kunnen her-ontstaan, enzovoort.
Tenslotte is er tussen die twee een soort glijdend punt dat maakt dat de regio "verleden" steeds groter wordt en de regio "toekomst" steeds kleiner: tenminste voor zover die twee regio's niet "oneindig" zijn (maar dat introduceert alleen maar een nieuw probleem voor vijfjarige filosofen). Caesar wist nog niet wie in 1,000 AD de paus ging zijn, en ons interesseert het al niet meer. Dat glijdend punt noemen we het "nu", het moment dat we voortdurend beleven en de scheiding tussen "verleden" en "toekomst" vormt.
Mijn vraag is hoe lang dat "nu" duurt. Als het twee onderscheiden gebieden scheidt, en we vanzelfsprekend vinden dat we weten wanneer iets "nog" in de toekomst ligt, en wanneer het "al" in het verleden ligt, dan verwachten we toch dat we toch ook dat we weten hoe lang het duurt?
Onze kleinste operationele, dagdagelijkse tijdseenheid is de seconde. Misschien duurt het "nu" één seconde? Bijvoorbeeld, we steken een lucifer aan, en de ene seconde zie je enkele vonken, de volgende is er een opflakkerende mini-explosie en de seconde daarna is er een vlammetje aan een stukje hout. Dus zeg dat het "nu" het moment is waarom dat vlammetje opflakkert.
Alleen heeft ook het opflakkeren een begin, een hoogtepunt en een einde waarin de explosie zich omzet in een vlammetje. En dan ligt, vanuit het standpunt van het hoogtepunt, het "begin" al in het verleden, en het "einde" al in de toekomst. En als er binnen één seconde een verleden en een toekomst te onderscheiden zijn, terwijl het "nu" de scheiding van die twee is, dan duurt het "nu" korter dan die ene seconde.
Maar zo kan je elke duurtijd die je tot het "nu" uitroept verder opdelen tot steeds kleinere eenheden, waardoor het verleden en de toekomst steeds dichter bij elkaar komen, tot er helemaal geen ruimte meer overblijft... Terwijl, als het zo'n overduidelijke scheiding voorstelt het toch een fysische realiteit moet hebben? Of hebben we redenen om het probleem niet in een objectieve, maar wel subjectieve realiteit te zoeken?
Als je wat speelt met dat opdelen arriveer je bij processen van zulke korte duur dat je zou gaan vinden dat het "nu" langer duurt dan die hyperkorte tijdsspannes. Dat suggereert inderdaad dat het in sterke mate een subjectieve beleving is. Het is een "puur verbale kwestie"! Op welke beleving willen we welk woord toepassen - en we hebben al meer voorbeelden gezien van hoe daarmee problemen kunnen ontstaan (1). Als je uit het bestaan van een woord afleidt dat er aan dat woord onafhankelijke, absolute realiteiten beantwoorden kan je zomaar het gevoel krijgen dat het "kip en ei probleem" een serieuze kwestie is!
Maar van welke achterliggende realiteit is het "nu" dan een beleving? Welke betekenis hebben "verleden" en "toekomst" nog, als die termen niet slaan op ons intuïtief begrip van een tijdsverloop dat uniform verloopt? Opeens moet ik terugdenken aan een eerdere post over een gelijkaardig onderwerp (2). Uit een boekje van Brian Greene had ik meegenomen dat "verleden" en "toekomst" een uitdrukking van "entropie" zijn. Immers, als wanorde over tijd toeneemt, kan je even goed zeggen dat toenemende wanorde samenvalt met verlopende tijd. (En het klopt nog met "dt = dr/S" (3) ook!) Het hele waarneembare universum bevindt zich in een toestand van onevenwicht, waarbij de wanorde laag lag, zodat we nu volop bezig zijn terug te keren naar de normale toestand. En dat geeft een zodanig dwingende richting aan de processen, dat we tijd altijd als universeel lopend in één richting ervaren. Op dat ervaren plakken we vervolgens met ons onhandig en onbeholpen apenbrein woorden, en voor we het weten geloven we dat er achter die woorden absolute realiteiten verscholen zitten. Geen wonder dat we er niet uitkomen met vragen als hoe lang het "nu" duurt...
-----------------------------------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/03/een-puur-verbale-kwestie.html
EN http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/03/puur-verbale-kwesties-nog-een.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/07/entropie-een-nieuw-inzicht.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/07/filosferen-over-ruimte-en-tijd.html
Hier is de wortel van het probleem. We weten welke combinatie vorige week uitkwam in de lotto en we weten wie de verkiezing van 100 jaar geleden won. We herinneren ons vaag van wanneer de laatste overwinning van de Rode Duivels dateert en wanneer de dinosaurussen uitstierven en we weten wat de beurs de laatste honderd jaar gedaan heeft. We weten daarentegen niet (per analogie) wat volgende week de lotto zal winnen, wie de volgende president wordt etcetera. Er is een verschil tussen "verleden" en "toekomst"; een verschil dat tastbaar is door het verschil in kennis dat we over die twee hebben. En verder is het verschil tastbaar aan de hand van kinderen die groeien, wijzelf die ouder worden, eieren die wel kunnen breken maar nooit uit een hoop struif kunnen her-ontstaan, enzovoort.
Tenslotte is er tussen die twee een soort glijdend punt dat maakt dat de regio "verleden" steeds groter wordt en de regio "toekomst" steeds kleiner: tenminste voor zover die twee regio's niet "oneindig" zijn (maar dat introduceert alleen maar een nieuw probleem voor vijfjarige filosofen). Caesar wist nog niet wie in 1,000 AD de paus ging zijn, en ons interesseert het al niet meer. Dat glijdend punt noemen we het "nu", het moment dat we voortdurend beleven en de scheiding tussen "verleden" en "toekomst" vormt.
Mijn vraag is hoe lang dat "nu" duurt. Als het twee onderscheiden gebieden scheidt, en we vanzelfsprekend vinden dat we weten wanneer iets "nog" in de toekomst ligt, en wanneer het "al" in het verleden ligt, dan verwachten we toch dat we toch ook dat we weten hoe lang het duurt?
Onze kleinste operationele, dagdagelijkse tijdseenheid is de seconde. Misschien duurt het "nu" één seconde? Bijvoorbeeld, we steken een lucifer aan, en de ene seconde zie je enkele vonken, de volgende is er een opflakkerende mini-explosie en de seconde daarna is er een vlammetje aan een stukje hout. Dus zeg dat het "nu" het moment is waarom dat vlammetje opflakkert.
Alleen heeft ook het opflakkeren een begin, een hoogtepunt en een einde waarin de explosie zich omzet in een vlammetje. En dan ligt, vanuit het standpunt van het hoogtepunt, het "begin" al in het verleden, en het "einde" al in de toekomst. En als er binnen één seconde een verleden en een toekomst te onderscheiden zijn, terwijl het "nu" de scheiding van die twee is, dan duurt het "nu" korter dan die ene seconde.
Maar zo kan je elke duurtijd die je tot het "nu" uitroept verder opdelen tot steeds kleinere eenheden, waardoor het verleden en de toekomst steeds dichter bij elkaar komen, tot er helemaal geen ruimte meer overblijft... Terwijl, als het zo'n overduidelijke scheiding voorstelt het toch een fysische realiteit moet hebben? Of hebben we redenen om het probleem niet in een objectieve, maar wel subjectieve realiteit te zoeken?
Als je wat speelt met dat opdelen arriveer je bij processen van zulke korte duur dat je zou gaan vinden dat het "nu" langer duurt dan die hyperkorte tijdsspannes. Dat suggereert inderdaad dat het in sterke mate een subjectieve beleving is. Het is een "puur verbale kwestie"! Op welke beleving willen we welk woord toepassen - en we hebben al meer voorbeelden gezien van hoe daarmee problemen kunnen ontstaan (1). Als je uit het bestaan van een woord afleidt dat er aan dat woord onafhankelijke, absolute realiteiten beantwoorden kan je zomaar het gevoel krijgen dat het "kip en ei probleem" een serieuze kwestie is!
Maar van welke achterliggende realiteit is het "nu" dan een beleving? Welke betekenis hebben "verleden" en "toekomst" nog, als die termen niet slaan op ons intuïtief begrip van een tijdsverloop dat uniform verloopt? Opeens moet ik terugdenken aan een eerdere post over een gelijkaardig onderwerp (2). Uit een boekje van Brian Greene had ik meegenomen dat "verleden" en "toekomst" een uitdrukking van "entropie" zijn. Immers, als wanorde over tijd toeneemt, kan je even goed zeggen dat toenemende wanorde samenvalt met verlopende tijd. (En het klopt nog met "dt = dr/S" (3) ook!) Het hele waarneembare universum bevindt zich in een toestand van onevenwicht, waarbij de wanorde laag lag, zodat we nu volop bezig zijn terug te keren naar de normale toestand. En dat geeft een zodanig dwingende richting aan de processen, dat we tijd altijd als universeel lopend in één richting ervaren. Op dat ervaren plakken we vervolgens met ons onhandig en onbeholpen apenbrein woorden, en voor we het weten geloven we dat er achter die woorden absolute realiteiten verscholen zitten. Geen wonder dat we er niet uitkomen met vragen als hoe lang het "nu" duurt...
-----------------------------------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/03/een-puur-verbale-kwestie.html
EN http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/03/puur-verbale-kwesties-nog-een.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/07/entropie-een-nieuw-inzicht.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/07/filosferen-over-ruimte-en-tijd.html
zaterdag 19 januari 2008
Never catch a falling knife...
"Nooit een vallend mes oppikken" is de boutade die je wel eens te horen krijgt bij beurs- en andere financiële paniekaanvallen. Je voelt de zeggingskracht van die uitdrukking, als je probeert je in te beelden dat de greep van je hand zich sluit rond het scherpe lemmet...
En de verleiding om bij fors dalende koersen te gaan kopen is altijd groot. Alleen moet je goed zeker weten dat je je kan veroorloven gesneden te worden voor je er aan begint. Dus het is een heel goede boutade, en ze verdient het dat er geregeld aan herinnerd wordt.
Dit gezegd zijnde... Het mag dan beter zijn geen vallende messen op te pikken, maar niemand verbiedt ons om messen op te rapen wanneer ze gevallen op de grond liggen. Je herkent de symptomen wanneer niemand (jezelf incluis) nog dingen zegt als "hé, zou het niet stilaan tijd zijn om in te stappen?", en je alleen nog dingen hoort als "je moet stapelzot zijn om in dit circus nog te willen meedraaien".
Want als iedereen geoordeeld heeft dat de wereld nu definitief naar de vaantjes is, en daar naar gehandeld heeft - wie blijft er dan nog over om te verkopen?
En de verleiding om bij fors dalende koersen te gaan kopen is altijd groot. Alleen moet je goed zeker weten dat je je kan veroorloven gesneden te worden voor je er aan begint. Dus het is een heel goede boutade, en ze verdient het dat er geregeld aan herinnerd wordt.
Dit gezegd zijnde... Het mag dan beter zijn geen vallende messen op te pikken, maar niemand verbiedt ons om messen op te rapen wanneer ze gevallen op de grond liggen. Je herkent de symptomen wanneer niemand (jezelf incluis) nog dingen zegt als "hé, zou het niet stilaan tijd zijn om in te stappen?", en je alleen nog dingen hoort als "je moet stapelzot zijn om in dit circus nog te willen meedraaien".
Want als iedereen geoordeeld heeft dat de wereld nu definitief naar de vaantjes is, en daar naar gehandeld heeft - wie blijft er dan nog over om te verkopen?
donderdag 17 januari 2008
Friedrich Hayek... zooo actueel...
Wat me aan Friedrich Hayek (1) zo opvalt is dat hij (vaak bewonderenswaardig helder) dingen schrijft die ik vaak zelf gedacht of gevoeld heb. Ik zou graag herinneren aan "great minds think alike", maar ik weet ook wel: als je in 2,007 temidden van veel verwarring op ideeën komt die iemand anders vanaf 1,942 zo helder heeft verwoord, dan heb je hoogstens je goeroe gevonden.
De laatste weken denk ik vaak terug aan een punt dat ik zeker vroeger heb gemaakt, maar dat ik even zeker nooit uitdrukking kon geven in een heldere, begrijpelijke en bruikbare formulering. Dat punt is mijn ontsteltenis als ik hedendaags "luciede rechts" terugvind in dezelfde schuit als onze religieuze fundamentalisten. Om één of andere reden, vond ik (en voel je hoe "om één of andere reden" niet echt een scherp geformuleerd idee is?) proberen die Westerse ayatollahs een alliantie aan te gaan met onze liberale filosofie, en stellen ze dat voor als een rechts front tegen het communisme en de Islam. En voor je het weet zit je met uitgestreken gezicht te luisteren naar "we zouden onze Verlichting beter de Verduistering noemen" en is Thomas "pro eerlijke prijs" van Aquino één van de pijlers van onze welvaart en val je in naam van de vrijheid een land binnen dat niemand had aangevallen en niemand had bedreigd, om er "gewapenderhand de democratie (!) op te leggen (!!)"...
(Ik geef hierbij toe dat ik het stilistisch gebruik van de uitroeptekens hierboven van Nabokov heb geplagiëerd.)
Het waren opinies en overtuigingen, maar als ideeën kwam "het" er nooit uit. Ik vond vaak dat een alliantie met dat conservatisme ongeveer even aantrekkelijk leek als een bondgenootschap met het Sovjetcommunisme. Maar het is mogelijk dat ik dat nooit heb durven schrijven, omdat ik me nu al geregeld verwijten van emo-talk op de hals laad. Maar laat me teruggrijpen op Friedrich Hayek, en wel op de eerste paragraaf van zijn Why I am not a conservative, (1,960):
"There is danger in the confused condition which brings the defenders of liberty and the true conservatives together in common opposition to developments which threaten their ideals equally".
Dat gevaar was precies waar ik ook aan dacht, een halve eeuw later. Nu voegt Hayek er aan toe dat de tradities van het Amerikaans conservatisme ook terecht komen in de liberale idealen, vermits de Amerikaanse Revolutie daarop nu juist was gebaseerd. Alleen, parallel met dat liberaal Amerikaans conservatisme...
"(...) the confusion was made worse by the recent attempt to transplant to America the European type of conservatism, which, being alien to the American tradition, has acquired a somewhat odd character."
Het lijkt wel alsof hij een onderscheid maakt tussen “dom” en “luciede” rechts! En twee zinnen verder concludeert hij over zijn soort liberalisme "I believe [it] differs as much from true conservatism as from socialism" en dat "the liberal differs much more from the collectivist radical of today than does the conservative." Danke, Friedrich, ik had het zelf niet gedurfd.
Maar laten we verder gaan naar wat Hayek zelf een eindje verder (we zitten dan een eind in nummer 3) "the main point" noemt. Die is...
"(...) the characteristic complacency of the conservative toward the action of established authority and his prime concern that this authority be weakened rather than that its power be kept in bounds. This is difficult to reconcile with the preservation of liberty. In general, it can probably be said that the conservative does not object to coercion or arbitrary power so long as it is used for whatever he regards as the right purposes."
En slechts enkele zinnen verder:
"Like the socialist he is less concerned with the problem of how the powers of government should be limited than with that of who wields them.; and, like the socialist, he regards himself as entitled to force the value he holds on other people."
Kijk toch eens aan. Nu begrijp ik een beetje van die mondopenvallende verbazing bij de aanhangers van de Irakoorlog, als je niet pink op de naad leugens herhaalde die Bush zelf al niet meer volhield, om "het opleggen van zijn waarden aan andere mensen" goed te keuren. Hun "voornaamste bezorgdheid" was immers "wie de macht had", en zeer zeker niet "hoe die kon beperkt worden".
Na al die toegevingen dat ikzelf al die dingen alleen maar op een verward niveau begrepen had, wil ik toch wijzen op hoe ik ze ondertussen wel gezien had. Als illustratie een verwijzing naar een disussie op het blog van LVB, eind 2,005. In een hoog oplopende discussie, waarin alle registers van "ironie", "sarcasme", "bijtende spot" en al die verwijten uit mijn usenettijd al lang waren opengetrokken beviel ik opeens van dit:
http://lvb.net/item/1978#16205
Ja, ondanks het haantjesgedrag blijft het toch wel grappig. Maar wat praat ik wanneer we de bron zelf aan het woord kunnen laten?
"(...) the more a person dislikes the strange and thinks his own ways superior, the more he tends to regard it as his mission to "civilize" others - not by the voluntary and unhampered intercourse with the liberal favors, but by bringing them the blessings of efficient government. It is significant that here again we frequently find the conservatives joining hand in hand with the socialists against the liberals."
Het klinkt als "alles wat u ooit tegen de Irakoorlog hebt gehad maar nooit hebt kunnen formuleren...". Maar die oorlog is maar één voorbeeld, en zoals ik al een paar keer hoopte en stilaan lijkt uit te komen, de schade daarvan zal waarschijnlijk erg meevallen: in de wedstrijd "zichzelf in de voet schieten” staat het intussen 1 - 1 tussen Bush en al Qaeda. Alleen is er ook die attitude van "de Verlichting was eigenlijk een verduistering" en het wetenschappelijk obscurantisme dat je kan aflezen van hun houding tegenover de evolutietheorie of hun neiging om te denken in termen van "mijn god is sterker dan de jouwe", het protectionisme of het nationalisme (de laatste twee voorbeelden komen ook uit Why I am not a Conservative).
En die kerels willen met ons een politieke, misschien zelfs (hou je vast) intellectuele alliantie aangaan? Zie je me hier staan met één hand mijn neus dichtknijpend, en met de andere hand hun ideeëngoed de lucht inhoudend, tussen zo weinig mogelijk duim en wijsvinger geklemd, alsof het een communiqué van Stalin was, en mijn wenkbrauwen opgetrokken tot tegen de wolken?
Zouden ze dat verstaan; het woord "nyet"?
-----------------------------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/01/friedrich-hayek-rechts-maar-toch-goed.html
EN http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/01/friedrich-hayek-over-rule-of-law.html
(2) http://lvb.net/item/5790
De laatste weken denk ik vaak terug aan een punt dat ik zeker vroeger heb gemaakt, maar dat ik even zeker nooit uitdrukking kon geven in een heldere, begrijpelijke en bruikbare formulering. Dat punt is mijn ontsteltenis als ik hedendaags "luciede rechts" terugvind in dezelfde schuit als onze religieuze fundamentalisten. Om één of andere reden, vond ik (en voel je hoe "om één of andere reden" niet echt een scherp geformuleerd idee is?) proberen die Westerse ayatollahs een alliantie aan te gaan met onze liberale filosofie, en stellen ze dat voor als een rechts front tegen het communisme en de Islam. En voor je het weet zit je met uitgestreken gezicht te luisteren naar "we zouden onze Verlichting beter de Verduistering noemen" en is Thomas "pro eerlijke prijs" van Aquino één van de pijlers van onze welvaart en val je in naam van de vrijheid een land binnen dat niemand had aangevallen en niemand had bedreigd, om er "gewapenderhand de democratie (!) op te leggen (!!)"...
(Ik geef hierbij toe dat ik het stilistisch gebruik van de uitroeptekens hierboven van Nabokov heb geplagiëerd.)
Het waren opinies en overtuigingen, maar als ideeën kwam "het" er nooit uit. Ik vond vaak dat een alliantie met dat conservatisme ongeveer even aantrekkelijk leek als een bondgenootschap met het Sovjetcommunisme. Maar het is mogelijk dat ik dat nooit heb durven schrijven, omdat ik me nu al geregeld verwijten van emo-talk op de hals laad. Maar laat me teruggrijpen op Friedrich Hayek, en wel op de eerste paragraaf van zijn Why I am not a conservative, (1,960):
"There is danger in the confused condition which brings the defenders of liberty and the true conservatives together in common opposition to developments which threaten their ideals equally".
Dat gevaar was precies waar ik ook aan dacht, een halve eeuw later. Nu voegt Hayek er aan toe dat de tradities van het Amerikaans conservatisme ook terecht komen in de liberale idealen, vermits de Amerikaanse Revolutie daarop nu juist was gebaseerd. Alleen, parallel met dat liberaal Amerikaans conservatisme...
"(...) the confusion was made worse by the recent attempt to transplant to America the European type of conservatism, which, being alien to the American tradition, has acquired a somewhat odd character."
Het lijkt wel alsof hij een onderscheid maakt tussen “dom” en “luciede” rechts! En twee zinnen verder concludeert hij over zijn soort liberalisme "I believe [it] differs as much from true conservatism as from socialism" en dat "the liberal differs much more from the collectivist radical of today than does the conservative." Danke, Friedrich, ik had het zelf niet gedurfd.
Maar laten we verder gaan naar wat Hayek zelf een eindje verder (we zitten dan een eind in nummer 3) "the main point" noemt. Die is...
"(...) the characteristic complacency of the conservative toward the action of established authority and his prime concern that this authority be weakened rather than that its power be kept in bounds. This is difficult to reconcile with the preservation of liberty. In general, it can probably be said that the conservative does not object to coercion or arbitrary power so long as it is used for whatever he regards as the right purposes."
En slechts enkele zinnen verder:
"Like the socialist he is less concerned with the problem of how the powers of government should be limited than with that of who wields them.; and, like the socialist, he regards himself as entitled to force the value he holds on other people."
Kijk toch eens aan. Nu begrijp ik een beetje van die mondopenvallende verbazing bij de aanhangers van de Irakoorlog, als je niet pink op de naad leugens herhaalde die Bush zelf al niet meer volhield, om "het opleggen van zijn waarden aan andere mensen" goed te keuren. Hun "voornaamste bezorgdheid" was immers "wie de macht had", en zeer zeker niet "hoe die kon beperkt worden".
Na al die toegevingen dat ikzelf al die dingen alleen maar op een verward niveau begrepen had, wil ik toch wijzen op hoe ik ze ondertussen wel gezien had. Als illustratie een verwijzing naar een disussie op het blog van LVB, eind 2,005. In een hoog oplopende discussie, waarin alle registers van "ironie", "sarcasme", "bijtende spot" en al die verwijten uit mijn usenettijd al lang waren opengetrokken beviel ik opeens van dit:
http://lvb.net/item/1978#16205
Ja, ondanks het haantjesgedrag blijft het toch wel grappig. Maar wat praat ik wanneer we de bron zelf aan het woord kunnen laten?
"(...) the more a person dislikes the strange and thinks his own ways superior, the more he tends to regard it as his mission to "civilize" others - not by the voluntary and unhampered intercourse with the liberal favors, but by bringing them the blessings of efficient government. It is significant that here again we frequently find the conservatives joining hand in hand with the socialists against the liberals."
Het klinkt als "alles wat u ooit tegen de Irakoorlog hebt gehad maar nooit hebt kunnen formuleren...". Maar die oorlog is maar één voorbeeld, en zoals ik al een paar keer hoopte en stilaan lijkt uit te komen, de schade daarvan zal waarschijnlijk erg meevallen: in de wedstrijd "zichzelf in de voet schieten” staat het intussen 1 - 1 tussen Bush en al Qaeda. Alleen is er ook die attitude van "de Verlichting was eigenlijk een verduistering" en het wetenschappelijk obscurantisme dat je kan aflezen van hun houding tegenover de evolutietheorie of hun neiging om te denken in termen van "mijn god is sterker dan de jouwe", het protectionisme of het nationalisme (de laatste twee voorbeelden komen ook uit Why I am not a Conservative).
En die kerels willen met ons een politieke, misschien zelfs (hou je vast) intellectuele alliantie aangaan? Zie je me hier staan met één hand mijn neus dichtknijpend, en met de andere hand hun ideeëngoed de lucht inhoudend, tussen zo weinig mogelijk duim en wijsvinger geklemd, alsof het een communiqué van Stalin was, en mijn wenkbrauwen opgetrokken tot tegen de wolken?
Zouden ze dat verstaan; het woord "nyet"?
-----------------------------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/01/friedrich-hayek-rechts-maar-toch-goed.html
EN http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/01/friedrich-hayek-over-rule-of-law.html
(2) http://lvb.net/item/5790
woensdag 16 januari 2008
Romney doet nog mee
Er zijn nu drie voorverkiezingen geweest bij de Republiekeinen, en drie verschillende kandidaten hebben gewonnen: Huckabee, McCain en nu Romney. Bovendien heeft Giuliani nog niet echt meegedaan aan de campagnes, en die wordt verondersteld ook nog een serieuze kandidaat te zijn.
Ook bij de Democraten is er sinds die geeuwlange voorcampagne nog niet echt veel gebeurd. Dat wil zeggen dat we nu het spectakel krijgen - maar dan deze keer met echte wedstrijden en echte punten (nu ja: stemmen) - waarvan we al die tijd alleen maar deden alsof we het kregen. En zo zijn we nu werkelijk in een "vroeg stadium" van de Amerikaanse presidentsverkiezingen beland, en ziet het er naar uit dat zelfs na 5 februari, wanneer een hele reeks - soms erg belangrijke - staten hun voorverkiezing houden, de race nog altijd open zal liggen.
Wat een verschil met de indruk die je wel eens zag wekken, pakweg een half jaar geleden, dat rond deze tijd de één of de ander al gekroond zou zijn, of toch bijna.
En dat is maar goed ook! De Republiekeinse resultaten tot nu toe suggereren dat je momenteel kan stemmen op een religieuze fundamentalist, een havik die tot vandaag blijft volhouden dat de oorlog in Irak een goed idee was, en een Mormoon die er evenwel, als ik dat goed begrepen heb, neo-liberale standpunten op nahoudt. Of met andere woorden, bij de Republiekeinen is Romney mijn favoriete kandidaat. Voor mij is een Huckabee "beyond words" en zou McCain reden zijn om te concluderen dat ze nog altijd niets door hebben, en mezelf blijvend in de oppositie te voelen. En Giuliani blijf ik als de nar zien die ik er een jaar geleden al in zag (1).
Maar die persoonlijke opinies vallen vanzelfsprekend in het niets in vergelijking met mijn opluchting over het feit dat de Amerikaanse kiezers ook werkelijk iets te kiezen zullen hebben. Ik zal niet verbergen dat ik teleurgesteld was over de verkiezing van Bush in 2,004, maar ik had het er veel minder moeilijk mee omdat het tenminste (in mijn ogen) duidelijk was. De Amerikanen hadden in 2,004 echt Bush verkozen. Raar maar waar!
Het is een beetje jammer dat die duidelijke keuzemogelijkheid er minder is bij de Democraten. Desondanks ziet het er qua race ook daar veel beter uit dan pakweg dat half jaar geleden, toen ik zou gezworen hebben dat Hillary al praktisch president was. Alleen is me niet altijd duidelijk wat eigenlijk het verschil zou zijn tussen het presidentschap van de drie Democratische koplopers - de enigen die nog echt meedoen.
Hoe dan ook, de verkiezing is een open zaak, er zijn zeven namen waarvan ik er mijn hoofd niet op zou durven verwedden dat ze niet verkozen kunnen worden, en de ontwikkelingen zullen zich stilaan sneller gaan opvolgen. Je kan er misschien duizend nadelen over opsommen, maar de VS zijn een voorbeeld van hoe een democratie werkt. Ik ben er nog niet zo zeker van dat, zoals de boutade zegt, het een slecht systeem is, maar ik weet heel zeker dat ik geen enkel systeem ken dat beter is, en dat ik er héél veel kan opsommen die tot vandaag elke dag opnieuw bewijzen dat ze allemaal slechter (en soms veel slechter) zijn. En dus mag de intellectueel in mij vinden dat het niveau van de campagnes de gemiddelde VTM uitzending niet overstijgt, en dat de huidige president een zeldzame dwaas is tussen de vele dwazen die de geschiedenis heeft voortgebracht - maar sta me desondanks toe even (bij wijze van metafoor) met een Amerikaans vlaggetje te zwaaien (2).
-----------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/02/giuliani-president.html
(2) Ik doe dat af en toe! Sta me toe als voorbeeld te verwijzen naar de tweelingpost:
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/06/op-de-stranden-van-colleville-sur-mer.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/06/hier-liggen-hun-lijken-als-zaden-in-t.html
Ook bij de Democraten is er sinds die geeuwlange voorcampagne nog niet echt veel gebeurd. Dat wil zeggen dat we nu het spectakel krijgen - maar dan deze keer met echte wedstrijden en echte punten (nu ja: stemmen) - waarvan we al die tijd alleen maar deden alsof we het kregen. En zo zijn we nu werkelijk in een "vroeg stadium" van de Amerikaanse presidentsverkiezingen beland, en ziet het er naar uit dat zelfs na 5 februari, wanneer een hele reeks - soms erg belangrijke - staten hun voorverkiezing houden, de race nog altijd open zal liggen.
Wat een verschil met de indruk die je wel eens zag wekken, pakweg een half jaar geleden, dat rond deze tijd de één of de ander al gekroond zou zijn, of toch bijna.
En dat is maar goed ook! De Republiekeinse resultaten tot nu toe suggereren dat je momenteel kan stemmen op een religieuze fundamentalist, een havik die tot vandaag blijft volhouden dat de oorlog in Irak een goed idee was, en een Mormoon die er evenwel, als ik dat goed begrepen heb, neo-liberale standpunten op nahoudt. Of met andere woorden, bij de Republiekeinen is Romney mijn favoriete kandidaat. Voor mij is een Huckabee "beyond words" en zou McCain reden zijn om te concluderen dat ze nog altijd niets door hebben, en mezelf blijvend in de oppositie te voelen. En Giuliani blijf ik als de nar zien die ik er een jaar geleden al in zag (1).
Maar die persoonlijke opinies vallen vanzelfsprekend in het niets in vergelijking met mijn opluchting over het feit dat de Amerikaanse kiezers ook werkelijk iets te kiezen zullen hebben. Ik zal niet verbergen dat ik teleurgesteld was over de verkiezing van Bush in 2,004, maar ik had het er veel minder moeilijk mee omdat het tenminste (in mijn ogen) duidelijk was. De Amerikanen hadden in 2,004 echt Bush verkozen. Raar maar waar!
Het is een beetje jammer dat die duidelijke keuzemogelijkheid er minder is bij de Democraten. Desondanks ziet het er qua race ook daar veel beter uit dan pakweg dat half jaar geleden, toen ik zou gezworen hebben dat Hillary al praktisch president was. Alleen is me niet altijd duidelijk wat eigenlijk het verschil zou zijn tussen het presidentschap van de drie Democratische koplopers - de enigen die nog echt meedoen.
Hoe dan ook, de verkiezing is een open zaak, er zijn zeven namen waarvan ik er mijn hoofd niet op zou durven verwedden dat ze niet verkozen kunnen worden, en de ontwikkelingen zullen zich stilaan sneller gaan opvolgen. Je kan er misschien duizend nadelen over opsommen, maar de VS zijn een voorbeeld van hoe een democratie werkt. Ik ben er nog niet zo zeker van dat, zoals de boutade zegt, het een slecht systeem is, maar ik weet heel zeker dat ik geen enkel systeem ken dat beter is, en dat ik er héél veel kan opsommen die tot vandaag elke dag opnieuw bewijzen dat ze allemaal slechter (en soms veel slechter) zijn. En dus mag de intellectueel in mij vinden dat het niveau van de campagnes de gemiddelde VTM uitzending niet overstijgt, en dat de huidige president een zeldzame dwaas is tussen de vele dwazen die de geschiedenis heeft voortgebracht - maar sta me desondanks toe even (bij wijze van metafoor) met een Amerikaans vlaggetje te zwaaien (2).
-----------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/02/giuliani-president.html
(2) Ik doe dat af en toe! Sta me toe als voorbeeld te verwijzen naar de tweelingpost:
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/06/op-de-stranden-van-colleville-sur-mer.html
http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/06/hier-liggen-hun-lijken-als-zaden-in-t.html
dinsdag 15 januari 2008
Kinderziektes...
Baby Thomas heeft het alweer te pakken. Dat is nu drie keer op drie maanden. De symptomen zijn alweer dezelfde: hij geeft zijn melk over, soms in grote hoeveelheden. En zo zijn we sinds een weekje weer overgeschakeld op het geregeld toedienen van water met mineralen, om uitdroging te vermijden, en geven we vaak alleen verdunde melk, en in ieder geval in veel kleinere porties.
Baby Thomas laat het allemaal niet aan zijn hart komen. Even goed gehumeurd als altijd zit hij in zijn stoeltje rond te kijken en het volstaat naar hem te kijken en er verschijnt een brede lach op zijn gezicht. Hij is nu meer dan zes maand en steekt zijn handjes uit naar alles dat hem voor de ogen komt, en als hij papa's neus of haren te pakken krijgt blijkt dat hij ook al flink kan knijpen.
Maar 's nachts wordt hij wakker, van de honger, en dan moet je er uit om een flesje te maken en het is allemaal niet bevorderlijk voor de nachtrust en dus de energie waarmee je de files trotseert en naar het werk gaat. Vandaag en morgen houden we hem een dagje thuis - dat is meteen een dag verlof, want grootouders wonen nogal ver weg. En ja, ik ben al zo ver dat ik dat extra dagje relatieve rust heel goed kan verdragen...
Baby Thomas laat het allemaal niet aan zijn hart komen. Even goed gehumeurd als altijd zit hij in zijn stoeltje rond te kijken en het volstaat naar hem te kijken en er verschijnt een brede lach op zijn gezicht. Hij is nu meer dan zes maand en steekt zijn handjes uit naar alles dat hem voor de ogen komt, en als hij papa's neus of haren te pakken krijgt blijkt dat hij ook al flink kan knijpen.
Maar 's nachts wordt hij wakker, van de honger, en dan moet je er uit om een flesje te maken en het is allemaal niet bevorderlijk voor de nachtrust en dus de energie waarmee je de files trotseert en naar het werk gaat. Vandaag en morgen houden we hem een dagje thuis - dat is meteen een dag verlof, want grootouders wonen nogal ver weg. En ja, ik ben al zo ver dat ik dat extra dagje relatieve rust heel goed kan verdragen...
maandag 14 januari 2008
Schaf de week-ends af!
Zet een filosoof in een file, en de kans is reëel dat hij gaat filosoferen over files.
Het punt is: teveel voertuigen willen op te weinig plaats op te weinig tijd passeren. Het gevolg is dat er minder voertuigen over meer plaats en meer tijd zitten te knoeien. Terwijl er momenten zijn waarop er nauwelijks of helemaal geen voertuigen op nochtans precies dezelfde plaatsen willen zijn. Ergo: de vraag naar vervoer is te ongelijk verspreid.
Nu denk ik niet dat we heel realistisch zijn wanneer we ervoor pleiten om grote delen van de bevolking te verplichten dat vervoer 's nachts te verbruiken. Maar beeld je in dat je een waarnemer bent van een hoogstaande interstellaire beschaving, die onopgemerkt de mens bestudeert zoals de mens de chimpansee bestudeert. En beeld je in dat die vaststelt dat om de vijf dagen koortsige activiteit de hele boel quasi stilvalt en (onder andere) de wegen er onderbenut tot ongebruikt bijliggen. Waarna iedereen weer op precies hetzelfde moment met zijn vrachtwagens en pendelauto's de baan op wil.
En beeld je nu in dat je aan die waarnemers twee dingen zegt. (a) De reden waarom die activiteit zo regelmatig en collectief stilvalt en weer herneemt ligt uiteindelijk aan een zeer oude Aztekenmythe, zeg van duizend jaar geleden, en (b) de mensheid zit wanhopig verlegen om een oplossing van het fileprobleem.
Als wij mensen niet in staat zijn 1 plus 1 bij elkaar op te tellen zullen onze interstellaire beschavers het wel voor ons doen. Schaf de invloed van de duizend jaren oude Aztekenmythe af, en de koortige activiteit kan gespreid worden en gemiddeld terugvallen met een factor van 5/7. Zijnde tot iets hoger dan 71%. Zonder er iets van te kennen schat ik dat dat ruwweg het effect van de vakanties op de verkeersstromen is.
Nu, wat goed genoeg is voor een Aztekenmythe van 1,000 jaar geleden, is natuurlijk ook goed voor een Syrische mythe van 2,000 jaar geleden.
Terwijl wat geldt voor wegen ook geldt voor veel andere dingen. Wegen vertegenwoordigen een aanzienlijke investering - zeg maar: kapitaal. En vrachtwagens en personenwagens ook. Het is jammer om ze ongebruikt te laten staan in files. Maar hetzelfde geldt voor veel gebouwen en machines. Het punt is, zonder ook maar iemand één vrije dag af te pakken kan je de economie een pak productiever maken. Je moet een hoop van de hedendaagse schema's en rituelen aanpassen, maar uiteindelijk pak je alleen de vrije tijd van de machines aan. De factor arbeid blijft dezelfde, maar de factor ingezet kapitaal stijgt. Zowel in pure benutting, als in vermijding van nutteloze verspilling in files.
Nu weten we allemaal dat, wanneer je iets voorstelt dat iedereen altijd anders gedaan heeft, dat nooit ofte nooit een goed voorstel zal zijn. De gekste dingen zullen naar boven komen als reden om het niet te doen. Houd je in het bijzonder vast aan je bretellen als ze beginnen met "jamaar...".
Maar laat me één voorbeeld geven. Neem aan dat er een aanzienlijke "just in time" component in het verkeer zit, zodat je maar de helft van de spreiding met een factor 5/7 kan realizeren. Dan kan je nog altijd het vrachtverkeer met een 14% doen dalen door een hoop dingen die wel vervoerd moeten worden, maar niet noodzakelijk op een weekdag, te spreiden. Zeg dat dat nu ook al deels gebeurt, maar dat we dat laten wegvallen tegen de "just in time" die met lange files niet meer just in time is. Ik weet zeker dat je kan kwantificeren hoeveel tijd en lengte van files je kan winnen door het vrachtverkeer met 14% per dag te laten afnemen, en het verschil naar week-ends te verschuiven.
Nu rekenen we uit wat dat vertegenwoordigt in vaten petroleum: X vaten. En we vragen de criticus: beeld je in dat we leefden in een wereld waarin iedereen precies evenveel vrije dagen heeft als wij nu, maar dat er daarvan niet noodzakelijk een 100tal moeten samenvallen met de vrije dagen van al de anderen. Stel je vervolgens voor dat je, om precies de bezwaren die de criticus bij mijn idee opgaf, voorstelt om een veel collectiever ritme te organizeren. Dus veel meer mensen hebben nu een 100 vrije dagen per jaar op zaterdag en zondag. En stel je voor dat je er bij moet vertellen hoe groot de kost van dat voorstel is, uitgedrukt in dat aantal vaten petroleum dat je gewoon voor niks opstookt als je het voorstel doorvoert.
Denk je niet dat het voorstel om over te schakelen op onze wereld EN bijgevolg X vaten petroleum op te stoken een hoge prijs zou lijken, in ruil voor een groter ritme in het collectief gedrag? Maar als dat zo is, waarom is dezelfde hoeveelheid vaten petroleum opstoken dan geen hoge prijs om te blijven zitten in de situatie waarin we nu zitten?
En dus zou ik zeggen: schaf de week-ends af! Niet door vanaf nu 365 dagen per jaar te werken, maar volgens één van de vele mogelijke formules die het probleem kan oplossen.
Het punt is: teveel voertuigen willen op te weinig plaats op te weinig tijd passeren. Het gevolg is dat er minder voertuigen over meer plaats en meer tijd zitten te knoeien. Terwijl er momenten zijn waarop er nauwelijks of helemaal geen voertuigen op nochtans precies dezelfde plaatsen willen zijn. Ergo: de vraag naar vervoer is te ongelijk verspreid.
Nu denk ik niet dat we heel realistisch zijn wanneer we ervoor pleiten om grote delen van de bevolking te verplichten dat vervoer 's nachts te verbruiken. Maar beeld je in dat je een waarnemer bent van een hoogstaande interstellaire beschaving, die onopgemerkt de mens bestudeert zoals de mens de chimpansee bestudeert. En beeld je in dat die vaststelt dat om de vijf dagen koortsige activiteit de hele boel quasi stilvalt en (onder andere) de wegen er onderbenut tot ongebruikt bijliggen. Waarna iedereen weer op precies hetzelfde moment met zijn vrachtwagens en pendelauto's de baan op wil.
En beeld je nu in dat je aan die waarnemers twee dingen zegt. (a) De reden waarom die activiteit zo regelmatig en collectief stilvalt en weer herneemt ligt uiteindelijk aan een zeer oude Aztekenmythe, zeg van duizend jaar geleden, en (b) de mensheid zit wanhopig verlegen om een oplossing van het fileprobleem.
Als wij mensen niet in staat zijn 1 plus 1 bij elkaar op te tellen zullen onze interstellaire beschavers het wel voor ons doen. Schaf de invloed van de duizend jaren oude Aztekenmythe af, en de koortige activiteit kan gespreid worden en gemiddeld terugvallen met een factor van 5/7. Zijnde tot iets hoger dan 71%. Zonder er iets van te kennen schat ik dat dat ruwweg het effect van de vakanties op de verkeersstromen is.
Nu, wat goed genoeg is voor een Aztekenmythe van 1,000 jaar geleden, is natuurlijk ook goed voor een Syrische mythe van 2,000 jaar geleden.
Terwijl wat geldt voor wegen ook geldt voor veel andere dingen. Wegen vertegenwoordigen een aanzienlijke investering - zeg maar: kapitaal. En vrachtwagens en personenwagens ook. Het is jammer om ze ongebruikt te laten staan in files. Maar hetzelfde geldt voor veel gebouwen en machines. Het punt is, zonder ook maar iemand één vrije dag af te pakken kan je de economie een pak productiever maken. Je moet een hoop van de hedendaagse schema's en rituelen aanpassen, maar uiteindelijk pak je alleen de vrije tijd van de machines aan. De factor arbeid blijft dezelfde, maar de factor ingezet kapitaal stijgt. Zowel in pure benutting, als in vermijding van nutteloze verspilling in files.
Nu weten we allemaal dat, wanneer je iets voorstelt dat iedereen altijd anders gedaan heeft, dat nooit ofte nooit een goed voorstel zal zijn. De gekste dingen zullen naar boven komen als reden om het niet te doen. Houd je in het bijzonder vast aan je bretellen als ze beginnen met "jamaar...".
Maar laat me één voorbeeld geven. Neem aan dat er een aanzienlijke "just in time" component in het verkeer zit, zodat je maar de helft van de spreiding met een factor 5/7 kan realizeren. Dan kan je nog altijd het vrachtverkeer met een 14% doen dalen door een hoop dingen die wel vervoerd moeten worden, maar niet noodzakelijk op een weekdag, te spreiden. Zeg dat dat nu ook al deels gebeurt, maar dat we dat laten wegvallen tegen de "just in time" die met lange files niet meer just in time is. Ik weet zeker dat je kan kwantificeren hoeveel tijd en lengte van files je kan winnen door het vrachtverkeer met 14% per dag te laten afnemen, en het verschil naar week-ends te verschuiven.
Nu rekenen we uit wat dat vertegenwoordigt in vaten petroleum: X vaten. En we vragen de criticus: beeld je in dat we leefden in een wereld waarin iedereen precies evenveel vrije dagen heeft als wij nu, maar dat er daarvan niet noodzakelijk een 100tal moeten samenvallen met de vrije dagen van al de anderen. Stel je vervolgens voor dat je, om precies de bezwaren die de criticus bij mijn idee opgaf, voorstelt om een veel collectiever ritme te organizeren. Dus veel meer mensen hebben nu een 100 vrije dagen per jaar op zaterdag en zondag. En stel je voor dat je er bij moet vertellen hoe groot de kost van dat voorstel is, uitgedrukt in dat aantal vaten petroleum dat je gewoon voor niks opstookt als je het voorstel doorvoert.
Denk je niet dat het voorstel om over te schakelen op onze wereld EN bijgevolg X vaten petroleum op te stoken een hoge prijs zou lijken, in ruil voor een groter ritme in het collectief gedrag? Maar als dat zo is, waarom is dezelfde hoeveelheid vaten petroleum opstoken dan geen hoge prijs om te blijven zitten in de situatie waarin we nu zitten?
En dus zou ik zeggen: schaf de week-ends af! Niet door vanaf nu 365 dagen per jaar te werken, maar volgens één van de vele mogelijke formules die het probleem kan oplossen.
zondag 13 januari 2008
Kopernikus en Darwin
Als kerstgeschenk heb ik een boek van Lee Smolin (1) gekregen: The Trouble with Physics, The Rise of String Theory, the Fall of a Science and What Comes Next, 2,006. Nog maar pas begonnen (dit is hoofdstuk 2) valt me iets op dat me doet terugdenken aan een veel eerdere post (2) hier, over verschuivingen die ons conceptueel denken soms doormaakt, "van periferie naar centrum" (en terug).
In de tijd van Kopernikus - de zestiende eeuw - was er een hemel met allerlei merkwaardige objecten. De zon, de maan, en er waren sterren en er waren planeten. Ziedaar, vier uit het blote hoofd, en ik ben niet eens een kenner van de geschiedenis van de sterrenkunde. Overigens was de hemel ook de woonplaats Gods met bijhorende engelen en heiligen, dus er was ook een hoop metafysica (3) in het spel. Kopernikus voerde vervolgens het standaardvoorbeeld van mijn "periferie - centrum" verhaal uit; de "Kopernikaanse Revolutie". Niet langer stond tegenover de hemel (met die objecten) de Aarde in het centrum. Integendeel verschoof de zon naar het centrum, en werd de Aarde een "perifeer" geval; het werd "één van de planeten". Daar hoort ook nog een verklaring bij waarom wij dat "perifeer geval" zo vlot verkeerd als het centrum zagen - zeg dat de relatieve snelheid van de beweging te traag was om waar te nemen.
Ikzelf heb vaak nagedacht over een heel andere "Kopernikaanse Revolutie", namelijk die van Darwin in de negentiende eeuw. Voorafgaand aan Darwin stond de mens aan het hoofd van een levende wereld, met onder hem de dieren, de planten, de stenen en de filosofen (vrij naar Godfried Bomans). Met Darwin verschoof de mens weg uit dat centrum, en werd hij een "perifeer geval". De mens stond midden tussen de dieren en was gewoon één van de 200 soorten apen. En ook hier valt vrij gemakkelijk te begrijpen hoe we ons op zulke schaal illusies hebben kunnen maken: trek een aap een pak en een das aan, en hij lijkt niet meer zo erg op een aap als daarvoor.
Smolin voegt aan dat vriendelijke, eenvoudige beeld voor amateurs toe dat je het allemaal veel verder kan drijven. Als, dus, de Aarde gewoon één van de planeten was en bewoog rond de zon, dan moesten de sterren aan de hemel (dat was toen nog steeds die zwarte koepel waarachter zich God en de rest bevond) heel veel snellere bewegingen vertonen dan ze in werkelijkheid vertonen: want in werkelijkheid staan ze (zo goed als) stil. En dat kan onmogelijk als ze zich pakweg ter hoogte van Uranus bevinden EN de Aarde zelf ook om de zon draait.
De enige verklaring daarvoor kon zijn dat ze heel, heel en nog eens heel veel verder weg stonden dan dat beeld met de hemel (met God etc.) "vlak" boven ons suggereerde. Dus volgde uit Kopernikus' beeld veel meer dan alleen "de Aarde beweegt". De kosmos werd enorm veel groter, de hemel bevond zich niet daar waar we gedacht hadden, en overigens waren de sterren dan niet langer lichtpuntjes van ontsnappend hemels licht maar wel gigantische vuurbollen - kortom, ze waren waarschijnlijk zelf ook zonnen. En dan leefden daar wellicht ook mensen, dus hoe kon Jezus dan in een unieke daad de Redding van de mensheid op zo'n achterafvlek als de Aarde gerealizeerd hebben...?
Kortom, de problemen van Kopernikus (en eigenlijk beter gezegd: van Galileï) kwamen van veel dieper dan alleen maar "oei, de Aarde beweegt"": "metafysica".
Maar al die consequenties hingen dus wel af van dat ene, nogal absurd lijkende idee: de Aarde is een planeet, en beweegt dus.
Als ik nu terug naar mijn favoriet voorbeeld stap, dan geldt daar precies hetzelfde. Het wereldbeeld van die tijd zat niet met een ruimte die veel te klein was, maar wel met een tijd die veel te kort was. Indien de evolutietheorie waar was, dan was daar zoveel tijd voor nodig dat de Aarde onmogelijk 300 miljoen jaar oud kon zijn, hoewel de wetenschap in de negentiende eeuw dacht dat de Aarde 300 mio jaar jaar oud was. En zo vloeide uit de theorie niet alleen voort dat de mens een aap was, maar ook dat het universum veel ouder was dan gedacht, dat God blijkbaar "naar zijn beeld" een aap had geschapen, dat het proces geen enkele doelgerichtheid vertoonde en bijgevolg dat het ontstaan van de mens ook niet een daad van "Goddelijke liefde" kon zijn...
En weer zie je dat de problemen tussen "geloof" en "wetenschap" veel dieper zitten dan je soms zou verwachten. Dat we een aap tussen de apen zijn was misschien gemakkelijker te pruimen geweest als God dat tenminste zo in elkaar had gezet dat wij nog steeds een bewust resultaat waren.
Dat verhaal van "periferie-centrum" drukt ongetwijfeld al uit welke schokken zich af en toe bewegen door het inzicht van de mens in zijn universum . Maar zelfs als je dat al weet is het niet moeilijk voorbeelden te bedenken van hoe die schokken nog veel groter waren dan je dacht te weten. Maar oeps - begint dat er nu niet netjes circulair uit te zien?
--------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/08/kosmologische-natuurlijke-selectie.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/09/periferie-en-centrum.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/04/de-metafyscia-van-het-persjonkelen.html
In de tijd van Kopernikus - de zestiende eeuw - was er een hemel met allerlei merkwaardige objecten. De zon, de maan, en er waren sterren en er waren planeten. Ziedaar, vier uit het blote hoofd, en ik ben niet eens een kenner van de geschiedenis van de sterrenkunde. Overigens was de hemel ook de woonplaats Gods met bijhorende engelen en heiligen, dus er was ook een hoop metafysica (3) in het spel. Kopernikus voerde vervolgens het standaardvoorbeeld van mijn "periferie - centrum" verhaal uit; de "Kopernikaanse Revolutie". Niet langer stond tegenover de hemel (met die objecten) de Aarde in het centrum. Integendeel verschoof de zon naar het centrum, en werd de Aarde een "perifeer" geval; het werd "één van de planeten". Daar hoort ook nog een verklaring bij waarom wij dat "perifeer geval" zo vlot verkeerd als het centrum zagen - zeg dat de relatieve snelheid van de beweging te traag was om waar te nemen.
Ikzelf heb vaak nagedacht over een heel andere "Kopernikaanse Revolutie", namelijk die van Darwin in de negentiende eeuw. Voorafgaand aan Darwin stond de mens aan het hoofd van een levende wereld, met onder hem de dieren, de planten, de stenen en de filosofen (vrij naar Godfried Bomans). Met Darwin verschoof de mens weg uit dat centrum, en werd hij een "perifeer geval". De mens stond midden tussen de dieren en was gewoon één van de 200 soorten apen. En ook hier valt vrij gemakkelijk te begrijpen hoe we ons op zulke schaal illusies hebben kunnen maken: trek een aap een pak en een das aan, en hij lijkt niet meer zo erg op een aap als daarvoor.
Smolin voegt aan dat vriendelijke, eenvoudige beeld voor amateurs toe dat je het allemaal veel verder kan drijven. Als, dus, de Aarde gewoon één van de planeten was en bewoog rond de zon, dan moesten de sterren aan de hemel (dat was toen nog steeds die zwarte koepel waarachter zich God en de rest bevond) heel veel snellere bewegingen vertonen dan ze in werkelijkheid vertonen: want in werkelijkheid staan ze (zo goed als) stil. En dat kan onmogelijk als ze zich pakweg ter hoogte van Uranus bevinden EN de Aarde zelf ook om de zon draait.
De enige verklaring daarvoor kon zijn dat ze heel, heel en nog eens heel veel verder weg stonden dan dat beeld met de hemel (met God etc.) "vlak" boven ons suggereerde. Dus volgde uit Kopernikus' beeld veel meer dan alleen "de Aarde beweegt". De kosmos werd enorm veel groter, de hemel bevond zich niet daar waar we gedacht hadden, en overigens waren de sterren dan niet langer lichtpuntjes van ontsnappend hemels licht maar wel gigantische vuurbollen - kortom, ze waren waarschijnlijk zelf ook zonnen. En dan leefden daar wellicht ook mensen, dus hoe kon Jezus dan in een unieke daad de Redding van de mensheid op zo'n achterafvlek als de Aarde gerealizeerd hebben...?
Kortom, de problemen van Kopernikus (en eigenlijk beter gezegd: van Galileï) kwamen van veel dieper dan alleen maar "oei, de Aarde beweegt"": "metafysica".
Maar al die consequenties hingen dus wel af van dat ene, nogal absurd lijkende idee: de Aarde is een planeet, en beweegt dus.
Als ik nu terug naar mijn favoriet voorbeeld stap, dan geldt daar precies hetzelfde. Het wereldbeeld van die tijd zat niet met een ruimte die veel te klein was, maar wel met een tijd die veel te kort was. Indien de evolutietheorie waar was, dan was daar zoveel tijd voor nodig dat de Aarde onmogelijk 300 miljoen jaar oud kon zijn, hoewel de wetenschap in de negentiende eeuw dacht dat de Aarde 300 mio jaar jaar oud was. En zo vloeide uit de theorie niet alleen voort dat de mens een aap was, maar ook dat het universum veel ouder was dan gedacht, dat God blijkbaar "naar zijn beeld" een aap had geschapen, dat het proces geen enkele doelgerichtheid vertoonde en bijgevolg dat het ontstaan van de mens ook niet een daad van "Goddelijke liefde" kon zijn...
En weer zie je dat de problemen tussen "geloof" en "wetenschap" veel dieper zitten dan je soms zou verwachten. Dat we een aap tussen de apen zijn was misschien gemakkelijker te pruimen geweest als God dat tenminste zo in elkaar had gezet dat wij nog steeds een bewust resultaat waren.
Dat verhaal van "periferie-centrum" drukt ongetwijfeld al uit welke schokken zich af en toe bewegen door het inzicht van de mens in zijn universum . Maar zelfs als je dat al weet is het niet moeilijk voorbeelden te bedenken van hoe die schokken nog veel groter waren dan je dacht te weten. Maar oeps - begint dat er nu niet netjes circulair uit te zien?
--------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/08/kosmologische-natuurlijke-selectie.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/09/periferie-en-centrum.html
(3) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2007/04/de-metafyscia-van-het-persjonkelen.html
donderdag 10 januari 2008
Friedrich Hayek over "The Rule of Law"
Wanneer je van een rijk boek als Friedrich Hayeks The Road to Serfdom niet weet waar te beginnen (1) helpt het te vertrekken met een concrete discussie. Op het blog van Luc Van Braekel had ik Hayeks citeren van “the Rule of Law” aangehaald (2). Daarop stelde Luc zelf me de volgende vraag:
“Ben je er zeker van dat Hayek de "Rule of Law" en de voorspelbaarheid van overheidsacties ook van toepassing achtte op buitenlandse betrekkingen en internationaal recht?”
Het antwoord daarop was: ik ben daar niet zeker van. Een mens kan nu eenmaal niet alles uit het hoofd weten. Maar het was belangrijk, want ik had de “Amerikaanse neo-conservatieven” bekritizeerd omdat hun ideeën ingingen tegen precies dat principe. Alleen, die ideeën gingen over internationale politiek – en zoals LVB en ikzelf denken (mèt de neo-conservatieven) bestaat er weinig of geen internationale rechtsorde. Bij gebrek aan recht, vonden de neoconservatieven, bleef er niets anders over dan “macht gebruiken om morele doelen te bereiken”.
Dat is wat naar mijn smaak zo tegen filosofieën als die van Hayek ingaat, dat ik met een grote zucht van opluchting de dag zal begroeten waarop die neo-conservatieven van hun macht verdreven worden. Maar omdat ik niet dadelijk het antwoord wist op Lucs vraag bleef ik het maar op die “filosofie” houden. En vermits tegen elke interpretatie een andere interpretatie kan staan was op dat moment de conversatie voorbij.
Zoiets is uitstekend om het allemaal nog eens opnieuw te bekijken. De daarop volgende dagen en weken verder in The Road to Serfdom gesnuffeld, en nu kan ik mijn zaak beter argumenteren. Hier is wat Hayek over de “Rule of Law” zegt:
“Stripped of all technicalities this means that government in all its actions is bound by rules fixed and announced beforehand.” (RtS, hoofdstuk 6)
Want, had Hayek erbij gezegd, zodra die abstracte principes er niet zijn, is de staat niet langer een middel waarmee vrije individuen hun persoonlijke doelen kunnen bereiken, maar wordt hij zelf het instrument van een bepaald beleid door een bepaalde groep. Die staat zal dan bij het bereiken van dat doel zijn eigen waarden en doeleinden opleggen aan de hele gemeenschap, en daarmee zelf een morele normgever worden. Alleen is dat een opgelegde, en daarmee totalitaire norm geworden, en vandaar naar de titel “Road to Serfdom" kan de lezer het wel zelf bedenken.
Maar Lucs vraag was natuurlijk wel pertinent. Ik zie twee onderdelen:
1. Maakt het (toegegeven) feit dat er weinig of geen internationale rechtsorde bestaat dat het principe van de Rule of Law enkel binnen de gemeenschap, en tussen de deelnemende burgers van die staat geldt?
2. Was Hayek van mening dat er voor de internationale rechtsorde een Rule of Law zou moeten zijn (bijvoorbeeld, verzin ik er maar snel even bij, door een fatsoenlijk werkende internationale rechtsorde te creëren)?
Intussen heb ik in het boek gevonden dat Hayek uitdrukkelijk “the belief” ontkent dat “Rule of Law” en het bestaan van een rechtsorde één en hetzelfde zijn:
“(…) the belief that so long as all actions of the state are duly authorised by legislation, the Rule of Law will be preserved. But this is completely to misconceive the meaning of the Rule of Law. This rule has little to do with the question whether all actions of government are legal in the juridical sense. They may well be, and not conform to the Rule of Law.” (RtS, hoofdstuk 6)
De Rule of Law is dus wel een principe dat zegt dat er regels moeten zijn die abstract gelden, algemeen gelden en voorspelbaar zijn, maar het zegt niet dat die regels formele juridische regels moeten zijn. Dat was wat ik probeerde uit te drukken met dat beroep op een Hayekiaanse “filosofie”. De vraag is immers: wat wil Hayek? En wat hij wil is een staat die in zijn optreden beperkt wordt, zodat hij een “instrument is voor vrije mensen om hun persoonlijke doelen te bereiken”. Terwijl wat hij niet wil een discussie is over formalismen om achter bepaalde verbale mankementen een staat toe te laten alsnog zijn gang te gaan.
Daarmee lijkt me dan ook de eerste vraag beantwoord. Het is niet omdat er weinig tot geen “internationale rechtsorde” bestaat dat er geen Rule of Law zou kunnen zijn. Zodat we bij de tweede vraag komen: of er dan (volgens Hayek) in de internationale gemeenschap ook één (zou) moet(en) zijn.
Voor die vraag gaan we naar het 15de hoofdstuk, dat met de titel “The Prospects of International Order” precies daarover gaat. En hier komt Hayek na de nodige voorzichtige overwegingen rond dat ontbreken van veel internationale rechtsorde tot het volgende besluit:
“And even more than in the national sphere, it is essential that these powers of the international authority should be strictly circumscribed by the Rule of Law.” (RtS hoofdstuk 15)
Daarmee denk ik te antwoorden op Lucs vraag naar de toepasselijkheid van het principe “Rule of Law” op een internationale gemeenschap, zelfs gegeven dat er geen internationale rechtsorde is. Het is zelfs “nog belangrijker” dan in de “nationale sfeer”! En tot slot geef ik nog een laatste zinnetje mee, dat toont dat het eenvoudig gaat om de uitbreiding en toepassing van zijn hele filosofie op die internationale gemeenschap. Hij heeft het over hoe die gemeenschap zich moet baseren op een “division of power", en:
“This division of power would inevitably act at the same time also as a limitation of the power of the whole as well as of the individual state. Indeed many of the kinds of planning which are now fashionable would probably become altogether impossible” (RtS hoofdstuk 15)
Gevolgd door het absoluut cruciale zinnetje, enkele regels verder:
“And it [die division of power] confines international planning to the fields where true agreement can be reached – not only between the “interests” immediately concerned but among all those concerned” (RtS hoofdstuk 15)
Het is namelijk zo dat je doorheen het hele boek verneemt dat sommige soorten (rationele) planning vanzelfsprekend denkbaar en nuttig kunnen zijn, maar dat die enkel kunnen wanneer er totale overeenstemming over bestaat – en juist het feit dat dat laatste erg weinig voorkomt is nu precies wat Hayek er goed aan vindt: er zal dus heel weinig planning zijn.
Kijk, het lijkt me duidelijk dat ik altijd heb aangevoeld hoe die “neo-conservatieven” uiteindelijk niet te vertrouwen waren met het ideeëngoed van liberale denkers als een Hayek, maar dat ik dat doodgewoon nooit zo netjes kon uitschrijven, omdat ik niet eens van Hayeks ideeën op de hoogte was. En zeggen dat ik me er uitgebreid om heb moeten laten uitschelden, voor “links”, aanhanger van Stalin, en vele, vele andere...
------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/01/friedrich-hayek-rechts-maar-toch-goed.html
(2) http://lvb.net/item/5790#56315
“Ben je er zeker van dat Hayek de "Rule of Law" en de voorspelbaarheid van overheidsacties ook van toepassing achtte op buitenlandse betrekkingen en internationaal recht?”
Het antwoord daarop was: ik ben daar niet zeker van. Een mens kan nu eenmaal niet alles uit het hoofd weten. Maar het was belangrijk, want ik had de “Amerikaanse neo-conservatieven” bekritizeerd omdat hun ideeën ingingen tegen precies dat principe. Alleen, die ideeën gingen over internationale politiek – en zoals LVB en ikzelf denken (mèt de neo-conservatieven) bestaat er weinig of geen internationale rechtsorde. Bij gebrek aan recht, vonden de neoconservatieven, bleef er niets anders over dan “macht gebruiken om morele doelen te bereiken”.
Dat is wat naar mijn smaak zo tegen filosofieën als die van Hayek ingaat, dat ik met een grote zucht van opluchting de dag zal begroeten waarop die neo-conservatieven van hun macht verdreven worden. Maar omdat ik niet dadelijk het antwoord wist op Lucs vraag bleef ik het maar op die “filosofie” houden. En vermits tegen elke interpretatie een andere interpretatie kan staan was op dat moment de conversatie voorbij.
Zoiets is uitstekend om het allemaal nog eens opnieuw te bekijken. De daarop volgende dagen en weken verder in The Road to Serfdom gesnuffeld, en nu kan ik mijn zaak beter argumenteren. Hier is wat Hayek over de “Rule of Law” zegt:
“Stripped of all technicalities this means that government in all its actions is bound by rules fixed and announced beforehand.” (RtS, hoofdstuk 6)
Want, had Hayek erbij gezegd, zodra die abstracte principes er niet zijn, is de staat niet langer een middel waarmee vrije individuen hun persoonlijke doelen kunnen bereiken, maar wordt hij zelf het instrument van een bepaald beleid door een bepaalde groep. Die staat zal dan bij het bereiken van dat doel zijn eigen waarden en doeleinden opleggen aan de hele gemeenschap, en daarmee zelf een morele normgever worden. Alleen is dat een opgelegde, en daarmee totalitaire norm geworden, en vandaar naar de titel “Road to Serfdom" kan de lezer het wel zelf bedenken.
Maar Lucs vraag was natuurlijk wel pertinent. Ik zie twee onderdelen:
1. Maakt het (toegegeven) feit dat er weinig of geen internationale rechtsorde bestaat dat het principe van de Rule of Law enkel binnen de gemeenschap, en tussen de deelnemende burgers van die staat geldt?
2. Was Hayek van mening dat er voor de internationale rechtsorde een Rule of Law zou moeten zijn (bijvoorbeeld, verzin ik er maar snel even bij, door een fatsoenlijk werkende internationale rechtsorde te creëren)?
Intussen heb ik in het boek gevonden dat Hayek uitdrukkelijk “the belief” ontkent dat “Rule of Law” en het bestaan van een rechtsorde één en hetzelfde zijn:
“(…) the belief that so long as all actions of the state are duly authorised by legislation, the Rule of Law will be preserved. But this is completely to misconceive the meaning of the Rule of Law. This rule has little to do with the question whether all actions of government are legal in the juridical sense. They may well be, and not conform to the Rule of Law.” (RtS, hoofdstuk 6)
De Rule of Law is dus wel een principe dat zegt dat er regels moeten zijn die abstract gelden, algemeen gelden en voorspelbaar zijn, maar het zegt niet dat die regels formele juridische regels moeten zijn. Dat was wat ik probeerde uit te drukken met dat beroep op een Hayekiaanse “filosofie”. De vraag is immers: wat wil Hayek? En wat hij wil is een staat die in zijn optreden beperkt wordt, zodat hij een “instrument is voor vrije mensen om hun persoonlijke doelen te bereiken”. Terwijl wat hij niet wil een discussie is over formalismen om achter bepaalde verbale mankementen een staat toe te laten alsnog zijn gang te gaan.
Daarmee lijkt me dan ook de eerste vraag beantwoord. Het is niet omdat er weinig tot geen “internationale rechtsorde” bestaat dat er geen Rule of Law zou kunnen zijn. Zodat we bij de tweede vraag komen: of er dan (volgens Hayek) in de internationale gemeenschap ook één (zou) moet(en) zijn.
Voor die vraag gaan we naar het 15de hoofdstuk, dat met de titel “The Prospects of International Order” precies daarover gaat. En hier komt Hayek na de nodige voorzichtige overwegingen rond dat ontbreken van veel internationale rechtsorde tot het volgende besluit:
“And even more than in the national sphere, it is essential that these powers of the international authority should be strictly circumscribed by the Rule of Law.” (RtS hoofdstuk 15)
Daarmee denk ik te antwoorden op Lucs vraag naar de toepasselijkheid van het principe “Rule of Law” op een internationale gemeenschap, zelfs gegeven dat er geen internationale rechtsorde is. Het is zelfs “nog belangrijker” dan in de “nationale sfeer”! En tot slot geef ik nog een laatste zinnetje mee, dat toont dat het eenvoudig gaat om de uitbreiding en toepassing van zijn hele filosofie op die internationale gemeenschap. Hij heeft het over hoe die gemeenschap zich moet baseren op een “division of power", en:
“This division of power would inevitably act at the same time also as a limitation of the power of the whole as well as of the individual state. Indeed many of the kinds of planning which are now fashionable would probably become altogether impossible” (RtS hoofdstuk 15)
Gevolgd door het absoluut cruciale zinnetje, enkele regels verder:
“And it [die division of power] confines international planning to the fields where true agreement can be reached – not only between the “interests” immediately concerned but among all those concerned” (RtS hoofdstuk 15)
Het is namelijk zo dat je doorheen het hele boek verneemt dat sommige soorten (rationele) planning vanzelfsprekend denkbaar en nuttig kunnen zijn, maar dat die enkel kunnen wanneer er totale overeenstemming over bestaat – en juist het feit dat dat laatste erg weinig voorkomt is nu precies wat Hayek er goed aan vindt: er zal dus heel weinig planning zijn.
Kijk, het lijkt me duidelijk dat ik altijd heb aangevoeld hoe die “neo-conservatieven” uiteindelijk niet te vertrouwen waren met het ideeëngoed van liberale denkers als een Hayek, maar dat ik dat doodgewoon nooit zo netjes kon uitschrijven, omdat ik niet eens van Hayeks ideeën op de hoogte was. En zeggen dat ik me er uitgebreid om heb moeten laten uitschelden, voor “links”, aanhanger van Stalin, en vele, vele andere...
------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2008/01/friedrich-hayek-rechts-maar-toch-goed.html
(2) http://lvb.net/item/5790#56315
woensdag 9 januari 2008
Weer mis!
Lezer Tonny zit me in de commentaren bij de vorige post vierkant uit te lachen: Nu wint Hillary als ik voorspel dat ze zal verliezen, terwijl ze verloor toen ik aankondigde dat ze zou winnen. Nu, twee opmerkingen. Ik volg het voor het spektakel, de show zeg maar. Al een jaar geleden schreef ik er af en toe iets over, gewoon om voor veel later te bewaren hoe het er "toen" uitzag. Ik zou bijvoorbeeld nu wel graag een tekstje lezen uit 1,992, toen outsider Bill Clinton Iowa had verloren en in New Hampshire tweede werd met een achterstand van 8%.
Ten tweede, de welwillende lezer zal me wel toegeven dat ik nooit heb beweerd enige expertise, laat staan voorspellende kracht te bezitten.
Het spektakel dan. Bij de Republiekeinen hebben we nu drie verkiezingen gezien, met drie verschillende winnaars: Romney, McCain en Huckabee. Giuliani heeft nog niet echt meegedaan en ooit was er veel sprake van de kandidatuur van Thompson. Het probleem hier is: op McCain na lijden ze allemaal aan het "dwergsyndroom". In dit stadium van de verkiezing zijn ze bij de oppervlakkige waarnemer onbekend en dus weinig inspirerend. McCain stond dan weer de Irakoorlog nog te verdedigen toen de kliek zelf al door had wat een miskleun dat was (1). Ik zal kort zijn: ik hoop dat de VS een president zullen krijgen die ons ("luciede rechts" volgens mijn definitie; voor mijn part een éénmansclub) toelaat om terug complexloos pro-Amerikaan te zijn.
Het echte spektakel zit momenteel bij de Democraten. Hillary Clinton, wankelend onder een zware nederlaag in Iowa en in de peilingen tot 10% achterop wint de volgende slag. Merk op, de peilingen hadden wel degelijk correct haar daling van ongekroonde kandidaat tot probleemgeval beschreven: vele maanden lang. Op vijf dagen verliezen ze alle voorspellende kracht: we kunnen ons alleen maar neerleggen bij het feit dat ze wel nooit veel kracht hadden, neem ik aan?
Intussen is mijn belangrijkste hoop (maar, ik kan het niet genoeg toegeven, niet mijn verwachting) toch uitgekomen: het is een echte race geworden. Als Clinton president wordt zal het niet zijn omdat ze "madame Clinton" is, maar omdat de kiezers haar met geloofwaardige tegenkandidaten hebben vergeleken en goed bevonden. Als McCain president wordt is dat omdat de Amerikanen zelfs vandaag nog kiezen op mensen die denken dat Irak-achtige avonturen een goed idee zijn: en dan zullen we ons daar net zoals in 2,004 bij moeten neerleggen - wat ons niet zal verhinderen daarover onze mening te geven, natuurlijk.
Hoe zien mijn beweringen van begin 2,007 (toen het nog belachelijk vroeg was) er uit begin 2,008 (nu het alleen maar veel te vroeg is) er uit? We kenden inderdaad al de zwaargewichten bij de Democraten, maar Edwards is minder sterk, en Obama is veel sterker dan ik dacht. Er zat inderdaad meer speling op bij de Republiekeinen, maar minder dan ik had verwacht, en gehoopt.
Het is nog te vroeg om te zeggen of mijn afwimpelen van Giuliani terecht was: hij heeft nog niet echt meegedaan. Ik blijf bij mijn bewering - maar intussen hoeven we geen jaar meer te wachten voor ik zal opbiechten dat het fout was, of juist niet. Ik geloofde terecht dat Gore niet zou deelnemen. Verder zie ik dat ik in een commentaar Richardson "twee of drie primaries" gunde (er zijn er twee gepasseerd, en hij is er niet aan te pas gekomen) en hetzelfde schreef over McCain (laat me snel van onderwerp veranderen).
Te vroeg om er echt een score op te plakken - en waarom zouden we? Het was allemaal heus zonder enige pretentie, zoals ik foto's maak van de baby om er later naar terug te kijken.
---------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/11/voetje-voor-voetje.html
Ten tweede, de welwillende lezer zal me wel toegeven dat ik nooit heb beweerd enige expertise, laat staan voorspellende kracht te bezitten.
Het spektakel dan. Bij de Republiekeinen hebben we nu drie verkiezingen gezien, met drie verschillende winnaars: Romney, McCain en Huckabee. Giuliani heeft nog niet echt meegedaan en ooit was er veel sprake van de kandidatuur van Thompson. Het probleem hier is: op McCain na lijden ze allemaal aan het "dwergsyndroom". In dit stadium van de verkiezing zijn ze bij de oppervlakkige waarnemer onbekend en dus weinig inspirerend. McCain stond dan weer de Irakoorlog nog te verdedigen toen de kliek zelf al door had wat een miskleun dat was (1). Ik zal kort zijn: ik hoop dat de VS een president zullen krijgen die ons ("luciede rechts" volgens mijn definitie; voor mijn part een éénmansclub) toelaat om terug complexloos pro-Amerikaan te zijn.
Het echte spektakel zit momenteel bij de Democraten. Hillary Clinton, wankelend onder een zware nederlaag in Iowa en in de peilingen tot 10% achterop wint de volgende slag. Merk op, de peilingen hadden wel degelijk correct haar daling van ongekroonde kandidaat tot probleemgeval beschreven: vele maanden lang. Op vijf dagen verliezen ze alle voorspellende kracht: we kunnen ons alleen maar neerleggen bij het feit dat ze wel nooit veel kracht hadden, neem ik aan?
Intussen is mijn belangrijkste hoop (maar, ik kan het niet genoeg toegeven, niet mijn verwachting) toch uitgekomen: het is een echte race geworden. Als Clinton president wordt zal het niet zijn omdat ze "madame Clinton" is, maar omdat de kiezers haar met geloofwaardige tegenkandidaten hebben vergeleken en goed bevonden. Als McCain president wordt is dat omdat de Amerikanen zelfs vandaag nog kiezen op mensen die denken dat Irak-achtige avonturen een goed idee zijn: en dan zullen we ons daar net zoals in 2,004 bij moeten neerleggen - wat ons niet zal verhinderen daarover onze mening te geven, natuurlijk.
Hoe zien mijn beweringen van begin 2,007 (toen het nog belachelijk vroeg was) er uit begin 2,008 (nu het alleen maar veel te vroeg is) er uit? We kenden inderdaad al de zwaargewichten bij de Democraten, maar Edwards is minder sterk, en Obama is veel sterker dan ik dacht. Er zat inderdaad meer speling op bij de Republiekeinen, maar minder dan ik had verwacht, en gehoopt.
Het is nog te vroeg om te zeggen of mijn afwimpelen van Giuliani terecht was: hij heeft nog niet echt meegedaan. Ik blijf bij mijn bewering - maar intussen hoeven we geen jaar meer te wachten voor ik zal opbiechten dat het fout was, of juist niet. Ik geloofde terecht dat Gore niet zou deelnemen. Verder zie ik dat ik in een commentaar Richardson "twee of drie primaries" gunde (er zijn er twee gepasseerd, en hij is er niet aan te pas gekomen) en hetzelfde schreef over McCain (laat me snel van onderwerp veranderen).
Te vroeg om er echt een score op te plakken - en waarom zouden we? Het was allemaal heus zonder enige pretentie, zoals ik foto's maak van de baby om er later naar terug te kijken.
---------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/11/voetje-voor-voetje.html
dinsdag 8 januari 2008
Die Clinton SMELT gewoon!
Kijk, dat had ik nu echt niet verwacht. Nu horen we zelfs al over de nieuwe nederlaag (nog voor het zover is) en over hoe het er financiëel al slecht begint uit te zien, en of ze er niet mee moet stoppen, enzovoort.
Niet alleen had ik het niet verwacht, eigenlijk geloof ik het zelfs niet nu het voor mijn ogen gebeurt. Ik geloof wel dat we vannacht bij de tweede voorverkiezing opnieuw een Clinton op ettelijke percenten achterstand zullen zien, en het zal veel meer spektakel zijn dan ik dacht, maar ik kan nog altijd niet geloven dat Clinton er voor "super tuesday" (5 februari, als ik dat goed heb) zal uitliggen. Integendeel, volgens mij zal ze zich stilaan concentreren op die echt grote staten waar veel kiesmannen te rapen zijn, en dan zal de machine er nog altijd een formidabele kandidaat van maken.
Maar dat ze vandaag zo aan het smelten zou zijn, dat had ik nooit vertwacht.
De nationale voorsprong is weggesmolten, in verschillende staten ligt ze nu mijlen achterop en de hele wereld praat over Obama alsof die al president was. Het kleine detail dat we over het hoofd zien is dat er nog altijd veel kans is dat er een fatsoenlijke Republiekeinse kandidaat verschijnt, en dan is zeer de vraag of Obama daar wel kan tegenop boksen.
Nu ja, dat dachten we pas ook over Obama versus Clinton...
Niet alleen had ik het niet verwacht, eigenlijk geloof ik het zelfs niet nu het voor mijn ogen gebeurt. Ik geloof wel dat we vannacht bij de tweede voorverkiezing opnieuw een Clinton op ettelijke percenten achterstand zullen zien, en het zal veel meer spektakel zijn dan ik dacht, maar ik kan nog altijd niet geloven dat Clinton er voor "super tuesday" (5 februari, als ik dat goed heb) zal uitliggen. Integendeel, volgens mij zal ze zich stilaan concentreren op die echt grote staten waar veel kiesmannen te rapen zijn, en dan zal de machine er nog altijd een formidabele kandidaat van maken.
Maar dat ze vandaag zo aan het smelten zou zijn, dat had ik nooit vertwacht.
De nationale voorsprong is weggesmolten, in verschillende staten ligt ze nu mijlen achterop en de hele wereld praat over Obama alsof die al president was. Het kleine detail dat we over het hoofd zien is dat er nog altijd veel kans is dat er een fatsoenlijke Republiekeinse kandidaat verschijnt, en dan is zeer de vraag of Obama daar wel kan tegenop boksen.
Nu ja, dat dachten we pas ook over Obama versus Clinton...
maandag 7 januari 2008
Hansje Pansje Kevertje
Mama: "Saartje? Sààrtje?"
Peuter Sarah: "Jaaaa - ààààà!"
Mama: "Weet Saartje waar de pantoffeltjes van Thomasje zijn?"
Peuter Sarah: "Jàààààà!"
Mama en papa: "Ahhhhhh - hah??"
Je moet weten, als peuter Sarah het antwoord op een vraag niet weet zegt ze ja. Maar als de wanhoop zo groot is dat je het gaat vragen aan peuter Sarah is elke strohalm goed.
Mama: "Oh ja? En waar zijn die pantoffeltjes dan?"
Peuter Sarah: "In Hansje Pansje Kevertje!"
Dit vereist waarschijnlijk een beetje uitleg. Hansje Pansje Kevertje is de titel van een liedje dat erg populair is bij peuters. Dus krijgen wij de song al sinds enkele maanden geregeld opgevoerd. Bijvoorbeeld, in de zomer terwijl er op een dag een lieveheersbeestje op onze tuintafel landde. "Kijk, daar is Hansje Pansje Kevertje zelf!" zei papa. "Oh, Hansje Pansje Kevertje" zei peuter Sarah. En sindsdien, je raadt het, einde eerste bedrijf.
Tweede bedrijf. Van een welwillende tante kreeg peuter Sarah als kerstgeschenk een rugzakje in de vorm van een lieveheersbeestje. Op het moment dat het pakje openging begon papa te zingen van Hansje Pansje Kevertje: en de rugzak had een naam.
En een goede week later waren de pantoffeltjes van baby Thomas verdwenen. Het was vroege ochtend en de files wachten niet en baby Thomas kreeg koude voetjes, enfin, een internationale politieke crisis.
"In Hansje Pansje Kevertje!" sprak peuter Sarah die al meer dan twaalf uur niet meer beneden was geweest: ze kwam net uit haar bedje. Papa stormt naar beneden, maakt het rugzakje open, en jawel, de pantoffeltjes van baby Thomas kwamen tevoorschijn.
Zo'n uk weet dat dus nog.
Die eindejaarsperiode heeft haar goed gedaan. Nog altijd zie ik in mijn geheugen gebrand het beeld van peuter Sarah (aan de hand van haar mama) die geduldig opschuift in de rij, op weg naar haar eerste ontmoeting met Sinterklaas. Wil je geloven dat ik er een tikje ontroerd op stond te kijken? Dat gezichtje dat afwisselend op verrukt anticiperen en angstig ontzag stond!
Van ons heeft ze een set bordjes, kopjes, schoteltjes en bestek gekregen. In combinatie met een keukentje van een nonkel wiens dochters de kindertijd ontgroeid zijn is peuter Sarah de koning te rijk. De hele dag gaat het hier nu van "wil je koffie?" en "wil je soep met balletjes?" en "nog een stukje?", enzovoort. En meer dan ooit zitten de beertjes met een slab aan op een peuterstoeltje, nu ook met een bordje, een vorkje en een mesje voor hun neus.
En met baby Thomas gaat het ook goed, dank u. Nu ja, hij maakt ons vaak wakker 's nachts, maar er zijn toch ook nog altijd nachten dat hij doorslaapt. Maar voor de rest, hij heeft nu geleerd om van zijn buikje op zijn rugje te draaien, en hij maakt aanstalten om het in de andere richting ook te leren. En dat allemaal onder het slaken van kreten die ooit aanleiding hebben gegeven tot de uitdrukking "de baby kraaide van pret".
Dat helpt toch allemaal ongelofelijk goed bij het leren relativeren van al die Grote Belangrijke Problemen Van De Mensheid...
Peuter Sarah: "Jaaaa - ààààà!"
Mama: "Weet Saartje waar de pantoffeltjes van Thomasje zijn?"
Peuter Sarah: "Jàààààà!"
Mama en papa: "Ahhhhhh - hah??"
Je moet weten, als peuter Sarah het antwoord op een vraag niet weet zegt ze ja. Maar als de wanhoop zo groot is dat je het gaat vragen aan peuter Sarah is elke strohalm goed.
Mama: "Oh ja? En waar zijn die pantoffeltjes dan?"
Peuter Sarah: "In Hansje Pansje Kevertje!"
Dit vereist waarschijnlijk een beetje uitleg. Hansje Pansje Kevertje is de titel van een liedje dat erg populair is bij peuters. Dus krijgen wij de song al sinds enkele maanden geregeld opgevoerd. Bijvoorbeeld, in de zomer terwijl er op een dag een lieveheersbeestje op onze tuintafel landde. "Kijk, daar is Hansje Pansje Kevertje zelf!" zei papa. "Oh, Hansje Pansje Kevertje" zei peuter Sarah. En sindsdien, je raadt het, einde eerste bedrijf.
Tweede bedrijf. Van een welwillende tante kreeg peuter Sarah als kerstgeschenk een rugzakje in de vorm van een lieveheersbeestje. Op het moment dat het pakje openging begon papa te zingen van Hansje Pansje Kevertje: en de rugzak had een naam.
En een goede week later waren de pantoffeltjes van baby Thomas verdwenen. Het was vroege ochtend en de files wachten niet en baby Thomas kreeg koude voetjes, enfin, een internationale politieke crisis.
"In Hansje Pansje Kevertje!" sprak peuter Sarah die al meer dan twaalf uur niet meer beneden was geweest: ze kwam net uit haar bedje. Papa stormt naar beneden, maakt het rugzakje open, en jawel, de pantoffeltjes van baby Thomas kwamen tevoorschijn.
Zo'n uk weet dat dus nog.
Die eindejaarsperiode heeft haar goed gedaan. Nog altijd zie ik in mijn geheugen gebrand het beeld van peuter Sarah (aan de hand van haar mama) die geduldig opschuift in de rij, op weg naar haar eerste ontmoeting met Sinterklaas. Wil je geloven dat ik er een tikje ontroerd op stond te kijken? Dat gezichtje dat afwisselend op verrukt anticiperen en angstig ontzag stond!
Van ons heeft ze een set bordjes, kopjes, schoteltjes en bestek gekregen. In combinatie met een keukentje van een nonkel wiens dochters de kindertijd ontgroeid zijn is peuter Sarah de koning te rijk. De hele dag gaat het hier nu van "wil je koffie?" en "wil je soep met balletjes?" en "nog een stukje?", enzovoort. En meer dan ooit zitten de beertjes met een slab aan op een peuterstoeltje, nu ook met een bordje, een vorkje en een mesje voor hun neus.
En met baby Thomas gaat het ook goed, dank u. Nu ja, hij maakt ons vaak wakker 's nachts, maar er zijn toch ook nog altijd nachten dat hij doorslaapt. Maar voor de rest, hij heeft nu geleerd om van zijn buikje op zijn rugje te draaien, en hij maakt aanstalten om het in de andere richting ook te leren. En dat allemaal onder het slaken van kreten die ooit aanleiding hebben gegeven tot de uitdrukking "de baby kraaide van pret".
Dat helpt toch allemaal ongelofelijk goed bij het leren relativeren van al die Grote Belangrijke Problemen Van De Mensheid...
zondag 6 januari 2008
Friedrich Hayek ("Rechts, maar toch goed")
(Voor de betekenis van de subtitel "rechts maar toch goed" verwijs ik naar de oude post (1) in voetnoot. De "boeken die iedereen zou moeten lezen"...)
---------------------------------------------
Normaal is politieke filosofie mijn ding niet. In feite kwam ik er via mijn (financiële) job mee in contact. Het was de tijd van de Aziëcrisis (1,997) en daar zat ik zelf in de wisselmarkten met mijn neus bovenop. Dus toen ik kort daarna op de internetfora las dat de crisis de schuld van de financiële markten was, dit als onderdeel van "het kapitalisme” dat “de oorzaak van de armoede in de wereld” was, was ik nogal, uimmm, “verwonderd”. Dat was het begin van zeer lange disputen met (wat ik toen nog niet) "dom links" (noemde) (2). In lengte (over langdradigheid zou iemand als ik natuurlijk niets durven zeggen) werden ze destijds alleen overtroffen door de debatten met de creationisten...
Dus begon ik zelf een beetje aan politieke (en financiële) filosofie te doen, en het moet gezegd, ik botste ook op wat ik pas later herkende als "dom rechts". Het begon met allerlei financiëel-filosofische inzichten. Hoe "vrije" markten pas functioneren binnen heel preciese kaders, of hoe het belangrijk is (als rechtstreekse consequentie van het marktmechanisme) dat veel deelnemers kunnen deelnemen aan het spel van de markten (en dus niet, zoals Marxisten beweerden, dat "het systeem maar kan bestaan als er veel armen zijn"). En verder dat het vrijheidsideaal niet betekende dat om het even wat ("slaven"; plutonium...) mocht verhandeld worden, maar alleen dat om het even wie moest kunnen deelnemen, en nog een paar meer. Je ziet: een hoop mogelijkheden voor “collectieve” aspecten aan dat verhaal: overheidsoptreden!
En daar sprong een complete nar het podium op, die zichzelf van de nicknaam "Hayek" bediende, en die luid schreeuwde dat ik The Road to Serfdom van Friedrich Hayek moest lezen; zodat ik ("eindelijk") zou begrijpen hoe mijn soort ideeën rechtstreeks naar het socialisme en bijgevolg (!) Hitler (!) gingen leiden...
Kortom, als hij een betere manier had willen verzinnen om mij ervan te overtuigen dat Friedrich Hayek een dwaas was, hij zou het waarachtig niet gemakkelijk gehad hebben.
Veel later, in 2,006 of zo, kwam het boek ter sprake op het blog van LVB. Hoewel het nog altijd met een "zet je schrap" gevoel was, kregen sommige deelnemers aan de discussies het zover dat het me de moeite waard leek het boek te lezen... en...
Het was een zeer goed boek.
Het was een zeer, zeer goed boek. Het is ruim een halve eeuw oud, en op de (vanzelfsprekende) voorbijgestreefdheid na van de verwijzingen naar de toenmalige politieke situatie (midden in WO II) ook vandaag brandend actueel. En het raadsel hierboven is gemakkelijk op te lossen door te bedenken dat de internet Hayek doodgewoon dat boek niet gelezen heeft; of hoogstens het boek in zijn handen heeft gehouden en alle bladzijden achtereenvolgens heeft omgeslagen... Want ik verwed er fortuinen op dat ik tientallen citaten kan aanhalen die hem meteen een hartaanval bezorgen.
Het is interessant dat verschillende dingen die ik ergens rond 2,000 zat te bedenken (zeg: over de verhouding tussen beperkingen en vrijheden, dit als voorwaarde voor het functioneren van de vrijheid) door Hayek bijna letterlijk zijn geschreven in een boek uit 1,944 - en dus zeker zijn bedacht in de jaren daarvoor. Ik veronderstel dat je iets moet weten over onze hedendaagse markten, en enkele associaties bij je voelt opkomen bij termen als "gouden standaard", Nixon" of "Black & Scholes" om te beseffen hoe verbluffend dat is: dat kwam allemaal 30 jaar later. Het is één van die voorbeelden die alle amateurs die toch een beetje hun best doen ("...maar serieus") wel vaker meemaken: wat je zelf met inspanning van een hoop krachten bij elkaar krijgt blijkt doodleuk sinds lang bij de grote ideeën van de mensheid te staan.
Friedrich Hayek... Het is een boek waarin je in elk hoofdstuk ideeën vindt, soms "food for thought", soms gewoon de basics van wat we vandaag vanzelfsprekend vinden, en soms ook dingen die we vandaag toch heel anders zien. Kortom, een buitengewoon rijk boek; zodanig dat ik niet zo meteen weet waar ik zou moeten beginnen als ik er enkele dingen over wou vertellen. Maar misschien lukt het me er in stukjes en beetjes iets mee aan te vangen: dat past toch precies bij het formaat van een blog?
-------------------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/08/rechts-maar-toch-goed.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/09/de-opvallende-parallel-tussen-dom_26.html
---------------------------------------------
Normaal is politieke filosofie mijn ding niet. In feite kwam ik er via mijn (financiële) job mee in contact. Het was de tijd van de Aziëcrisis (1,997) en daar zat ik zelf in de wisselmarkten met mijn neus bovenop. Dus toen ik kort daarna op de internetfora las dat de crisis de schuld van de financiële markten was, dit als onderdeel van "het kapitalisme” dat “de oorzaak van de armoede in de wereld” was, was ik nogal, uimmm, “verwonderd”. Dat was het begin van zeer lange disputen met (wat ik toen nog niet) "dom links" (noemde) (2). In lengte (over langdradigheid zou iemand als ik natuurlijk niets durven zeggen) werden ze destijds alleen overtroffen door de debatten met de creationisten...
Dus begon ik zelf een beetje aan politieke (en financiële) filosofie te doen, en het moet gezegd, ik botste ook op wat ik pas later herkende als "dom rechts". Het begon met allerlei financiëel-filosofische inzichten. Hoe "vrije" markten pas functioneren binnen heel preciese kaders, of hoe het belangrijk is (als rechtstreekse consequentie van het marktmechanisme) dat veel deelnemers kunnen deelnemen aan het spel van de markten (en dus niet, zoals Marxisten beweerden, dat "het systeem maar kan bestaan als er veel armen zijn"). En verder dat het vrijheidsideaal niet betekende dat om het even wat ("slaven"; plutonium...) mocht verhandeld worden, maar alleen dat om het even wie moest kunnen deelnemen, en nog een paar meer. Je ziet: een hoop mogelijkheden voor “collectieve” aspecten aan dat verhaal: overheidsoptreden!
En daar sprong een complete nar het podium op, die zichzelf van de nicknaam "Hayek" bediende, en die luid schreeuwde dat ik The Road to Serfdom van Friedrich Hayek moest lezen; zodat ik ("eindelijk") zou begrijpen hoe mijn soort ideeën rechtstreeks naar het socialisme en bijgevolg (!) Hitler (!) gingen leiden...
Kortom, als hij een betere manier had willen verzinnen om mij ervan te overtuigen dat Friedrich Hayek een dwaas was, hij zou het waarachtig niet gemakkelijk gehad hebben.
Veel later, in 2,006 of zo, kwam het boek ter sprake op het blog van LVB. Hoewel het nog altijd met een "zet je schrap" gevoel was, kregen sommige deelnemers aan de discussies het zover dat het me de moeite waard leek het boek te lezen... en...
Het was een zeer goed boek.
Het was een zeer, zeer goed boek. Het is ruim een halve eeuw oud, en op de (vanzelfsprekende) voorbijgestreefdheid na van de verwijzingen naar de toenmalige politieke situatie (midden in WO II) ook vandaag brandend actueel. En het raadsel hierboven is gemakkelijk op te lossen door te bedenken dat de internet Hayek doodgewoon dat boek niet gelezen heeft; of hoogstens het boek in zijn handen heeft gehouden en alle bladzijden achtereenvolgens heeft omgeslagen... Want ik verwed er fortuinen op dat ik tientallen citaten kan aanhalen die hem meteen een hartaanval bezorgen.
Het is interessant dat verschillende dingen die ik ergens rond 2,000 zat te bedenken (zeg: over de verhouding tussen beperkingen en vrijheden, dit als voorwaarde voor het functioneren van de vrijheid) door Hayek bijna letterlijk zijn geschreven in een boek uit 1,944 - en dus zeker zijn bedacht in de jaren daarvoor. Ik veronderstel dat je iets moet weten over onze hedendaagse markten, en enkele associaties bij je voelt opkomen bij termen als "gouden standaard", Nixon" of "Black & Scholes" om te beseffen hoe verbluffend dat is: dat kwam allemaal 30 jaar later. Het is één van die voorbeelden die alle amateurs die toch een beetje hun best doen ("...maar serieus") wel vaker meemaken: wat je zelf met inspanning van een hoop krachten bij elkaar krijgt blijkt doodleuk sinds lang bij de grote ideeën van de mensheid te staan.
Friedrich Hayek... Het is een boek waarin je in elk hoofdstuk ideeën vindt, soms "food for thought", soms gewoon de basics van wat we vandaag vanzelfsprekend vinden, en soms ook dingen die we vandaag toch heel anders zien. Kortom, een buitengewoon rijk boek; zodanig dat ik niet zo meteen weet waar ik zou moeten beginnen als ik er enkele dingen over wou vertellen. Maar misschien lukt het me er in stukjes en beetjes iets mee aan te vangen: dat past toch precies bij het formaat van een blog?
-------------------------------------------------------------
(1) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/08/rechts-maar-toch-goed.html
(2) http://speelsmaarserieus.blogspot.com/2006/09/de-opvallende-parallel-tussen-dom_26.html
zaterdag 5 januari 2008
Iowa, dus
De voordelen van het beschrijven van alle scenario's! Je kan zeggen dat je "het" voorspeld had!
OK, grapje. Ik had het van geen kanten verwacht. Gehoopt wel, om het spannend te maken, dat Clinton niet over de anderen zou heenwalsen, maar dat het ook (en op deze schaal) zou uitkomen: "jamais de la vie".
Binnen het scenario waarin ze op de derde plaats is gestrand denk ik dat we nu elk moment de berichten kunnen verwachten van "jamaar, nationaal ligt ze nog altijd [een getal van twee cijfers] percent op kop" (waar) en "jamaar, Iowa is helemaal niet zo representatief" (ook waar) en "jamaar, Clinton was in Iowa hoe dan ook lange tijd niet eens de koploper" (ook waar), en om heel eerlijk te zijn, ik denk nog altijd dat ze het zal halen, en zelfs met een zeker gemak. Maar ik ben, echt waar, alleen maar blij dat die voorspellingen voorlopig niet uitkomen. Behalve dan dat ik denk dat er eigenlijk niets veranderd is bij de Democraten: een race met drie olifanten, en de nijlpaarden liggen er al allemaal uit (hoewel ze het nog niet allemaal toegeven).
Bij de Republiekeinen heeft de plots opkomende Huckabee het met enorme voorsprong gehaald. Maar ik lees dat hij een religieuze fundamentalist is die van geen kanten over de bekwaamheden beschikt om president van de VS te zijn, en "dus" maakt hij geen kans tegen de kanonnen Giuliani en Romney die nu pas echt zullen beginnen.
Uim... hallo? Gasten?
Dus het is uitgesloten dat in de VS relgieuze fundamentalisten zonder enige bekwaamheid voor het presidentschap toch president worden?
Echt niet?
(Op welke planet leven die?)
Tenslotte las ik een enorme sneer aan het adres van Al Gore. "Hij zou zeker president willen worden als ze hem de job aanboden, maar hij wil er geen campagne voor voeren".
Kijk, je kan hem onsympathiek, onbetrouwbaar en een loser van formaat vinden. Ik zit nog altijd hoofdschuddend te denken aan hoe hij in 2,000 campagne had kunnen voeren met als grote bondgenoot, hou je vast, de zittende president, en dat was dan nog Bill Clinton himself. "No thanks", zei Al en de rest van de zeer droevige geschiedenis is bekend.
Maar "hij wil er geen campagne voor voeren"??? Kijk, daaraan zie je met welk gemak een bepaald soort smeermachine om het even wat kan beweren en er bij een bepaald soort publiek zonder enig probleem mee kan wegkomen. Al Gore, dus, heeft niet één keer, en ook niet twee keer, maar drie keer campagne gevoerd voor het presidentschap van de Verenigde Staten. En van de enige man van de hele planeet die zo veel en hard campagne heeft gevoerd beweren ze dat hij geen campagne wil voeren. En ik weet zeker dat er weer een hoop waren die er pink op de naad stonden om te gnuiven.
Dismissed. Binnenkort nieuwe voorverkiezing in New Hampshire en dan zal het snel 5 februari zijn en kan de boel er heel anders uitzien.
OK, grapje. Ik had het van geen kanten verwacht. Gehoopt wel, om het spannend te maken, dat Clinton niet over de anderen zou heenwalsen, maar dat het ook (en op deze schaal) zou uitkomen: "jamais de la vie".
Binnen het scenario waarin ze op de derde plaats is gestrand denk ik dat we nu elk moment de berichten kunnen verwachten van "jamaar, nationaal ligt ze nog altijd [een getal van twee cijfers] percent op kop" (waar) en "jamaar, Iowa is helemaal niet zo representatief" (ook waar) en "jamaar, Clinton was in Iowa hoe dan ook lange tijd niet eens de koploper" (ook waar), en om heel eerlijk te zijn, ik denk nog altijd dat ze het zal halen, en zelfs met een zeker gemak. Maar ik ben, echt waar, alleen maar blij dat die voorspellingen voorlopig niet uitkomen. Behalve dan dat ik denk dat er eigenlijk niets veranderd is bij de Democraten: een race met drie olifanten, en de nijlpaarden liggen er al allemaal uit (hoewel ze het nog niet allemaal toegeven).
Bij de Republiekeinen heeft de plots opkomende Huckabee het met enorme voorsprong gehaald. Maar ik lees dat hij een religieuze fundamentalist is die van geen kanten over de bekwaamheden beschikt om president van de VS te zijn, en "dus" maakt hij geen kans tegen de kanonnen Giuliani en Romney die nu pas echt zullen beginnen.
Uim... hallo? Gasten?
Dus het is uitgesloten dat in de VS relgieuze fundamentalisten zonder enige bekwaamheid voor het presidentschap toch president worden?
Echt niet?
(Op welke planet leven die?)
Tenslotte las ik een enorme sneer aan het adres van Al Gore. "Hij zou zeker president willen worden als ze hem de job aanboden, maar hij wil er geen campagne voor voeren".
Kijk, je kan hem onsympathiek, onbetrouwbaar en een loser van formaat vinden. Ik zit nog altijd hoofdschuddend te denken aan hoe hij in 2,000 campagne had kunnen voeren met als grote bondgenoot, hou je vast, de zittende president, en dat was dan nog Bill Clinton himself. "No thanks", zei Al en de rest van de zeer droevige geschiedenis is bekend.
Maar "hij wil er geen campagne voor voeren"??? Kijk, daaraan zie je met welk gemak een bepaald soort smeermachine om het even wat kan beweren en er bij een bepaald soort publiek zonder enig probleem mee kan wegkomen. Al Gore, dus, heeft niet één keer, en ook niet twee keer, maar drie keer campagne gevoerd voor het presidentschap van de Verenigde Staten. En van de enige man van de hele planeet die zo veel en hard campagne heeft gevoerd beweren ze dat hij geen campagne wil voeren. En ik weet zeker dat er weer een hoop waren die er pink op de naad stonden om te gnuiven.
Dismissed. Binnenkort nieuwe voorverkiezing in New Hampshire en dan zal het snel 5 februari zijn en kan de boel er heel anders uitzien.
donderdag 3 januari 2008
Iowa
Vandaag - naar onze tijd: deze nacht - vinden in de Amerikaanse staat Iowa de eerste voorverkiezingen plaats. Bij gebrek aan uitgaande president kiezen zowel de Democraten als de Republiekeinen van de staat welke van de kandidaten ze het meest geschikt vinden om de nominatie voor hun partij binnen te halen.
Bij de Republiekeinen zien we nog (eigenlijk is dit nog altijd een heel vroeg stadium van de verkiezingen; alleen zijn de campagnes deze keer zo vroeg begonnen dat je het gevoel hebt dat we al vergevorderd zijn) het "dwerg-effect". De kandidaten zijn meestal nog relatief onbekende mensen. Natuurlijk, binnen acht maanden, als de nominee elke dag uitgebreid in het nieuws geweest is, zal hij er als een formidabele kandidaat uitzien. Vandaag vraag je je af of we niet beter zelf zouden meedoen bij de Republiekeinen - maar schijn bedriegt! Wacht maar af!
Bij de Democraten zijn er daarentegen zoveel zwaargewichten in het spel, dat je op de drie olifanten op kop na nog zou vergeten dat de andere nijlpaarden er heus ook gigantisch zouden uitzien, mochten ze binnen acht maand blijken genomineerd te zijn. Intussen is daar zoveel om te doen geweest dat ik me afvraag of het geen geweldige anti-climax wordt. Als Clinton, Obama en Edwards op één, twee en drie eindigen - niet noodzakelijk in die volgorde, dan kan het best zijn dat er binnen de kortste keren "niets" is gebeurd.
Zeker, met Clinton op één wordt het voor al de andere een stuk moeilijker, maar of ze er meteen uitliggen - zoals het nog leek, enkele maanden geleden - is minder duidelijk. Ze zouden wel opnieuw op achterstand gezet zijn, maar meer misschien ook niet. Om echt spectaculaire ontwikkelingen te zien zou één van het drietal minstens veel verder achterop moeten vallen dan verwacht. Of Clinton die niet nummer één wordt: grooooot spactakel zou het zijn - voor één dag. En dan zal iedereen opmerken dat ze er nog lang niet uit ligt, en dat ze er nationaal nog steeds het best uitziet en...
Een Clinton die niet op nummer één eindigt zou na die ene dag wel eens het minst interessante resultaat kunnen zijn! Nadat het gekakel is uitgestorven zal iedereen zich op de volgende voorverkiezing concentreren, en alles zal er uitzien zoals vandaag.
De meest verrassende ontwikkelingen zouden zich voordoen als één van de nijlpaarden zich tussen de olifanten weet te hijsen. De olifant die dan niet meer bij de top drie is ligt er dan volgens mij meteen uit, en het nijlpaard dat er in komt wordt ineens een heel belangrijke kandidaat. Dat zou nog het interessantste zijn: opnieuw een open race bij de Democraten, en de vraag wie van de Republiekeinse "dwergen" de komende maanden tot een eerste klas gorilla zal uitgroeien.
Bij de Republiekeinen zien we nog (eigenlijk is dit nog altijd een heel vroeg stadium van de verkiezingen; alleen zijn de campagnes deze keer zo vroeg begonnen dat je het gevoel hebt dat we al vergevorderd zijn) het "dwerg-effect". De kandidaten zijn meestal nog relatief onbekende mensen. Natuurlijk, binnen acht maanden, als de nominee elke dag uitgebreid in het nieuws geweest is, zal hij er als een formidabele kandidaat uitzien. Vandaag vraag je je af of we niet beter zelf zouden meedoen bij de Republiekeinen - maar schijn bedriegt! Wacht maar af!
Bij de Democraten zijn er daarentegen zoveel zwaargewichten in het spel, dat je op de drie olifanten op kop na nog zou vergeten dat de andere nijlpaarden er heus ook gigantisch zouden uitzien, mochten ze binnen acht maand blijken genomineerd te zijn. Intussen is daar zoveel om te doen geweest dat ik me afvraag of het geen geweldige anti-climax wordt. Als Clinton, Obama en Edwards op één, twee en drie eindigen - niet noodzakelijk in die volgorde, dan kan het best zijn dat er binnen de kortste keren "niets" is gebeurd.
Zeker, met Clinton op één wordt het voor al de andere een stuk moeilijker, maar of ze er meteen uitliggen - zoals het nog leek, enkele maanden geleden - is minder duidelijk. Ze zouden wel opnieuw op achterstand gezet zijn, maar meer misschien ook niet. Om echt spectaculaire ontwikkelingen te zien zou één van het drietal minstens veel verder achterop moeten vallen dan verwacht. Of Clinton die niet nummer één wordt: grooooot spactakel zou het zijn - voor één dag. En dan zal iedereen opmerken dat ze er nog lang niet uit ligt, en dat ze er nationaal nog steeds het best uitziet en...
Een Clinton die niet op nummer één eindigt zou na die ene dag wel eens het minst interessante resultaat kunnen zijn! Nadat het gekakel is uitgestorven zal iedereen zich op de volgende voorverkiezing concentreren, en alles zal er uitzien zoals vandaag.
De meest verrassende ontwikkelingen zouden zich voordoen als één van de nijlpaarden zich tussen de olifanten weet te hijsen. De olifant die dan niet meer bij de top drie is ligt er dan volgens mij meteen uit, en het nijlpaard dat er in komt wordt ineens een heel belangrijke kandidaat. Dat zou nog het interessantste zijn: opnieuw een open race bij de Democraten, en de vraag wie van de Republiekeinse "dwergen" de komende maanden tot een eerste klas gorilla zal uitgroeien.
Abonneren op:
Posts (Atom)